Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, η χούντα και η Δεξιά

Η αντισυνταγματική επίθεση του Κυριάκου Μητσοτάκη στα δημόσια Πανεπιστήμια, τους φοιτητές και την Αριστερά

Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, η χούντα και η Δεξιά

ΠΟΛΙΤΙΚΗ03.02.24 18:03Δημήτρης Ψαρράς

Η υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης αλλά και όλων των κοινωνικών υπηρεσιών ήταν αυτονόητη πολιτική θέση όλου του αντιδικτατορικού πολιτικού κόσμου μετά το 1974 ● Αυτό που διαφέρει στη σημερινή κυβερνητική μεθόδευση από την αποτυχημένη απόπειρα του 2006 είναι το γεγονός ότι το άνοιγμα των ιδιωτικών ΑΕΙ είναι μία από τις προσωπικές εμμονές του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Θα αρκούσε να κοιτάξει κανείς το βιογραφικό των πιο στενών συνεργατών που επέλεξε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης να τον συνοδέψουν στη συγκρότηση του «επιτελικού» του κράτους για να καταλάβει πόσο αξίζουν όλες οι κυβερνητικές εξαγγελίες για την αναβάθμιση των Πανεπιστημίων μέσω του νομοσχεδίου που παρακάμπτει το Σύνταγμα και ανοίγει διάπλατα την Κερκόπορτα στην ιδιωτική κερδοσκοπική πρωτοβουλία.

Περιορίζομαι σε τρεις: Παναγιώτης Κοντολέων (από επιχείρηση ιδιωτικής ασφάλειας στην ΕΥΠ), Κωνσταντίνος Λούλης (από αλευροβιομήχανος και ταμίας του Ιδρύματος Μητσοτάκη γενικός γραμματέας Τουρισμού), Αντώνης Διαματάρης (από εκδότης του «Εθνικού Κήρυκα», υφυπουργός Εξωτερικών για τον Απόδημο Ελληνισμό). Και οι τρεις βρέθηκαν να μην κατέχουν το πτυχίο που προβλέπει ο νόμος.

Επιχειρώντας να δικαιολογήσει τα όσα μεθοδεύει η κυβέρνηση Μητσοτάκη για την ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων, ένας από τους πιο σταθερούς υποστηρικτές της διηγιόταν τις προάλλες σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή: «Ξέρετε πώς ξεκίνησε ο εγκλωβισμός στο κράτος των Πανεπιστημίων; Μετά τον Εμφύλιο, η τότε Δεξιά -που λέμε- για να μην μπούνε οι κομμουνιστές και οι αριστεροί μέσα στο Πανεπιστήμιο, έκαναν τα Πανεπιστήμια ΝΠΔΔ, δηλαδή τα έκαναν περίκλειστα που να διοικούνται από το κράτος.

»Ηρθε η χούντα, η οποία έβαλε και το κερασάκι στην τούρτα, χουντικό είναι αυτό το άρθρο 16, όπως γράφει ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος - δεν τα λέω εγώ. Το άρθρο 16 με τη διάταξη ότι θα ’χουμε μόνο κρατικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα είναι χούντα». Αυτά εξιστορούσε την προπερασμένη Τρίτη ο Αρης Πορτοσάλτε και τον παρακολουθούσαν εκστασιασμένοι οι συνάδελφοί του Ακης Παυλόπουλος και Δημήτρης Οικονόμου («Σκάι», 30.1.2024).

Θάνος Πλεύρης, Κυριάκος Μητσοτάκης | Eurokinissi/Σωτήρης Δημητρόπουλος

Δημοσκόπηση υπέρ των ιδιωτικών Πανεπιστημίων από το «Πρώτο Θέμα» (10.12.2006). Ενάμιση μήνα αργότερα, η εφημερίδα ανακοινώνει και τους επιχειρηματίες που «ιδρύουν» ιδιωτικά Πανεπιστήμια (29.1.2007)

Η χούντα και τα Πανεπιστήμια

Μπορεί ο κ. Αλιβιζάτος να έχει ταχθεί εδώ και πολλά χρόνια υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 16 του Συντάγματος, αλλά γράφει κάτι διαφορετικό: «Το θέμα των ημερών, δηλαδή τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, είναι για μένα δευτερεύον: η λύση των προβλημάτων της ανώτατης εκπαίδευσης δεν περνά, όπως πιστεύω, από αυτά, όσο από τη μεταρρύθμιση του δημόσιου Πανεπιστημίου. Εάν το δημόσιο Πανεπιστήμιο απαλλαγεί από τα δεσμά -συμπεριλαμβανομένων και των συνταγματικών- που σήμερα εμποδίζουν το “άνοιγμά” του στις προκλήσεις των καιρών, έχω τη βαθιά πεποίθηση ότι, όπως ακριβώς συνέβη και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που τα δοκίμασαν, τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης» (Ν. Αλιβιζάτος, «Πέρα από το 16. Τα πριν και τα μετά», Αθήνα 2007, σελ. 16).

Μπορεί, δηλαδή, ο κ. Αλιβιζάτος να τάσσεται υπέρ της συνταγματικής αναθεώρησης του άρθρου 16, όχι όμως επειδή αυτό αποκλείει την ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων, αλλά επειδή «εμποδίζει τη διαφορετική μεταχείριση των υφισταμένων Πανεπιστημίων». Και βέβαια για τον ίδιο είναι σαφές ότι το άρθρο αυτό «αποκλείει τη σύσταση δημόσιων Πανεπιστημίων με άλλη, πιο ευέλικτη, νομική μορφή, όπως π.χ. ιδρύματα ιδιωτικού δικαίου επιδοτούμενα από το κράτος» (σελ. 15). Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την ανάλυση αυτή, οι ρυθμίσεις που επιχειρούνται σήμερα από την κυβέρνηση είναι ευθέως αντισυνταγματικές! Δεν το κατάλαβε αυτό ο κ. Πορτοσάλτε;

Η προσπάθεια να ταυτιστεί ο δημόσιος χαρακτήρας της Ανώτατης Παιδείας με τη χούντα είναι απολύτως ανιστόρητη. Ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Και μάλιστα, παρά το γεγονός ότι έχει περάσει μισός αιώνας από τότε, και παρά την προφανή διαφορά όλων των ιστορικών συνθηκών και κυρίως τη διαφορά των πολιτικών καθεστώτων της δικτατορίας του 1973 από την κοινοβουλευτική δημοκρατία του 2024, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς ορισμένες ενδιαφέρουσες αναλογίες του φοιτητικού κινήματος του ’73 με το σημερινό κίνημα στον χώρο της εκπαίδευσης.

Ενα από τα βασικά αιτήματα γύρω από τα οποία συγκροτήθηκε η επιθετική, διεκδικητική φάση του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος στις αρχές του 1973 ήταν να διακοπεί η λειτουργία ξενόγλωσσου ιδιωτικού Τεχνολογικού Ινστιτούτου. Τον Ιανουάριο του 1973 πληροφορηθήκαμε στο Πολυτεχνείο την ύπαρξη αυτού του ιδρύματος στην Αγία Παρασκευή και αμέσως προχωρήσαμε σε αποχή που επεκτάθηκε σε όλες τις σχολές.

Ο συσχετισμός με τις κινητοποιήσεις για το άρθρο 16 από το 2007 μέχρι και σήμερα είναι προφανής. Αλλά και η προσπάθεια να δυσφημηστεί ως «χουντικό» το άρθρο 16 του Συντάγματος της Μεταπολίτευσης είναι απολύτως ατυχής. Μπορεί καθένας να ανατρέξει στη σχετική συζήτηση στη Βουλή (26.4.1975) για να διαπιστώσει ότι η υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης αλλά και όλων των κοινωνικών υπηρεσιών ήταν αυτονόητη πολιτική θέση όλου του αντιδικτατορικού πολιτικού κόσμου. Αντιγράφω από την αγόρευση του Γεώργιου Μαύρου, προέδρου τότε του κόμματος Ενωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις: «Δεν νοείται σε μια κοινωνία ευνομουμένη, σε ένα κράτος σύγχρονο, η εκπαίδευσις να είναι ιδιωτική επιχείρησις, όπως δεν πρέπει να υπάρχουν και ιδιωτικαί κλινικαί. Αυταί είναι κρατικαί λειτουργίαι και πρέπει να περιέλθουν εις χείρας του κράτους» (Βουλή των Ελλήνων. «Πρακτικά των συνεδριάσεων της ολομέλειας της Βουλής επί του Συντάγματος 1975», Αύγουστος 1975, σελ. 501).

Οι θέσεις αυτές του Γ. Μαύρου πιστοποιούν το γεγονός ότι η στροφή προς τη δημόσια εκπαίδευση και τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας υπήρξε αποτέλεσμα της οδυνηρής εμπειρίας από την απόπειρα της δικτατορίας να ανοίξει τον δρόμο σε κάθε λογής ιδιωτικοποιήσεις. Αν συγκρίνει κανείς τη συζήτηση στη Βουλή για το Σύνταγμα του 1975 με τη συζήτηση για το Σύνταγμα του 1968 στο υπουργικό συμβούλιο της χούντας θα αντιληφθεί αμέσως τη διαφορά.

Και εκεί θα συναντήσει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο να αναρωτιέται κάθε λίγο αν πρέπει να επιτραπεί η είσοδος ιδιωτών στην Ανώτατη Εκπαίδευση και ορισμένους στενούς του συνεργάτες να το υπερασπίζονται με θέρμη. Χαρακτηριστική η ατάκα του υφυπουργού Συντονισμού Ι. Ευλάμπιου: «Εις την Αμερικήν τα καλύτερα Πανεπιστήμια είναι τα ιδιωτικά και τα χειρότερα τα κρατικά».

Οσο για το επιχείρημα ότι η χούντα καθιέρωσε τα δημόσια ΑΕΙ, σ’ αυτό απαντά ο ίδιος ο δικτάτορας: «Να αφήσωμεν μόνον την ανωτέραν εκπαίδευσιν ανοικτήν εις την ιδιωτικήν πρωτοβουλίαν και να αφήσωμεν την ανωτάτην, ως έχει, υπ’ ευθύνη του Κράτους». Μ’ άλλα λόγια, η χούντα επέτρεψε την είσοδο ιδιωτών στην ανώτερη εκπαίδευση και διατήρησε το υπάρχον καθεστώς για την ανώτατη εκπαίδευση (Υπουργικόν Συμβούλιον, Προεδρία Γ. Παπαδοπούλου, «Εστενογραφημένα Πρακτικά του Νέου Συντάγματος 1968», Αθήναι 1969, σελ. 119).

Η αδυναμία της αντιπολίτευσης

Αλλά για ποιον λόγο επιχειρούν η κυβέρνηση και οι υποστηρικτές της να κρυφτούν πίσω από πρόσωπα όπως ο κ. Αλιβιζάτος για να δικαιολογήσουν τις μεθοδεύεις τους; Η απάντηση βρίσκεται δυστυχώς στο γεγονός ότι το πολιτικό μήνυμα που εκπέμπεται από την αντιπολίτευση δεν είναι καθόλου σαφές.

Το μεν ΠΑΣΟΚ είναι εκτεθειμένο με τον τρόπο που χειρίστηκε το ζήτημα όταν τέθηκε από την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή (2006-2007), με τον τότε πρόεδρο του κόμματος Γιώργο Παπανδρέου να συντάσσεται αρχικά και να αποκρούει στη συνέχεια την προτεινόμενη αναθεώρηση του άρθρου 16. Τώρα το κόμμα συναινεί στην ουσία των προτεινόμενων ρυθμίσεων και αναζητά απεγνωσμένα κάποια σημεία διαφοροποίησης από την κυβερνητική πλειοψηφία.

Η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ μετά τη διάσπαση είναι διαφορετική. Το κόμμα εμφανίζεται να διαφωνεί, αλλά τουλάχιστον δύο βουλευτές του (Π. Παππάς και Χ. Μαμουλάκης) έχουν δημόσια συνταχθεί υπέρ της σχετικής ρύθμισης. Μάλιστα πρόκειται για δύο από τους πιο θερμούς υποστηρικτές του προέδρου Κασσελάκη.

Προφανώς ενθαρρύνονται από τις γνωστές παλιότερες θέσεις του κ. Κασσελάκη υπέρ των ιδιωτικών Πανεπιστημίων, τις οποίες έχουμε φέρει στη δημοσιότητα (βλ. «Ο Στέφανος Κασσελάκης με τα δικά του λόγια», «Εφ.Συν.» 21.10.2023, https://tinyurl.com/2x2bdrcp). Σήμερα ο κ. Κασσελάκης εμφανίζεται υπέρμαχος του δημόσιου Πανεπιστημίου, όχι όμως από λόγους αρχής, αλλά επειδή δεν θεωρεί τον κ. Μητσοτάκη κατάλληλο να εφαρμόσει την «καλή» ιδιωτικοποίηση. Αφήνει μάλιστα ανοιχτό το ενδεχόμενο να το ξανασυζητήσει μετά από μια πενταετία.

Μ’ άλλα λόγια, από τον χώρο της προοδευτικής αντιπολίτευσης οι κυβερνητικές ρυθμίσεις βρίσκουν ριζική αντίσταση μόνο από τη Νέα Αριστερά και φυσικά το ΚΚΕ. Αλλά το κίνημα της νεολαίας δεν έχει πει ακόμα την τελευταία του λέξη.

Οι θαυμαστές του «επιτελικού κράτους» επικαλούνται δημοσκοπήσεις, στις οποίες εμφανίζεται η πλειοψηφία των πολιτών να εγκρίνει την ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Αλλά βέβαια αυτή η τοποθέτηση βασίζεται στην εύλογη επιθυμία να υπάρχουν περισσότερες θέσεις φοίτησης στο εσωτερικό της χώρας. Και θα θυμίσω ότι ακριβώς το ίδιο είχε συμβεί το 2006-2007, όταν είχε πάλι εξαγγελθεί η κατάργηση του άρθρου 16. Το «Πρώτο Θέμα» πρόβαλε δημοσκόπηση που εμφάνιζε το 58% των πολιτών να λέει «ναι» στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια (10.12.2006). Ενάμιση μήνα αργότερα, η πρώτη σελίδα της εφημερίδας αναγγέλλει: «Ιατρική ιδρύει ο Αποστολόπουλος, Πολυτεχνείο ο Κόκκαλης» (28.1.2007). Ιδού, λοιπόν, ο στόχος και των σημερινών μεθοδεύσεων.

Η προσωπική μάχη του Κυριάκου Μητσοτάκη

Αυτό που διαφέρει στη σημερινή κυβερνητική μεθόδευση από την αποτυχημένη απόπειρα του 2006 είναι το γεγονός ότι το άνοιγμα των ιδιωτικών ΑΕΙ είναι μια από τις προσωπικές εμμονές του Κυριάκου Μητσοτάκη. Φανατικός νεοφιλελεύθερος ο ίδιος, αλλά και με στενές οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις με τους μεγάλους επιχειρηματίες, υποστήριζε με κάθε ευκαιρία τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Κι αυτή του η εμμονή τον έφερε πιο κοντά στα στελέχη του ΛΑΟΣ Γεωργιάδη και Πλεύρη, γιατί το κόμμα του Γιώργου Καρατζαφέρη ήταν το πρώτο που εισηγήθηκε τις σχετικές ρυθμίσεις. Καταγράφω με χρονολογική σειρά μερικές χαρακτηριστικές κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις του:

● 21.9.2005: «Και, δυστυχώς, ως αποτέλεσμα του αναχρονιστικού και ξεπερασμένου άρθρου 16 του Συντάγματος, έχουμε δημιουργήσει επί της ουσίας ένα ισοπεδωτικό σύστημα, το οποίο και στρεβλώνει τον ρόλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και υποβαθμίζει την ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης».

● 15.2.2007: «Δεν έχω τον χρόνο να αναφερθώ σε όλα τα θέματα. Κατά συνέπεια, θα περιοριστώ μόνο στα του άρθρου 16 […] Το δεύτερο επιχείρημα είναι: Μα, καλά, ποιος θα έρθει να φτιάξει σήμερα στην Ελλάδα ένα σοβαρό μη κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο; Απαντώ στην επιχειρηματολογία αυτή, δίνοντας το πρόσφατο παράδειγμα της πολύ σημαντικής δωρεάς που έκανε το Ιδρυμα Νιάρχου».

● 7.3.2007: «Δεν νοείται να μην ανοίξουμε σήμερα την πόρτα σε ιδιώτες, οι οποίοι θέλουν να κάνουν χορηγίες στα Πανεπιστήμια, ώστε αυτό να γίνει πραγματικότητα. Αυτή η έννοια του να μείνουν οι επιχειρήσεις έξω από τα Πανεπιστήμια δεν έχει να κάνει με την επιθυμία κάποιου ιδιώτη να κάνει μια δωρεά στο Πανεπιστήμιο. Και αυτές οι δωρεές και οι χορηγίες θα πρέπει να εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα των δωρητών και των χορηγών».

● 2.2.2011: Προηγείται ομιλία του Θ. Πλεύρη, βουλευτή τότε του ΛΑΟΣ: «Εμείς από την πρώτη στιγμή που βγήκαμε σε αυτό εδώ το Κοινοβούλιο είπαμε ότι δεν υπάρχει καμία αξία να διατηρείται το άσυλο. […] Τότε, δυστυχώς, η Ν.Δ. έκρινε ότι δεν υπήρχε λόγος κατάργησης του ασύλου». Ακολουθεί ο κ. Μητσοτάκης: «Εγώ θα συμφωνήσω με την παρατήρηση του συναδέλφου, του κ. Πλεύρη. […] Αρα, η κατάργηση του ασύλου αποτελεί πια μια αδήριτη ανάγκη. […] Και αν τολμήσετε να κάνετε μια ουσιαστική παρέμβαση αυτή θα είναι η απεμπλοκή της εκλογής των πρυτάνεων από τις φοιτητικές παρατάξεις». Σύμφωνα με τα Επίσημα Πρακτικά, ακολουθούν «χειροκροτήματα από την πτέρυγα της Ν.Δ. και από την πτέρυγα του ΛΑΟΣ».

● 24.8.2011: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ΠΑΣΟΚ ήταν και το κόμμα το οποίο τορπίλισε τη διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης, με αποτέλεσμα να μην αλλάξει το επαίσχυντο άρθρο 16 και να μην επιτρέπεται στη χώρα μας η λειτουργία μη κρατικών και -γιατί όχι- ιδιωτικών Πανεπιστημίων. […] Από το 2006, όταν μίλησα από αυτό το βήμα για το νομοσχέδιο της κ. Γιαννάκου, είχα ζητήσει τότε να μη συμμετέχουν καθόλου οι φοιτητές στην εκλογή των πρυτάνεων και ξέρω ότι αυτό προκάλεσε και ορισμένες εσωκομματικές αντιδράσεις, ως προς την άποψη την οποία είχα εκφράσει». Ακολούθησε ο Αδ. Γεωργιάδης: «Σήμερα, έστω και υπό τον φόβο τεράστιου εσωκομματικού θέματος της Ν.Δ., ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης πήρε μεγάλους πόντους με τη σημερινή του στάση. Βγήκε από την κομματική γραμμή, είπε ότι θα ψηφίσει “ναι”, παρά την εντολή Σαμαρά, και αντί να διαγραφεί ο Μητσοτάκης, άλλαξε άποψη ο Σαμαράς. Είναι μεγάλη αυτή η νίκη για τον Μητσοτάκη και μπράβο του».

Τώρα πια, Πλεύρης και Γεωργιάδης είναι στενοί συνεργάτες του κ. Μητσοτάκη και μαζί επιχειρούν να θέσουν σε εφαρμογή το νεοφιλελεύθερο δόγμα τους για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια.