ΕΜΠ: ένας «ενοχλητικός» πυλώνας ελεύθερης γνώσης

του Νίκου Μπελαβίλα από τα Ενθέματα της Αυγής

 Ένας βορειοευρωπαίος δημοσιογράφος τηλεφώνησε προχθές στο απεργιακό κέντρο της Αρχιτεκτονικής Σχολής της Αθήνας. Ζήτησε στοιχεία για την απεργία των ΑΕΙ, για την κρίση και τις επιπτώσεις της στο ΕΜΠ, για τις απολύσεις του προσωπικού και τις οικονομικές περικοπές. Μιλούσαμε σχεδόν μία ώρα. Ήταν ένας ευγενικός άνθρωπος, απ’ αυτή την πάστα των δημοσιογράφων που σπανίζει στην Ελλάδα. Ενημερωμένος, έθετε δύσκολες ερωτήσεις, ψύχραιμες.  Καταλάβαινα ότι δεν ήθελε να στρέψει τη συζήτηση κατά το δοκούν, ότι ανέμενε πειστικές απαντήσεις και ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Βρέθηκα, έτσι, να αναζητώ επιχειρήματα, για μια όσο το δυνατόν αντικειμενική εξήγηση της πραγματικότητας, και ταυτόχρονα να εκπλήσσομαι από το μέγεθος του προβλήματος που δημιουργεί η άμεση απόλυση του 60% των υπαλλήλων του Πολυτεχνείου, όπως και η προαναγγελία ότι την ίδια τύχη θα έχει σύντομα το 40% των καθηγητών των ΑΕΙ.

Peter de Francia, «Ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά», 1982

Γιατί μια κυβέρνηση απολύει την πλειοψηφία των υπαλλήλων του μεγαλύτερου τεχνολογικού ιδρύματος της χώρας; Το Πολυτεχνείο έχει εννέα ιστορικές σχολές. Εκπαιδεύει περί τους 20.000 προπτυχιακούς, μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες. Λειτουργεί 125 ερευνητικά εργαστήρια, ένα σημαντικό τεχνολογικό-πολιτιστικό πάρκο στο Λαύριο  ένα ερευνητικό κέντρο στο Μέτσοβο, τη μεγαλύτερη τεχνική βιβλιοθήκη της χώρας, ένα από τα καλύτερα κέντρα δικτύων. Διαθέτει μερικές από τις καλύτερες πανεπιστημιακές υποδομές των Βαλκανίων.

Έχει υπεράριθμους υπαλλήλους; Η απάντηση είναι όχι. Αντίθετα χρειάζεται αύξηση θέσεων εργασίας περί το 10%. Έχει υπεράριθμους καθηγητές; Πάλι όχι. Έχει χάσει λόγω συνταξιοδοτήσεων σχεδόν τριακόσιες θέσεις καθηγητών και όλες τις θέσεις συμβασιούχων διδασκόντων. Ο καθηγητής Δημήτρης Δαμίγος έγραψε ένα ωραίο άρθρο με τίτλο «Ο ρόλος του υποστηρικτικού προσωπικού των ΑΕΙ και η “ωρολογιακή βόμβα” των διαθεσιμοτήτων” (http://www.pd.ntua.gr/?p=185). Αναφέρεται στα διεθνή στάνταρ αναλογίας φοιτητών και προσωπικού στα πανεπιστήμια, αποδεικνύοντας ότι τα ΑΕΙ μας υστερούν σε σχέση με αυτό. Από την πλευρά της κυβέρνησης δεν εμφανίζεται ούτε ένα στοιχείο το οποίο να  τεκμηριώνει την πολιτική απόφαση των απολύσεων

Είναι σπάταλο το ΕΜΠ και πρέπει να γίνουν περικοπές; Ένα ίδρυμα που τα τελευταία είκοσι χρόνια δημιούργησε ένα υγιές αποθεματικό 55 εκατομμυρίων ευρώ χάρη στην έρευνα, αντλώντας κονδύλια από οπουδήποτε αλλού εκτός από τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Παιδείας, ονομάζεται σπάταλο; Είναι κονδύλια τα οποία εισρέουν όχι χάρη στις κυβερνήσεις, αλλά χάρη στους καθηγητές και τους νέους ερευνητές του, από εγχώριες και διεθνείς πηγές προς τα ερευνητικά προγράμματα, και όλα αυτά «ανακυκλώνονται» πάλι στις σπουδές και στην έρευνα.  Αντί λοιπόν να στηριχθεί αυτό το επιτυχημένο εγχείρημα, αντί να διαδοθεί, τιμωρείται. Με περικοπές μισθοδοσίας και απολύσεις, αλλά και με λεηλασία 30 εκατομμυρίων ευρώ του αποθεματικού του.

Τα πτυχία του Πολυτεχνείου είναι καλά ή έχουν υποβαθμιστεί; Συστηματικά, από τον καιρό του κινήματος για το Άρθρο 16, οι εναλλασσόμενοι υπουργοί Παιδείας και τα μεγάλα ΜΜΕ πασχίζουν με πάθος να πείσουν την ελληνική κοινωνία πως το Πολυτεχνείο είναι ένα προβληματικό ίδρυμα με υποβαθμισμένα πτυχία.  Η απάντηση είναι ότι αν δει κανείς το πρόγραμμα σπουδών, τους διδάσκοντες, τα εργαστήρια, την επαγγελματική, εκπαιδευτική, ερευνητική πορεία των αποφοίτων εντός και εκτός Ελλάδας, το ΕΜΠ είναι ένα ίδρυμα με υψηλό επίπεδο σπουδών και κύρος. Απλά, απλούστατα.

Καθώς όμως αυτό δεν είναι πάντα ορατό στον εξωτερικό παρατηρητή,  απέναντι σε αυτή την οργανωμένη κατασυκοφάντηση  υπάρχουν ακόμα πιο εύκολες απαντήσεις. Ας μιλήσουμε λίγο με τη γλώσσα όσων το κατηγορούν, των υπουργών και των ΜΜΕ. Θα τους λέγαμε, λοιπόν, ότι δεν υπάρχει ελληνική οικογένεια που να μην ονειρεύεται να δει το παιδί της φοιτητή του Πολυτεχνείου. Δεν υπάρχει μαθητής που θέλει να ακολουθήσει τεχνική κατεύθυνση και δεν επιθυμεί να εισαχθεί στο Πολυτεχνείο. Για να το πούμε απλά, πώς είναι δυνατόν η «αφρόκρεμα» των ελλήνων μαθητών να διεκδικεί με πάθος την εισαγωγή σε αυτό το τόσο προβληματικό κατά τους κρατούντες ίδρυμα;  Πέρα από τις επιλογές των μαθητών, οι διεθνείς κατατάξεις αναδεικνύουν φέτος έξι ελληνικά ΑΕΙ, με κορυφαία το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το ΕΜΠ, μεταξύ του άριστου 5% των πανεπιστημίων όλου του κόσμου, και το ΕΜΠ στον κατάλογο των δέκα καλύτερων στην Ευρώπη στον τομέα της έρευνας. Είναι δυνατόν, μετά από τρία χρόνια αφαίμαξης προσωπικού, περικοπών μισθών και διάλυσης να συμβαίνει αυτό; Και όμως, συμβαίνει. Είναι δυνατόν να μην ακούγεται αυτό σε κανένα δελτίο ειδήσεων; Και όμως, δεν ακούγεται.  

Φτάνουμε στο τέλος των ερωτήσεων και των απαντήσεων. Είναι δυνατόν το πλέον περιζήτητο τεχνολογικό ίδρυμα μας, με την οικονομική του αυτάρκεια, με το διεθνές του κύρος να οδηγείται εκ των πραγμάτων στη διάλυση ή στην παύση λειτουργίας του;  

Προσπαθήστε να θυμηθείτε ή αναζητήστε στις εγκυκλοπαίδειες και στο διαδίκτυο περισσότερους από έναν-δύο επιτυχημένους υπουργούς Παιδείας, που έγραψαν ιστορία στην εκπαίδευση, από την ίδρυση του  ελληνικού κράτους ως σήμερα. Θα δυσκολευτείτε. Αν κάνετε το ίδιο με τους καθηγητές του ΕΜΠ και τους αποφοίτους του έλληνες μηχανικούς, θα εκπλαγείτε από τον αριθμό όσων έβαλαν, όχι ένα αλλά πολλά λιθάρια, στην υπόθεση της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης, της κοινωνικής προκοπής της χώρας μας.

Αυτό λοιπόν το Πολυτεχνείο, της δωρεάν γνώσης, της καινοτομίας, της τεχνολογικής πρωτοπορίας, αλλά και της κοινωνικής ευαισθησίας, είναι μια παραγωγική αποτελεσματική επιστημονική «μηχανή» την οποία διαθέτει ο ελληνικός λαός. Αυτό επιχειρείται να φύγει από τη μέση. Να εξαλειφθεί ένας δημόσιος δημοκρατικός  οργανισμός ο οποίος είναι σε θέση να συμβάλει στην έξοδο από την κρίση, στην κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση, όπως έπραξε άλλες δύο φορές, στον Πόλεμο και στη Δικτατορία. Δεν γίνεται ούτε κατά λάθος ούτε λόγω ανικανότητας των πολιτικών ηγεσιών. Για να ολοκληρωθεί η λεηλασία των αγαθών και των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας, για να επιτύχει η πλήρης αφαίρεση του κοινού πλούτου από τον λαό μας, πρέπει να καταστραφούν ακόμη και οι βάσεις των δομών οι οποίες προστατεύουν και αξιοποιούν αυτό τον πλούτο, υλικό και άυλο. Πρέπει να καταρρεύσουν οι πυλώνες της ελεύθερης γνώσης, τα κεντρικά πανεπιστήμια της χώρας, που παράγουν ανθρώπους με γνώση και κρίση. Όσοι το απεργάζονται, αφελώς πιστεύουν ότι θα το πετύχουν. 

Ο Νίκος Μπελαβίλας διδάσκει στην Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ