Αναδημοσίευση από την Εποχή
Βαρύ το τίμημα από το έλλειμμα της Αριστεράς σε αστικά ζητήματα
Την Τρίτη το μεσημέρι, συναντήσαμε τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ οικονομικό γεωγράφο και μαρξιστή, καθηγητή του τμήματος Ανθρωπολογίας του City University της Νέας Υόρκης. Λίγες ώρες πριν την τελευταία του ομιλία στην Αθήνα, όπου βρισκόταν καλεσμένος από το Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και του τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, όπως είχαμε υποσχεθεί, εξασφαλίσαμε μία συνέντευξη μαζί του. Βρεθήκαμε στα Εξάρχεια και συζητήσαμε για την οικονομική κρίση και τις παραμελημένες πτυχές του μαρξισμού, το σχέδιο «εξευγενισμού» γειτονιών της Αθήνας (gentrification) και τα κινήματα πόλης, τους μετανάστες και το δικαίωμα στην πόλη.
Τη συνέντευξη πήραν
η Μαρίνα Καλλέργη
και η Ζωή Γεωργούλα
Η παρούσα κρίση έχει τις ρίζες της στην κρίση κατοικίας που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2008, όπως έχετε πει. Μήπως τελικά οι μαρξιστές θα έπρεπε να χρησιμοποιούν περισσότερο τη γεωγραφία ως αναλυτικό εργαλείο;
Εδώ και χρόνια υποστηρίζω ότι οι μαρξιστές χρειάζεται να δώσουν πολύ περισσότερη προσοχή σε ζητήματα της ζωής στις πόλεις, όπως η ποιότητα της καθημερινής ζωής, η στέγαση, η εκπαίδευση, η υγεία, η καθαριότητα των δημόσιων χώρων αλλά και στη δυναμική που προκύπτει από αυτά και ότι χρειάζεται να δίνουν μεγαλύτερη βάση στον ταξικό χαρακτήρα των κινημάτων πόλης, από όσο μέχρι τώρα έχουν δώσει. Το πρώτο είδος εκμετάλλευσης που αντιμετωπίζει ένας πολίτης είναι του ιδιοκτήτη του σπιτιού του, του διαχειριστή δημόσιων αγαθών, της εφορίας. Οι περισσότεροι μαρξιστές έχουν την τάση να εστιάζουν στους εργάτες. Εδώ και χρόνια υποστηρίζω ότι ένας πολιτικός οργανισμός χρειάζεται να λειτουργεί και στο χώρο εργασίας και στη γειτονιά και ότι η ενότητα αυτών των κινημάτων είναι κρίσιμη για την πολιτική δράση. Η απαρχή του ξεσπάσματος αυτής της κρίσης στην αγορά ακινήτων με βοηθά να ενδυναμώσω την στήριξη αυτού του επιχειρήματος. Η κρίση του 1973 επίσης ξέσπασε πρώτα στην αγορά ακινήτων, το ιαπωνικό μπουμ άφησε την τελευταία του πνοή στην αγορά ακινήτων και η ιστορία συνεχίζεται. Ορισμένοι μαρξιστές επικαλούνται την πτωτική τάση των κερδών των επιχειρήσεων ως αιτία της κρίσης, αλλά εγώ πράγματι για πολλά χρόνια υποστηρίζω ότι πρέπει να εστιάσουμε με προσοχή στα αστικά ζητήματα, όχι αποκλειστικά, αλλά ως κρίσιμο πεδίο της ανάλυσης της συσσώρευσης του κεφαλαίου και κατά συνέπεια του ταξικού αγώνα στον οποίο αναφερόμαστε.
Πώς οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές πραγματώνονται στο σχεδιασμό της πόλης;
Γύρω από δύο άξονες. Ο ένας είναι η ιδέα της σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Είναι κατανοητό ότι μια χώρα, προκειμένου να επιβιώσει, χρειάζεται επενδύσεις. Όμως αυτό που συμβαίνει σε αυτού του είδους τις συμπράξεις είναι ότι το δημόσιο αναλαμβάνει όλο το ρίσκο και παρέχει τα κεφάλαια, ενώ ο ιδιώτης αποκομίζει το κέρδος. Κατά συνέπεια υπάρχει μια εξαγωγή δημόσιων κεφαλαίων μέσω αυτών των συμπράξεων που φαίνεται να αποτελούν την καρδιά της νεοφιλελεύθερης πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων.
Ο άλλος άξονας είναι η ιδέα της ατομικής ευθύνης, ότι ο καθένας μας είναι υπεύθυνος προσωπικά για την κοινωνική αναπαραγωγή. Για παράδειγμα, η πολιτεία μέχρι τώρα φρόντιζε τη γιαγιά και τον παππού αλλά τώρα πρέπει εσύ να φροντίζεις τη γιαγιά και τον παππού, διότι το κράτος πρόνοιας ιδιωτικοποιείται. Μέχρι τώρα η πολιτεία σου παρείχε δωρεάν παιδεία, τώρα πρέπει να πληρώσεις για την εκπαίδευσή σου, και αν δεν έχεις είναι δική σου ευθύνη. Αυτή η απόδοση ευθύνης συνδυάζεται με τη μείωση των δημόσιων υπηρεσιών. Η ιδέα αυτή εμφυσείται στους πολίτες, με αποτέλεσμα να μην αποδίδουν τις ευθύνες του συστήματος, ενώ παράλληλα καλλιεργείται συστηματικά η αδυναμία των πολιτών να αναγνωρίσουν τον καπιταλισμό πίσω από την εκμετάλλευση και τα ελλείμματα. Αυτή η αδυναμία καθιστά δυσχερή την οργάνωση πολιτικών θεσμών και συλλογικών δράσεων και στη θέση της εκτρέφεται η ατομικότητα και η δυσπιστία στην αποτελεσματικότητα της συλλογικότητας. Η ιδέα της ατομικής ευθύνης είναι που οδηγεί και στην πεποίθηση ότι ο καθένας χωριστά μπορεί να λύσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει με όποιο τρόπο νομίζει αυτός, παίρνοντας το νόμο στα χέρια του.
Ο πρώτος άξονας της εφαρμογής της νεοφιλελεύθερης πολιτικής στον αστικό χώρο θυμίζει δύο καινές δράσεις που επιδιώκονται στο δήμο Θεσσαλονίκης και το δήμο Αθήνας. Στη Θεσσαλονίκη εξαγγέλθηκε διαγωνισμός από το δήμο ανάμεσα στα δημόσια σχολεία της πόλης ώστε να αναδειχθεί αυτό που θα υιοθετηθεί από την... Coca Cola για να το ανακαινίσει. Στην Αθήνα, ο δήμαρχος επιδιώκει να ορίσει επιχειρήσεις ανάδοχες δημόσιων χώρων και πλατειών, οι οποίες θα είναι υπεύθυνες για το σχεδιασμό και τη διαχείρισή τους.
Πρόκειται για μια πρακτική που εφαρμόζεται ήδη στις ΗΠΑ, όπου επιχειρήσεις αναλαμβάνουν τη διαχείριση μιας ολόκληρης περιοχής και ορίζονται υπεύθυνες για λειτουργίες του κράτους, όπως η αποκομιδή των σκουπιδιών.
Το δικαίωμα στην πόλη υπήρξε κεντρικό ζήτημα στην πρόσφατη προεκλογική περίοδο. Είναι τελικά διαφορετικό το δικαίωμα του έλληνα πολίτη και του μετανάστη στην πόλη;
Η άποψή μου είναι ότι οποιοσδήποτε ζει στην πόλη έχει δικαίωμα στην πόλη, ανεξάρτητα από εθνικότητα και κοινωνικό στάτους. Κάποιοι αισθάνονται ότι απειλούνται από τους μετανάστες, διότι ένα από τα παρελκόμενα της κρίσης είναι η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.
Κύματα μεταναστών καταλήγουν στην Ελλάδα αλλά πώς και γιατί δημιουργούνται;
Πρώτα χρειάζεται να δει κάποιος από πού έρχονται αυτοί οι μετανάστες και ποιες είναι οι αιτίες που τους εκδιώκουν από την πατρίδα τους. Σε κάποιες περιπτώσεις πρόκειται για πρόσφυγες λόγω τεράστιων περιβαλλοντικών καταστροφών, σε άλλες λόγω πολιτικών αιτιών και σε άλλες πρόκειται για οικονομικούς μετανάστες. Οι δυνάμεις που δημιουργούν πρόσφυγες δρουν ανεμπόδιστες και σίγουρα δεν μπορεί να τις σταματήσει κανένας φράχτης και κανένας τοίχος. Είτε ως κοινωνίες θα προσαρμοστούμε στην συνύπαρξη με τους μετανάστες, είτε θα ζήσουμε σε ένα βίαιο και εχθρικό κόσμο. Ας μην παραβλέπουμε και τις παραδοξότητες: σε κάποιες κοινωνίες πληθαίνει η αστική τάξη αλλά υπάρχει έλλειμμα εργατικού δυναμικού και σε άλλες το αντίστροφο. Στις πρώτες κοινωνίες εισάγονται εργατικά χέρια από τις δεύτερες και τότε οι μετανάστες αντιμετωπίζονται ως πλουτοπαραγωγική πηγή.
Το σχέδιο του «εξευγενισμού» (gentrification) φαίνεται ότι υλοποιείται ήδη σε κάποιες περιοχές της Αθήνας. Ωστόσο, οι κάτοικοι δεν φαίνεται να το αντιλαμβάνονται και μάχονται ενάντια στο σύμπτωμα και όχι ενάντια στην αιτία. Πώς θα πρέπει να δράσει η Αριστερά για να βοηθήσει στην αποκάλυψη των αιτιών του προβλήματος και στην προώθηση της λύσης;
Πληρώνουμε βαρύ τίμημα για το έλλειμμα της Αριστεράς να αντιληφθεί τα αστικά ζητήματα. Το ίδιο έλλειμμα εμφανίζουν και οι τεχνικοί που εμπλέκονται στο σχεδιασμό των πόλεων. Υπάρχει ένας σημαντικός ρόλος εδώ προς ανάληψη από προοδευτικές πολιτιστικές αστικές σχεδιαστικές πρακτικές, όπως τις ονομάζω εγώ. Σύμφωνα με αυτές η κινητοποίηση του πληθυσμού συμβαίνει παράλληλα με την εμπλοκή του στο συλλογικό σχεδιασμό.
Πρόκειται για κάτι βαθύτερο από τη συμβουλευτική προσέγγιση. Κάποιοι συνάδελφοι συμμετέχουν σε προγράμματα σε γειτονιές όπου ενημερώνουν και επιμορφώνουν τους κατοίκους για τέτοιες τακτικές, για εναλλακτικό τρόπο ζωής στα αστικά κέντρα. Ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να πάει σε μια γειτονιά και να ρωτήσει «τι θέλετε για τη γειτονιά σας;». Το αποτέλεσμα θα είναι μια σχεδιαστική καταστροφή διότι συχνά οι κάτοικοι δεν ξέρουν τι θέλουν ή θέλουν αυτό που έχουν δει στην τηλεόραση. Νομίζω ότι τέτοιες πρακτικές χρειάζεται να είναι ο προσανατολισμός γεωγράφων και σχεδιαστών.
Τα κινήματα πόλης, όπως το Occupy Wall Street και οι Αγανακτισμένοι, άλλαξαν την αντίληψη των πολιτών για το δημόσιο χώρο;
Αυτό που αποκαλύφθηκε με αυτά τα κινήματα είναι ότι υπάρχει πολύς δημόσιος χώρος που είναι απαγορευμένος για τους δημότες. Για την ακρίβεια είναι πολύ δύσκολο να βρει κάποιος ελεύθερο, ανοιχτό χώρο για να στεγάσει μια πολιτική δράση. Τα κινήματα πόλης έφεραν το ζήτημα αυτό στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά πάρκα που έχουν ιδιωτικοποιηθεί και δεν επιτρέπονται δράσεις που μπορεί να καταστρέψουν το γρασίδι. Το δικαίωμα του γρασιδιού έχει προτεραιότητα σε σχέση με το δικαίωμα του πολίτη! Έλεγα αστειευόμενος τις προάλλες ότι είναι πιο εύκολο για τις τουλίπες να κάνουν μια συγκέντρωση παρά για τους πολίτες. Χρειάζεται να απελευθερώσουμε τους δημόσιους χώρους, ώστε να τους χρησιμοποιούμε για κοινές πολιτικές δράσεις και συζητήσεις.
Την Τρίτη το μεσημέρι, συναντήσαμε τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ οικονομικό γεωγράφο και μαρξιστή, καθηγητή του τμήματος Ανθρωπολογίας του City University της Νέας Υόρκης. Λίγες ώρες πριν την τελευταία του ομιλία στην Αθήνα, όπου βρισκόταν καλεσμένος από το Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και του τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, όπως είχαμε υποσχεθεί, εξασφαλίσαμε μία συνέντευξη μαζί του. Βρεθήκαμε στα Εξάρχεια και συζητήσαμε για την οικονομική κρίση και τις παραμελημένες πτυχές του μαρξισμού, το σχέδιο «εξευγενισμού» γειτονιών της Αθήνας (gentrification) και τα κινήματα πόλης, τους μετανάστες και το δικαίωμα στην πόλη. Τη συνέντευξη πήραν
η Μαρίνα Καλλέργη
και η Ζωή Γεωργούλα
Η παρούσα κρίση έχει τις ρίζες της στην κρίση κατοικίας που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2008, όπως έχετε πει. Μήπως τελικά οι μαρξιστές θα έπρεπε να χρησιμοποιούν περισσότερο τη γεωγραφία ως αναλυτικό εργαλείο;
Εδώ και χρόνια υποστηρίζω ότι οι μαρξιστές χρειάζεται να δώσουν πολύ περισσότερη προσοχή σε ζητήματα της ζωής στις πόλεις, όπως η ποιότητα της καθημερινής ζωής, η στέγαση, η εκπαίδευση, η υγεία, η καθαριότητα των δημόσιων χώρων αλλά και στη δυναμική που προκύπτει από αυτά και ότι χρειάζεται να δίνουν μεγαλύτερη βάση στον ταξικό χαρακτήρα των κινημάτων πόλης, από όσο μέχρι τώρα έχουν δώσει. Το πρώτο είδος εκμετάλλευσης που αντιμετωπίζει ένας πολίτης είναι του ιδιοκτήτη του σπιτιού του, του διαχειριστή δημόσιων αγαθών, της εφορίας. Οι περισσότεροι μαρξιστές έχουν την τάση να εστιάζουν στους εργάτες. Εδώ και χρόνια υποστηρίζω ότι ένας πολιτικός οργανισμός χρειάζεται να λειτουργεί και στο χώρο εργασίας και στη γειτονιά και ότι η ενότητα αυτών των κινημάτων είναι κρίσιμη για την πολιτική δράση. Η απαρχή του ξεσπάσματος αυτής της κρίσης στην αγορά ακινήτων με βοηθά να ενδυναμώσω την στήριξη αυτού του επιχειρήματος. Η κρίση του 1973 επίσης ξέσπασε πρώτα στην αγορά ακινήτων, το ιαπωνικό μπουμ άφησε την τελευταία του πνοή στην αγορά ακινήτων και η ιστορία συνεχίζεται. Ορισμένοι μαρξιστές επικαλούνται την πτωτική τάση των κερδών των επιχειρήσεων ως αιτία της κρίσης, αλλά εγώ πράγματι για πολλά χρόνια υποστηρίζω ότι πρέπει να εστιάσουμε με προσοχή στα αστικά ζητήματα, όχι αποκλειστικά, αλλά ως κρίσιμο πεδίο της ανάλυσης της συσσώρευσης του κεφαλαίου και κατά συνέπεια του ταξικού αγώνα στον οποίο αναφερόμαστε.
Πώς οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές πραγματώνονται στο σχεδιασμό της πόλης;
Γύρω από δύο άξονες. Ο ένας είναι η ιδέα της σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Είναι κατανοητό ότι μια χώρα, προκειμένου να επιβιώσει, χρειάζεται επενδύσεις. Όμως αυτό που συμβαίνει σε αυτού του είδους τις συμπράξεις είναι ότι το δημόσιο αναλαμβάνει όλο το ρίσκο και παρέχει τα κεφάλαια, ενώ ο ιδιώτης αποκομίζει το κέρδος. Κατά συνέπεια υπάρχει μια εξαγωγή δημόσιων κεφαλαίων μέσω αυτών των συμπράξεων που φαίνεται να αποτελούν την καρδιά της νεοφιλελεύθερης πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων.
Ο άλλος άξονας είναι η ιδέα της ατομικής ευθύνης, ότι ο καθένας μας είναι υπεύθυνος προσωπικά για την κοινωνική αναπαραγωγή. Για παράδειγμα, η πολιτεία μέχρι τώρα φρόντιζε τη γιαγιά και τον παππού αλλά τώρα πρέπει εσύ να φροντίζεις τη γιαγιά και τον παππού, διότι το κράτος πρόνοιας ιδιωτικοποιείται. Μέχρι τώρα η πολιτεία σου παρείχε δωρεάν παιδεία, τώρα πρέπει να πληρώσεις για την εκπαίδευσή σου, και αν δεν έχεις είναι δική σου ευθύνη. Αυτή η απόδοση ευθύνης συνδυάζεται με τη μείωση των δημόσιων υπηρεσιών. Η ιδέα αυτή εμφυσείται στους πολίτες, με αποτέλεσμα να μην αποδίδουν τις ευθύνες του συστήματος, ενώ παράλληλα καλλιεργείται συστηματικά η αδυναμία των πολιτών να αναγνωρίσουν τον καπιταλισμό πίσω από την εκμετάλλευση και τα ελλείμματα. Αυτή η αδυναμία καθιστά δυσχερή την οργάνωση πολιτικών θεσμών και συλλογικών δράσεων και στη θέση της εκτρέφεται η ατομικότητα και η δυσπιστία στην αποτελεσματικότητα της συλλογικότητας. Η ιδέα της ατομικής ευθύνης είναι που οδηγεί και στην πεποίθηση ότι ο καθένας χωριστά μπορεί να λύσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει με όποιο τρόπο νομίζει αυτός, παίρνοντας το νόμο στα χέρια του.
Ο πρώτος άξονας της εφαρμογής της νεοφιλελεύθερης πολιτικής στον αστικό χώρο θυμίζει δύο καινές δράσεις που επιδιώκονται στο δήμο Θεσσαλονίκης και το δήμο Αθήνας. Στη Θεσσαλονίκη εξαγγέλθηκε διαγωνισμός από το δήμο ανάμεσα στα δημόσια σχολεία της πόλης ώστε να αναδειχθεί αυτό που θα υιοθετηθεί από την... Coca Cola για να το ανακαινίσει. Στην Αθήνα, ο δήμαρχος επιδιώκει να ορίσει επιχειρήσεις ανάδοχες δημόσιων χώρων και πλατειών, οι οποίες θα είναι υπεύθυνες για το σχεδιασμό και τη διαχείρισή τους.
Πρόκειται για μια πρακτική που εφαρμόζεται ήδη στις ΗΠΑ, όπου επιχειρήσεις αναλαμβάνουν τη διαχείριση μιας ολόκληρης περιοχής και ορίζονται υπεύθυνες για λειτουργίες του κράτους, όπως η αποκομιδή των σκουπιδιών.
Το δικαίωμα στην πόλη υπήρξε κεντρικό ζήτημα στην πρόσφατη προεκλογική περίοδο. Είναι τελικά διαφορετικό το δικαίωμα του έλληνα πολίτη και του μετανάστη στην πόλη;
Η άποψή μου είναι ότι οποιοσδήποτε ζει στην πόλη έχει δικαίωμα στην πόλη, ανεξάρτητα από εθνικότητα και κοινωνικό στάτους. Κάποιοι αισθάνονται ότι απειλούνται από τους μετανάστες, διότι ένα από τα παρελκόμενα της κρίσης είναι η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων.
Κύματα μεταναστών καταλήγουν στην Ελλάδα αλλά πώς και γιατί δημιουργούνται;
Πρώτα χρειάζεται να δει κάποιος από πού έρχονται αυτοί οι μετανάστες και ποιες είναι οι αιτίες που τους εκδιώκουν από την πατρίδα τους. Σε κάποιες περιπτώσεις πρόκειται για πρόσφυγες λόγω τεράστιων περιβαλλοντικών καταστροφών, σε άλλες λόγω πολιτικών αιτιών και σε άλλες πρόκειται για οικονομικούς μετανάστες. Οι δυνάμεις που δημιουργούν πρόσφυγες δρουν ανεμπόδιστες και σίγουρα δεν μπορεί να τις σταματήσει κανένας φράχτης και κανένας τοίχος. Είτε ως κοινωνίες θα προσαρμοστούμε στην συνύπαρξη με τους μετανάστες, είτε θα ζήσουμε σε ένα βίαιο και εχθρικό κόσμο. Ας μην παραβλέπουμε και τις παραδοξότητες: σε κάποιες κοινωνίες πληθαίνει η αστική τάξη αλλά υπάρχει έλλειμμα εργατικού δυναμικού και σε άλλες το αντίστροφο. Στις πρώτες κοινωνίες εισάγονται εργατικά χέρια από τις δεύτερες και τότε οι μετανάστες αντιμετωπίζονται ως πλουτοπαραγωγική πηγή.
Το σχέδιο του «εξευγενισμού» (gentrification) φαίνεται ότι υλοποιείται ήδη σε κάποιες περιοχές της Αθήνας. Ωστόσο, οι κάτοικοι δεν φαίνεται να το αντιλαμβάνονται και μάχονται ενάντια στο σύμπτωμα και όχι ενάντια στην αιτία. Πώς θα πρέπει να δράσει η Αριστερά για να βοηθήσει στην αποκάλυψη των αιτιών του προβλήματος και στην προώθηση της λύσης;
Πληρώνουμε βαρύ τίμημα για το έλλειμμα της Αριστεράς να αντιληφθεί τα αστικά ζητήματα. Το ίδιο έλλειμμα εμφανίζουν και οι τεχνικοί που εμπλέκονται στο σχεδιασμό των πόλεων. Υπάρχει ένας σημαντικός ρόλος εδώ προς ανάληψη από προοδευτικές πολιτιστικές αστικές σχεδιαστικές πρακτικές, όπως τις ονομάζω εγώ. Σύμφωνα με αυτές η κινητοποίηση του πληθυσμού συμβαίνει παράλληλα με την εμπλοκή του στο συλλογικό σχεδιασμό.
Πρόκειται για κάτι βαθύτερο από τη συμβουλευτική προσέγγιση. Κάποιοι συνάδελφοι συμμετέχουν σε προγράμματα σε γειτονιές όπου ενημερώνουν και επιμορφώνουν τους κατοίκους για τέτοιες τακτικές, για εναλλακτικό τρόπο ζωής στα αστικά κέντρα. Ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να πάει σε μια γειτονιά και να ρωτήσει «τι θέλετε για τη γειτονιά σας;». Το αποτέλεσμα θα είναι μια σχεδιαστική καταστροφή διότι συχνά οι κάτοικοι δεν ξέρουν τι θέλουν ή θέλουν αυτό που έχουν δει στην τηλεόραση. Νομίζω ότι τέτοιες πρακτικές χρειάζεται να είναι ο προσανατολισμός γεωγράφων και σχεδιαστών.
Τα κινήματα πόλης, όπως το Occupy Wall Street και οι Αγανακτισμένοι, άλλαξαν την αντίληψη των πολιτών για το δημόσιο χώρο;
Αυτό που αποκαλύφθηκε με αυτά τα κινήματα είναι ότι υπάρχει πολύς δημόσιος χώρος που είναι απαγορευμένος για τους δημότες. Για την ακρίβεια είναι πολύ δύσκολο να βρει κάποιος ελεύθερο, ανοιχτό χώρο για να στεγάσει μια πολιτική δράση. Τα κινήματα πόλης έφεραν το ζήτημα αυτό στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά πάρκα που έχουν ιδιωτικοποιηθεί και δεν επιτρέπονται δράσεις που μπορεί να καταστρέψουν το γρασίδι. Το δικαίωμα του γρασιδιού έχει προτεραιότητα σε σχέση με το δικαίωμα του πολίτη! Έλεγα αστειευόμενος τις προάλλες ότι είναι πιο εύκολο για τις τουλίπες να κάνουν μια συγκέντρωση παρά για τους πολίτες. Χρειάζεται να απελευθερώσουμε τους δημόσιους χώρους, ώστε να τους χρησιμοποιούμε για κοινές πολιτικές δράσεις και συζητήσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου