Τυπικότητες και «ανάδοχοι»: Αποχαιρέτησε τα δάση που χάνεις

Η θέα των καμμένων εκτάσεων στη Δαδιά από το Ύψωμα Κάψαλο, έπειτα από το πέρασμα της πυρκαγιάς του Αυγούστου 2023. Πηγή: Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης

Τυπικότητες και «ανάδοχοι»: Αποχαιρέτησε τα δάση που χάνεις

30/08/2023

του Ανδρέα Κοσιάρη

Ενώ η πυρκαγιά στον Έβρο καίει για 12η ημέρα, ξεπερνώντας σε καμένη έκταση το μέγεθος της Κεφαλλονιάς και προσεγγίζοντας αυτό της Χίου, η κυβέρνηση ανακοίνωσε χθες δύο «αποφάσεις»: η μία αποτελεί τυπική της υποχρέωση και η άλλη επανάληψη ενός εφιαλτικού σεναρίου.

«Αποφάσεις» έλαβε η κυβερνητική σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη χθες Τρίτη 29 Αυγούστου, καθώς η απροθυμία της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών έχει οδηγήσει στη μεγαλύτερη πυρκαγιά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε ένα καλοκαίρι με ρεκόρ καμμένων εκτάσεων.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος Θ. Σκυλακάκης, η σύσκεψη αποφάσισε αφενός την άμεση κήρυξη ως αναδασωτέων των εκτάσεων στην Πάρνηθα και τον Έβρο και αφετέρου την άμεση ενεργοποίηση του θεσμού των «αναδόχων αποκατάστασης» για τις καμένες δασικές εκτάσεις.

Η πρώτη απόφαση αποτελεί τυπική υποχρέωση των αρχών, σύμφωνα με το άρθρο 117 παρ. 3 του Συντάγματος — δεν πρόκειται δηλαδή για κυβερνητική πρωτοβουλία αλλά για κάτι που δεν επιτρέπεται να μην κάνει. Βέβαια, από μόνος του αυτός ο χαρακτηρισμός δεν αποτελεί εγγύηση. Η διαβόητη απόφαση 2499/2012 της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, με εισηγήτρια τη σημερινή Πρόεδρο της Δημοκρατίας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, επικαλούμενη εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο από το 1979, έχει επιτρέψει την «επέμβαση σε έκταση που έχει κηρυχθεί αναδασωτέα, ακόμη και πριν ανακτήσει τη δασική μορφή της (…) προκειμένου να εκτελεστεί έργο, το οποίο αποβλέπει στην εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία, εφόσον η εκτέλεση του υπόψη έργου στην έκταση αυτή είναι απολύτως αναγκαία και επιτακτική». Αυτό, παρά το γεγονός πως το προαναφερθέν άρθρο του Συντάγματος τονίζει ρητά πως οι αναδασωτέες εκτάσεις «αποκλείεται να διατεθούν για άλλο προορισμό».

Η δεύτερη απόφαση αφορά την παραχώρηση των αναδασωτέων εκτάσεων σε ιδιώτες, που είχε εφαρμοστεί από την κυβέρνηση και το 2021 έπειτα από τις πυρκαγιές στη Βόρεια Εύβοια. Τα προβλήματα εδώ είναι δύο: αφενός, οι εταιρείες έχουν σκοπό τους το κέρδος, και η αναγέννηση των δασών δεν ενέχει κέρδος. Κέρδος έχει μονάχα η εκμετάλλευσή τους.

Αφετέρου, υποτίθεται πως σύμφωνα με την ΠΝΠ που εισήγαγε τον «θεσμό» το 2021, η θεώρηση και έγκριση των σχετικών μελετών, καθώς και η επίβλεψη εκτέλεσης των έργων γίνονται από την οικεία δασική υπηρεσία. Με τα Δασαρχεία και τις λοιπές δασικές υπηρεσίες υποστελεχωμένες και υποχρηματοδοτημένες σε απόλυτο βαθμό, είναι εξαιρετικά αμφίβολη η εφαρμογή αυτής της διάταξης. Στη χώρα που ο κάθε επιχειρηματίας μπορεί να καταθέσει αμφιβόλου αξίας περιβαλλοντικές μελέτες για μία «επένδυσή» του, και όπου η ΕΛ.ΑΣ. παρεμποδίζει τον υπεύθυνο από τον νόμο δασάρχη να επιβλέψει έργα (δείτε βίντεο παρακάτω), μόνο αφελείς θα πίστευαν πως οι διατάξεις ελέγχου για τους «ανάδοχους» θα εφαρμοστούν.

Το τι ακριβώς έγινε με τα έργα αναδάσωσης στη Βόρεια Εύβοια από το 2021, μπορούν να το πιστοποιήσουν οι κάτοικοι της περιοχής. Το κράτος, με επιλογή της κυβέρνησης, αρνείται να ξοδέψει χρήματα όχι μόνο για την πρόληψη της καταστροφής, αλλά και για την επανόρθωσή της. Εκχωρεί τη «σπατάλη» σε ιδιώτες, οι οποίοι συνήθως υπόσχονται πολλά κι έπειτα γίνονται «Λούης».

Και όταν δεν εξαφανίζονται, οι ιδιώτες «ανάδοχοι» συχνά κάνουν μάλλον… αντιπεριβαλλοντικές επιλογές στην εφαρμογή της αναδάσωσης. Όπως τονίζει μεγάλος αριθμός σχετικών επιστημόνων, τα δάση έχουν σε μεγάλο βαθμό δυνατότητες αναγέννησης, με την ανθρώπινη παρέμβαση να απαιτείται σε ελάχιστο βαθμό, κι αυτό κυρίως με αντιπλημμυρικά έργα ώστε να μην καταστρέφεται από τις νεροποντές το ανώτερο στρώμα του εδάφους στο οποίο έχουν ριζώσει τα νέα φυτά. Μια άλλη απαραίτητη ανθρώπινη παρέμβαση είναι να μην πραγματοποιείται βοσκή σε δάση υπό αναγέννηση, ώστε να μην τρώγονται τα νεαρά δέντρα.

Στην πλειοψηφία τους, οι οργανωμένες αναδασώσεις, όπως αυτές που διοργάνωνε παλιότερα όμιλος ΜΜΕ, δεν προσφέρουν τα απαιτούμενα καθώς περιλαμβάνουν δια χειρός φυτεύσεις που μπορεί να καταστρέψουν τη φυσική αναγέννηση. Πιθανή είναι επίσης η φύτευση ξενικών προς την τοπική χλωρίδα ειδών. Η οργανωμένη δενδροφύτευση (και μονάχα ειδών συμβατών με την τοπική βιοποικιλότητα) κρίνεται από τους δασολόγους απαραίτητη μονάχα σε εκτάσεις που αποδεδειγμένα δεν έχουν τη δυνατότητα φυσικής αναγέννησης. Για να εξαχθεί ένα τέτοιο συμπέρασμα, θα πρέπει πρώτα να περάσει κάποιος χρόνος.

Συμπερασματικά, η κυβέρνηση επιμένει στις ιδεολογικές της εμμονές, που προδιαθέτουν πως το δημόσιο δεν έχει (δηλαδή δεν επιθυμεί να διαθέσει) τους πόρους για την κοινωνικά απαραίτητη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και πως κατάλληλοι για να χρηματοδοτήσουν και να εκτελέσουν μια εκ των πραγμάτων μη κερδοφόρα κοινωνική λειτουργία, είναι οι κερδοσκόποι ιδιώτες. Αποχαιρετήστε τα δάση που χάνεις.