ΠΟ ΕΜΔΥΔΑΣ: Σχετικά με την περίπτωση των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων του Υ.Π.ΕΝ.

 https://emdydas.gr/images/stories/news/11.4.2023_epitheorisi_metalleion_9066.pdf

Θέμα : Σχετικά με την περίπτωση των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων του Υ.Π.ΕΝ.

 

Σε συνέχεια προηγούμενων μας ανακοινώσεων σχετικά με τις ακραίες συνθήκες υποστελέχωσης που βιώνουν το σύνολο των Τεχνικών Υπηρεσιών της χώρας και τις μεγάλες επιπτώσεις που αυτές έχουν, επανερχόμαστε σχετικά με την περίπτωση των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων του Υ.Π.ΕΝ.. Όπως αναφέρουν σε σχετική τους ανακοίνωση τόσο ο Σύλλογος Υπαλλήλων τ. ΥΠ.ΑΝ. (Τομείς Βιομηχανίας ΥΠ.Α.Ε. και Ενέργειας & Ορυκτών Πρώτων Υλών Υ.Π.ΕΝ.), όσο και η Ομοσπονδίας Συλλόγων Υπαλλήλων Βιομηχανίας, Ενέργειας & Τεχνολογίας (ΟΣΥΒΕΤ):

Παράδειγμα και χαρακτηριστική περίπτωση είναι η κατάντια των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας (Υ.Π.ΕΝ.), των μοναδικών δημόσιων ελεγκτικών υπηρεσιών που υπάρχουν για να προστατεύουν τη ζωή των εργαζομένων του επικινδυνότερου, μαζί με τον κατασκευαστικό και το ναυπηγοεπισκευαστικό, οικονομικού κλάδου, καθώς και για την προστασία του ορυκτού πλούτου της χώρας.

Οι Επιθεωρήσεις Μεταλλείων Βορείου και Νοτίου Ελλάδος του Υ.Π.ΕΝ. (τέως Υ.Π.Α.Π.ΕΝ., Υ.Π.Ε.Κ.Α. και ΥΠ.ΑΝ.) επέχουν θέση Επιθεωρήσεων Εργασίας, για θέματα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (ΥΑΕ) σε όλα τα έργα έρευνας και εκμετάλλευσης μεταλλείων, λατομείων, ορυχείων, υδρογονανθράκων και γεωθερμικών πεδίων της χώρας, καθώς και στις εγκαταστάσεις τους. Ο ουσιαστικότερος ρόλος των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων είναι η πραγματοποίηση απροειδοποίητων προληπτικών ελέγχων, ώστε να διαπιστώνονται οι πραγματικές συνθήκες ΥΑΕ και να δίνονται οδηγίες και εντολές βελτίωσης των συνθηκών αυτών στους εργοδότες, να επιβάλλονται σε αυτούς πρόστιμα σε περίπτωση παραβάσεων, να γίνονται απαγορεύσεις εργασιών όταν υπάρχει άμεσος κίνδυνος, καθώς και για να δίνεται η δυνατότητα στους εργαζομένους και στα σωματεία τους να υποδεικνύουν προβλήματα και να λαμβάνουν άμεσα ενημέρωση.

Οι δύο Επιθεωρήσεις έχουν υπό την εποπτεία τους περίπου 2.000 εργοτάξια και εγκαταστάσεις του εξορυκτικού κλάδου, στα οποία απασχολούνται περί τους 20.000 εργαζόμενους. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ (Πτολεμαΐδα, Αμύνταιο, Μεγαλόπολη, κ.α.), τα μεταλλεία και τα μεταλλουργικά εργοστάσια της ΛΑΡΚΟ και της Ελληνικός Χρυσός, τα μεταλλεία και οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας βωξίτη στη Φωκίδα και λευκολίθου στην Εύβοια και τη Χαλκιδική, τα ορυχεία βιομηχανικών ορυκτών της Μήλου, τα λατομεία μαρμάρου στη Δράμα, οι πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου στον Πρίνο, τα συνεργεία έρευνας υδρογονανθράκων σε Ιόνιο και Αιγαίο, καθώς και τα πάμπολλα λατομεία πέτρας, άμμου, σκύρων, αργίλου, σχιστολιθικών πλακών, μαρμάρου, κλπ, σε κάθε γωνία της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας.

Μεταξύ των πολλών αρμοδιοτήτων τους, εκτός από τα θέματα ΥΑΕ, οι δύο Επιθεωρήσεις είναι επιφορτισμένες και με την προστασία ανθρώπων, υποδομών και περιουσιών γύρω από τα έργα, την προστασία του ορυκτού πλούτου της χώρας από την υποβάθμιση ή την καταστροφή των κοιτασμάτων λόγω ανορθολογικής ή παράνομης εκμετάλλευσής, καθώς και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος εντός και πέριξ των έργων.

Μέχρι το έτος 2014, οι δύο Επιθεωρήσεις ήταν μονάδες επιπέδου Διεύθυνσης και προβλεπόταν να στελεχώνονται από 40 υπαλλήλους η κάθε μια, εκ των οποίων 6 επιθεωρητές μεταλλείων, ειδικότητας μηχανικού μεταλλείων, και περίπου 10 μηχανικούς και τεχνικούς διαφόρων ειδικοτήτων (ΦΕΚ 580/Β/29.07.1991). Η πραγματική τους στελέχωση το έτος αυτό ήταν: 9 υπάλληλοι στη Βόρεια Ελλάδα, εκ των οποίων 5 επιθεωρητές και 2 μηχανικοί και τεχνικοί άλλων ειδικοτήτων, και 17 υπάλληλοι στη Νότια Ελλάδα, εκ των οποίων 6 επιθεωρητές και 1 μηχανικός άλλης ειδικότητας. Με το προσωπικό αυτό και τις υπάρχουσες πιστώσεις και υποδομές οι Επιθεωρήσεις είχαν ατύπως θέσει ως μακροπρόθεσμο στόχο την πραγματοποίηση προληπτικών ελέγχων μία φορά το χρόνο στα έργα που απασχολούσαν μεγάλο αριθμό εργαζόμενων, δραστηριοποιούνταν σε υπόγειες εργασίες ή λόγω της φύσης τους ενείχαν αυξημένους κινδύνους (π.χ. μεταλλουργικό εργοστάσιο ΛΑΡΚΟ), ενώ η αντίστοιχη συχνότητα για τα λοιπά έργα ήταν μία φορά ανά 3-5 έτη. Συγκριτικά, η πρακτική των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων στις Δυτικές χώρες με εξορυκτικό κλάδο ξεπερνά κατά πολύ την ανωτέρω συχνότητα (π.χ. στις Η.Π.Α. η Ομοσπονδιακή Επιθεώρηση Μεταλλείων -M.S.H.A.- δια νόμου στελεχώνεται και εξοπλίζεται κατάλληλα ώστε να πραγματοποιεί υποχρεωτικά 4 ελέγχους ανά έτος στα ορυχεία λιγνίτη και ενεργειακών ορυκτών και 2 ελέγχους ανά έτος στα υπόλοιπα έργα, πλέον των ελέγχων που πραγματοποιούν οι αντίστοιχες Πολιτειακές Επιθεωρήσεις).

Το 2014, με την αλλαγή του Οργανισμού του Υπουργείου (ΠΔ 100/2014 - ΦΕΚ 167/Α/28.08.2014), καταργήθηκαν όλες οι κενές οργανικές θέσεις των Επιθεωρήσεων, δηλαδή περίπου το 58-78% από τις 40, και υποβαθμίστηκαν από Διευθύνσεις σε Τμήματα. Η ίδια κατάσταση συνεχίστηκε και με τον υφιστάμενο Οργανισμό του Υπουργείου (ΠΔ 132/2017 - ΦΕΚ 160/Α/30.10.2017), ενώ, παρά τη συνεχόμενη μείωση του προσωπικού τους, το 2018 επιφορτίστηκαν και με τον έλεγχο των ηπειρωτικών και υπεράκτιων έργων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.

Αυτή τη στιγμή (Απρίλιος 2023) οι δύο Επιθεωρήσεις, μετά από συνεχείς αποχωρήσεις και συνταξιοδοτήσεις, στελεχώνονται μόλις με 5 υπαλλήλους η καθεμία: 3 επιθεωρητές μεταλλείων και 2 διοικητικούς και τεχνικούς στη Βόρεια Ελλάδα· 2 επιθεωρητές μεταλλείων και 3 διοικητικούς στη Νότια Ελλάδα. Αν ληφθεί υπόψη ότι το σύνολο των αρμοδιοτήτων των Επιθεωρήσεων είναι μεγάλο (από τη διερεύνηση ατυχημάτων/δυστυχημάτων έως την απαλλοτρίωση εκτάσεων και την τήρηση κτηματολογίου μεταλλείων), προκύπτει αυταπόδεικτα ότι η στελέχωση των Υπηρεσιών αυτών όχι μόνο δεν επαρκεί για την πλήρη άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, αλλά ούτε για τη στοιχειώδη πραγματοποίηση ελέγχων. Δεν αποτελεί, συνεπώς, έκπληξη ότι τα τελευταία έτη πραγματοποιούν ελάχιστους ή καθόλου προληπτικούς και κατασταλτικούς ελέγχους, και αυτούς κυρίως μετά από εισαγγελική εντολή. Χαρακτηριστικό της ανωτέρω κατάστασης είναι ότι οι ίδιες οι Επιθεωρήσεις, απευθυνόμενες με σχετικά έγγραφα προς την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, έχουν επανειλημμένα κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και έχουν κρίνει ως ελάχιστο προσωπικό για τη στοιχειώδη απλώς λειτουργία τους τον αριθμό των 18 υπαλλήλων σε κάθε μία (6 επιθεωρητές, 5 μηχανικούς και τεχνικούς διαφόρων ειδικοτήτων, 1 γιατρό εργασίας και 6 διοικητικούς υπαλλήλους).

Όπως λογικά έχουν προβλέψει και εγγράφως έχουν επισημάνει οι εν λόγω Υπηρεσίες, η αδρανοποίησή τους, ιδιαίτερα του ελεγκτικού τους ρόλου, έχει άμεσα αρνητικά αποτελέσματα τόσο για τους εργαζόμενους του εξορυκτικού κλάδου, όσο και για το περιβάλλον, το δημόσιο ορυκτό πλούτο και εν γένει το δημόσιο συμφέρον. Συγκεκριμένα, με βάση τα στοιχεία και τις πληροφορίες που διαθέτουν οι Επιθεωρήσεις, καθώς και τις εκτιμήσεις που προκύπτουν από τη μακροχρόνια εμπειρία των επιθεωρητών-μελών του Συλλόγου μας:

·      Τα τελευταία 2 έτη παρατηρείται δυσανάλογη αύξηση τόσο του αριθμού ατυχημάτων/δυστυχημάτων στον κλάδο, όσο και, κυρίως, της σοβαρότητάς τους. Π.χ. στη Νότια Ελλάδα συνέβησαν 2 θανατηφόρα δυστυχήματα εντός των τελευταίων 6 μηνών, έναντι του «συνήθους» 1 κατ’ έτος, ενώ έχει αυξηθεί εντυπωσιακά και ο αριθμός των δυστυχημάτων με ακρωτηριασμό (βλέπε ανακοίνωση Ομοσπονδίας Συλλόγων Υπαλλήλων Βιομηχανίας, Ενέργειας & Τεχνολογίας στις 09.02.2022).

·      Έχει προκληθεί μεγάλη καθυστέρηση στην κατανομή ευθυνών και στην απονομή δικαιοσύνης, λόγω των αναπόφευκτα μεγάλων καθυστερήσεων στη διερεύνηση ατυχημάτων/δυστυχημάτων.

·      Έχει διογκωθεί η παράνομη εξόρυξη και αποκομιδή ορυκτών (με ευνόητες επιπτώσεις π.χ. στο περιβάλλον, στην ασφάλεια ανθρώπων και ιδιωτικών περιουσιών, στα δημόσια έσοδα, ακόμα και στον τόσο προβεβλημένο από τις κυβερνήσεις «υγιή ανταγωνισμό»), γεγονός που αποτυπώνεται από τις συνεχώς αυξανόμενες καταγγελίες που λαμβάνουν οι Επιθεωρήσεις από Φορείς, πολίτες και νόμιμες λατομικές επιχειρήσεις.

·      Έχει εγκαθιδρυθεί de facto ένα καθεστώς ατιμωρησίας των παρανομιών, που έχει ως αποτέλεσμα την διεύρυνση της μη συμμόρφωσης των επιχειρήσεων τόσο σε θέματα ΥΑΕ, όσο και σε άλλα θέματα που θέτει η νομοθεσία. Το γεγονός αυτό έχει συνέπειες, μεταξύ άλλων, σε ελεύθερα επαγγέλματα του κλάδου, καθώς πολλές, κατά τα άλλα νόμιμες, επιχειρήσεις δεν κάνουν χρήση σημαντικών και υποχρεωτικών από το νόμο υπηρεσιών (π.χ. δεν απασχολούν επιβλέποντες μηχανικούς, τεχνικούς ασφαλείας, γιατρούς εργασίας).

·      Ο συνεπαγόμενος περιορισμός στην επιβολή προστίμων έχει ως συνέπεια και τη σημαντική απώλεια δημόσιων εσόδων, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν π.χ. για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος των μεταλλευτικών και λατομικών έργων.

Πέραν των ανωτέρω, η υφιστάμενη κατάσταση των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης, τις έχει καταστήσει ανεπαρκείς για την εκτέλεση του έργου τους και την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών. Ιδιαίτερα:

·      Δεν διαθέτουν σύγχρονα όργανα και εξοπλισμό, ούτε εργαστήρια, για τη μέτρηση και ανάλυση των δεκάδων βλαπτικών παραγόντων και λοιπών παραμέτρων που πρέπει κατά το νόμο να ελέγχονται στα μεταλλευτικά, λατομικά και λοιπά έργα αρμοδιότητάς τους. Όσα όργανα διαθέτουν είτε δεν λειτουργούν, είτε δεν συντηρούνται και δεν διακριβώνονται.

·      Στη δύναμή τους δεν προβλέπεται θέση ειδικού ιατρικού προσωπικού. Συνεπώς, δεν προβλέπεται ούτε καν τυπικά η επιστημονική παρακολούθηση των επαγγελματικών ασθενειών στον εξορυκτικό κλάδο (π.χ. πνευμονοκονιάσεις), σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους οικονομικούς κλάδους που εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιότητας των Επιθεωρήσεων Εργασίας.

·      Υπάρχει πλήρης απουσία μέριμνας για εξειδικευμένη και συστηματική επιμόρφωση του προσωπικού τους, ειδικά σε τεχνικά και επιστημονικά θέματα, νέες μεθοδολογίες και εργαλεία. Δε υπάρχει καν μέριμνα και προϋπολογισμός για την ύπαρξη ενημερωμένης βιβλιοθήκης με σχετικό με το αντικείμενό τους υλικό.

·      Δεν διαθέτουν σύγχρονη υποδομή (π.χ. ειδικά λογισμικά, Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα) για την παραγωγική και αποτελεσματική λειτουργία τους, καθώς και την ταχύτερη και απλούστερη εξυπηρέτηση των πολιτών και των εργαζόμενων του κλάδου.

·      Δεν έχουν τη χρονική «πολυτέλεια» να επεξεργάζονται και να κοινοποιούν στατιστικά στοιχεία για τα ατυχήματα/δυστυχήματα, ούτε να πραγματοποιούν εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης με στόχο τη μείωση των επαγγελματικών κινδύνων και τη βελτίωση των συνθηκών ΥΑΕ στον κλάδο.

Η πραγματικότητα αυτή των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων, όπως και στην περίπτωση των Επιθεωρήσεων Εργασίας, έχει διαμορφωθεί από τις κυβερνήσεις μέσω απολύτως συνειδητών πολιτικών επιλογών. Στο ερώτημα «μείωση του κόστους για τις επιχειρήσεις ή προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζόμενων;» η απάντησή τους είναι εκκωφαντική υπέρ του πρώτου, καθώς η επαρκής λειτουργία των Επιθεωρήσεων θα ασκούσε πίεση στους εργοδότες για βελτίωση των συνθηκών ΥΑΕ, αναλαμβάνοντας και το ανάλογο οικονομικό κόστος.

Η διάλυση των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων, όπως περιγράφηκε παραπάνω, αποτελεί απλώς μια ενδεικτική εικόνα της κατάστασης των Υπηρεσιών του Υ.Π.ΕΝ., αλλά και όλων των Υπηρεσιών του Δημοσίου, όπου κυριαρχεί τραγική υποστελέχωση. Την ευθύνη για την κατάσταση αυτή δεν τη φέρουν οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι εργαζόμενοι συνολικά, οι συνταξιούχοι, η νεολαία, τα λαϊκά στρώματα. Το ξήλωμα των δημόσιων υπηρεσιών ξεκινάει από την πείνα των μεγάλων επιχειρήσεων για περισσότερα κέρδη και την προθυμία τόσο της παρούσας κυβέρνησης της ΝΔ, όσο και όλων των προηγούμενων, να ικανοποιήσουν αυτήν την πείνα ρισκάροντας ακόμα και τη ζωή των εργαζομένων.

Απαιτούμε:

1.  Καμία συζήτηση για κλείσιμο των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων ή εκχώρηση του ελεγκτικού τους έργου σε ιδιώτες ελεγκτές.

2.  Άμεση στελέχωση, εξοπλισμό και αναβάθμιση της υποδομής των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων, ώστε να μπορούν να ασκούν πλήρως και εγκαίρως όλες τις αρμοδιότητές τους, με κριτήριο την προστασία των εργαζομένων, του Περιβάλλοντος και του δημόσιου ορυκτού πλούτου.

3.  Τροποποίηση του Οργανισμού του Υ.Π.ΕΝ. αναφορικά με τις Επιθεωρήσεις Μεταλλείων, ώστε να προβλεφθούν θέσεις ειδικού ιατρικού προσωπικού για την επιστημονική παρακολούθηση των επαγγελματικών ασθενειών του εξορυκτικού κλάδου. Πρόβλεψη και για θέσεις ειδικού τεχνικού προσωπικού μετρήσεων-αναλύσεων βλαπτικών παραγόντων και λοιπών παραμέτρων. Άμεση πρόσληψη των ειδικοτήτων αυτών.

4.  Οργάνωση και μέριμνα για την τακτική εξειδικευμένη επιμόρφωση των επιθεωρητών μεταλλείων και όλου του προσωπικού τους, με στόχο την κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας για σύγχρονες και δωρεάν επιστημονικές και τεχνικές υπηρεσίες στο αντικείμενο των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων.