Πυρκαγιές, ανεμογεννήτριες και η απόφαση 2499/2012 του ΣτΕ

Περιβάλλον

Γιώργος Μπάλιας

Πυρκαγιές, ανεμογεννήτριες και η απόφαση 2499/2012 του ΣτΕ

12 Αυγούστου, 2021

Ξαφνικά, μέσα στη συζήτηση για τις πυρκαγιές και την ανάγκη για άμεση κήρυξη των καμένων περιοχών ως αναδασωτέων μπήκε σε αυτή και η παραπάνω απόφαση του ΣτΕ, πράγμα κάθε άλλο παρά τυχαίο. Παράλληλα, η επιστημονική ένωση για την αιολική ενέργεια ένοιωσε την ανάγκη να μάς διαβεβαιώσει ότι η ύπαρξη αιολικών πάρκων (Α/Π) είναι εγγύηση ότι δεν θα υπάρξουν άλλες πυρκαγιές στο μέλλον. Περιττό να τονίσω ότι μια τέτοια άποψη δεν αντέχει στην παραμικρή λογική και για το λόγο αυτό την αντιπαρέρχομαι.

Έρχομαι τώρα στην απόφαση 2499/2012 της ολομέλειας του ΣτΕ. Την ανέσυραν στην επιφάνεια για να δείξουν ότι πρωτοπόρησε καθώς για πρώτη φορά το δικαστήριο έκρινε ότι είναι δυνατή η εγκατάσταση Α/Π σε αναδασωτέες περιοχές και αυτό συνιστά προστασία του περιβάλλοντος! Η ανάσυρση αυτή έγινε τόσο από εκπρόσωπο μεγάλης ΜΚΟ όσο και από συναδέλφους νομικούς. Θα ήθελα ευθύς εξ αρχής να τονίσω ότι η εν λόγω απόφαση είναι μια από τις πιο ατυχείς στιγμές του δικαστηρίου για τους λόγους που θα εκθέσω στη συνέχεια όσο το δυνατόν πιο σύντομα.

Πρώτον έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα άρθρα 24 και 117 του συντάγματος που απαγορεύουν την κατά προορισμό αλλαγή χρήσης των δασών των δασικών εκτάσεων και των αναδασωτέων περιοχών.

Η ευθεία αντίθεση προς τις παραπάνω διατάξεις δεν αποτελεί ερμηνεία αλλά στην ουσία απαράδεκτη νομοθετική παρέμβαση, όπως το επισημαίνει η μειοψηφία καθώς παραβιάζει την αρχή της διάκρισης των εξουσιών.

Δεύτερον, ως όχημα για να οδηγηθεί σε αυτή την κρίση το δικαστήριο χρησιμοποίησε το δημόσιο συμφέρον. Γνωρίζουμε, εμείς οι νομικοί ότι στο πεδίο των αόριστων νομικών εννοιών, όπως αυτή, διαστρεβλώνονται οι διατάξεις του θετικού δικαίου και εκδίδονται αποφάσεις κατά το δοκούν. Εν προκειμένω το δικαστήριο έκρινε ότι η εγκατάσταση Α/Π σε αναδασωτέα περιοχή συνιστά λόγο δημοσίου συμφέροντος και πρέπει να επιτρέπεται. Εδώ, κατ'αρχάς να τονιστεί ότι πρόκειται για ικανοποίηση ιδιωτικών συμφερόντων η υλοποίηση των οποίων γίνεται μέσω της προφανούς ανάγκης για ανάπτυξη ΑΠΕ. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι το δικαστήριο της ΕΕ (ΔΕΕ) κατά πάγια νομολογία δεν θεωρεί ότι οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα συνιστά λόγο δημοσίου συμφέροντος, ακόμη και αν από αυτή προκύπτουν οφέλη για την κοινωνία ή το περιβάλλον (η εν λόγω νομολογία αφορά την ερμηνεία του άρθρου 6, παράγραφος 4 της οδηγίας 92/43 για τους οικοτόπους που εισάγει παρέκκλιση από τη βασική ρύθμιση του άρθρου 6, παράγραφος 3 της ίδιας οδηγίας.)

Τρίτον, το ΣτΕ για να αναδείξει την ανάγκη ανάπτυξης των ΑΠΕ και τη δικαιολόγησή της ως έργου δημοσίου συμφέροντος κάνει γενικές αναφορές στην τότε ισχύουσα νομοθεσία (οδηγία για ΑΠΕ και πρωτόκολλο Κυότο.) Ωστόσο, η ανάπτυξη ΑΠΕ δεν είναι μεμονωμένη πολιτική αλλά εντάσσεται σε αυτό που ονομάζουμε ενεργειακό μείγμα που συνιστά ένα περίπλοκο ζήτημα που απαιτεί ειδικές γνώσεις τις οποίες δεν διαθέτει το δικαστήριο (η συνθετότητα του ενεργειακού μείγματος αναδεικνύεται στα νομοθετικά κείμενα της ΕΕ στον τομέα με τον τίτλο "ενέργεια και κλίμα).

Έτσι, λοιπόν, εκ των πραγμάτων, το δικαστήριο εργαλειοποίησε το δίκαιο για να λάβει πολιτική θέση στο ζήτημα των ΑΠΕ. Η ως άνω εσφαλμένη απόφαση μπορεί να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στις περιπτώσεις των αναδασωτέων περιοχών που είναι στο δίκτυο natura 2000 (τα μισά δάση στην Ελλάδα είναι στο εν λόγω δίκτυο). Και τούτο διότι η προκείμενη απόφαση επιτρέπει τη θυσία δασικών οικοσυστημάτων πράγμα που αντιβαίνει τη νομοθεσία της ΕΕ και ιδίως τη νομολογία του ΔΕΕ σύμφωνα με την οποία είναι ανεπίτρεπτη η έστω και ελάχιστη μείωση του δασικού οικότοπου που θα έχει μόνιμο χαρακτήρα, όπως στην εν λόγω περίπτωση.

Τέταρτον, είναι ευτύχημα το ότι έχουμε πρόσφατη νομοθεσία στην ΕΕ από το 2018 που συνεχίζεται με την οποία οριοθετείται η ανάπτυξη ΑΠΕ σε σχέση με την προστασία των δασών και της βιοποικιλότητας. Δεν θα επεκταθώ και θα περιοριστώ στην αναφορά α) στον κανονισμό για την ταξινόμηση και την αρχή της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης στα δάση και στη βιοποικιλότητα,, β) στον πρόσφατο ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο (καν. 2021/1119), γ) στην πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής για τη νέα στρατηγική για τα δάση έως το 2030, δ) στην ανακοίνωση της Επιτροπής για τη βιοποικιλότητα έως το 2030 και ε) στην πρόταση τροποποίησης της οδηγίας για τις ΑΠΕ (2021).

Όλα τα ανωτέρω κείμενα αποβλέπουν στην αρμονική συνύπαρξη των ΑΠΕ και της βιοποικιλότητας με ιδιαίτερη μνεία στο ότι απαιτείται αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας για τα δάση και τη βιοποικιλότητα. Μάλιστα, αντί της απομείωσης δασικών εκτάσεων προτείνεται η φύτευση 3 δισ επιπλέον δέντρων στην ΕΕ έως το 2030. Με βάση τα παραπάνω νομίζω ότι η εν λόγω ατυχής απόφαση του ΣτΕ αποτελεί παρελθόν στο βαθμό, βέβαια, που το δικαστήριο θα σεβαστεί τη νέα νομοθεσία. Θα πρέπει, για το λόγο αυτό, να προσπαθούμε να παρακολουθούμε την κατάσταση και να επεμβαίνουμε όταν χρειάζεται. Η δημοσίευση αυτή εντάσσεται σε αυτή την προσπάθεια.