Μπουλντόζες κολλημένες στη γραφειοκρατ

Μπουλντόζες κολλημένες στη γραφειοκρατία

Ξεμπλοκάρουν κατεδαφίσεις αυθαιρέτων οι οποίες εκκρεμούσαν από το ’94, ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά εμπόδια

Κατεδάφιση αυθαιρέτου χθες στην Πάρνηθα (Καλαμάρα Φυλής). H απόφαση είχε τελεσιδικήσει από το 2008.

Γιώργος Λιάλιος02.11.2023 • 11:42

Αλλαγή σελίδας στο θέμα των κατεδαφίσεων αυθαιρέτων προαναγγέλλει το υπουργείο Περιβάλλοντος, αρχής γενομένης από την Αττική. «Ξεπαγώνοντας» μια παλαιά σύμβαση, το υπουργείο ξεκίνησε χθες την πρώτη κατεδάφιση αυθαιρέτου στην Πάρνηθα, ενώ θα ακολουθήσουν ακόμη 15. Η υπόθεση των κατεδαφίσεων αυθαιρέτων, ωστόσο, παραμένει ιδιαίτερα πολύπλοκη και με πλήθος εμποδίων, τα οποία διαχρονικά η πολιτεία αυξάνει αντί να αντιμετωπίζει. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι ένα από τα εμπόδια αυτά είναι τα διοικητικά εφετεία.

Χθες, λοιπόν, το υπουργείο Περιβάλλοντος ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε η κατεδάφιση αυθαιρέτου στην Πάρνηθα (Καλαμάρα Φυλής), η οποία εκκρεμούσε από το 2008. Θα ακολουθήσουν έως το τέλος του έτους ακόμη 15 κατεδαφίσεις, οι οποίες εκκρεμούν έως και 30 χρόνια, σε: Σταμάτα (από το 1994), Πεντέλη (2002), Στρογγύλι (2002), δύο στο Ρέθι Μεγάρων (2010), Μπαρμπουτσάνα Κορωπίου (2003), Αγιο Χαράλαμπο Ραφήνας (1994), Υπίτη Ανοιξης (2003), Τερψιθέα (2001), Χαμολιά Βραυρώνας (2016), Αγία Τριάδα Βουρκαρίου (2008), Βγένα Ραφήνας (1995), Αγία Κυριακή Σπάτων (1994), Βορινέζα Λούτσας (1999) και Χαρβάτι Πόρτο Ράφτη (2003). Η ανακοίνωση του υπουργείου αναφέρεται σε «μεγάλο πρόγραμμα εκτέλεσης πρωτοκόλλων κατεδάφισης που είναι τελεσίδικα, με στόχο την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης», χωρίς ωστόσο να δίνει περισσότερες πληροφορίες. Το υπουργείο βέβαια καλείται να αποδείξει ότι όντως εννοεί αυτά που διακηρύσσει, καθώς το 2021-2023 είχε αναστείλει κάθε κατεδάφιση σε δάση και αιγιαλούς με πρόσχημα τον κορωνοϊό, απόφαση που αποδεδειγμένα οδήγησε στην αποθράσυνση της πολεοδομικής αυθαιρεσίας, ειδικά στην ακτογραμμή.

Ακόμη όμως κι αν το υπουργείο Περιβάλλοντος αποφάσισε όντως να αλλάξει σελίδα απέναντι στο θέμα των πολεοδομικών αυθαιρεσιών, δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Σε έγγραφο που απέστειλε τον Ιούλιο η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (η οποία διερευνά τους λόγους μη εκτέλεσης των κατεδαφίσεων) περιγράφονται με μελανά χρώματα η σημερινή κατάσταση και τα βασικά προβλήματα που μας έχουν οδηγήσει στη σημερινή απραξία. Μεταξύ άλλων, η υπηρεσία (Τμήμα Πολεοδομικού και Χωρικού Σχεδιασμού) αναφέρει:

• Από το 2013, οι αποκεντρωμένες διοικήσεις όλης της χώρας έχουν την αρμοδιότητα εκτέλεσης πρωτοκόλλων κατεδάφισης για πολεοδομικά αυθαίρετα, αυθαίρετα σε δάση – δασικές εκτάσεις, ρέματα και αιγιαλούς – παραλίες. Κι αυτό… μεταβατικά, καθώς βάσει της νομοθεσίας (ν. 4495/2017) η αρμοδιότητα αυτή θα έπρεπε να έχει μεταβιβαστεί στις περιφέρειες με την επίβλεψη του υπουργείου Περιβάλλοντος. Ομως προϋπόθεση είναι η ίδρυση «παρατηρητηρίων δομημένου περιβάλλοντος» στις περιφέρειες και στους δήμους, κάτι που δεν έχει συμβεί γιατί το υπουργείο δεν εξέδωσε ποτέ το προβλεπόμενο από το νόμο προεδρικό διάταγμα για τις αρμοδιότητες. «Θα πρέπει άμεσα το υπουργείο Περιβάλλοντος να αποφασίσει αν θα συσταθούν οι νέες δομές και με ποιες αρμοδιότητες, αλλιώς θα πρέπει να γίνει νομοθετική ρύθμιση», αναφέρει το έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής.

• Η πληροφόρηση των αποκεντρωμένων διοικήσεων από τους φορείς που εκδίδουν τα πρωτόκολλα κατεδάφισης (πολεοδομίες δήμων, κτηματικές υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών, δασικές υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος) είναι ελλιπής και αποσπασματική.

• Οι πολεοδομίες των δήμων αρνούνται να συνεργαστούν. «Παρά την πάροδο πλέον των 20 ετών, οι υπηρεσίες δόμησης συνεχίζουν να μη διαβιβάζουν τελεσίδικες εκθέσεις αυτοψίας. Ελάχιστες υπηρεσίες δόμησης ανταποκρίθηκαν μέχρι σήμερα, επικαλούμενες φόρτο εργασίας και ελλιπή στελέχωση, ορισμένες, δε, απέστειλαν πίνακες χωρίς αντίγραφα των εκθέσεων αυτοψίας, με αποτέλεσμα να μην μπορούν τα αυθαίρετα να ενταχθούν σε πρόγραμμα κατεδαφίσεων. Ως εκ τούτου δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τον συνολικό αριθμό των πολεοδομικών αυθαιρέτων που εκκρεμούν προς κατεδάφιση στην Αττική», εκτιμά η υπηρεσία. Οπως αναφέρει, με στοιχεία από 34 πολεοδομίες, δύο κτηματικές υπηρεσίες, τέσσερις διευθύνσεις δασών και οκτώ δασαρχεία, έχει στα χέρια της περίπου 3.500 εκθέσεις αυτοψίας πολεοδομικών αυθαιρέτων, 845 πρωτόκολλα κατεδάφισης σε αιγιαλό – παραλία και 2.775 αποφάσεις κατεδάφισης δασικών αυθαιρέτων για όλη την Αττική.

Χθες ξεκίνησε η πρώτη κατεδάφιση στην Πάρνηθα, ενώ έως το τέλος του έτους θα ακολουθήσουν ακόμη 15.

• Οι δήμοι δεν συνδράμουν ποτέ στις κατεδαφίσεις. «Η ανταπόκριση των δήμων είναι επιλεκτική και σπάνια. Συνήθως οι δήμοι απαντούν ότι δεν διαθέτουν συνεργείο και σπάνια συνδράμουν, με αποτέλεσμα τη διενέργεια μέχρι δέκα κατεδαφίσεων τον χρόνο με συνεργείο δήμου ή τρίτου».

• Η αποκεντρωμένη διοίκηση δεν ενημερώνεται για τις περιπτώσεις «νομιμοποίησης» (μέσω των 4178/13 και 4495/17). Ως αποτέλεσμα, τα συνεργεία συχνά έρχονται «αντιμέτωπα» με ιδιοκτήτες που εμφανίζουν αποφάσεις «τακτοποίησης» και η κατεδάφιση πρέπει να αναβληθεί. «Κατά την πρώτη ημέρα κατεδάφισης οι φερόμενοι ιδιοκτήτες προσκομίζουν δήλωση υπαγωγής στον ν. 4495 και η υπηρεσία δόμησης ζητάει αναβολή κατεδάφισης προκειμένου να εξετάσει τη δυνατότητα ή μη αναστολής κυρώσεων, μετά την προσκόμιση των απαιτούμενων δικαιολογητικών, διαδικασία πολύμηνη συνήθως, με αποτέλεσμα τη λήξη της σύμβασης κατεδάφισης», αναφέρει η υπηρεσία. Να σημειωθεί ότι (όπως πολλάκις έχει αναδείξει η «Κ» μέσα από τα ρεπορτάζ της) κανένας δεν ελέγχει τις δηλώσεις τακτοποίησης, με αποτέλεσμα να νομιμοποιούνται και να μεταβιβάζονται αυθαίρετα σε δάση, ρέματα κ.λπ., να «τακτοποιούνται» αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν μετά το 2011 (χρονική «κόκκινη γραμμή» στη νομοθεσία). Μάλιστα το υπουργείο Περιβάλλοντος υποστηρίζει ότι πρέπει να ξεκινήσει και πάλι η νομιμοποίηση αυθαιρέτων χωρίς καθόλου άδεια ή με μεγάλες πολεοδομικές αυθαιρεσίες (κατηγορία 5), η οποία σταμάτησε το 2020.

• Δεν υπάρχουν κριτήρια ιεράρχησης των κατεδαφίσεων. «Η υπηρεσία μας καλείται να επιλέξει μεταξύ των χιλιάδων αυθαιρέτων χωρίς θεσμοθετημένα κριτήρια. Από τη μέχρι σήμερα εμπειρία μας, αλλά και τις γενικές προτεραιότητες που έχουν τεθεί από την πολεοδομική νομοθεσία, επιλέγουμε αυθαίρετα σε ρέματα, αυθαίρετα σε δασικές εκτάσεις ή αιγιαλούς – παραλίες, αυθαίρετα σε κοινόχρηστους χώρους της πόλης και αυθαίρετα που ελέγχονται από ανεξάρτητες ή εισαγγελικές αρχές για τη μη κατεδάφιση».

• Η διαδικασία χρηματοδότησης των κατεδαφίσεων είναι προβληματική. Οπως εξηγεί η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής, «κάθε χρόνο έως τα τέλη Ιανουαρίου υποβάλλεται αίτημα χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό, μεταφορά πιστώσεων και δέσμευση αυτών μέχρι τέλος Μαρτίου, επιλογή αυθαιρέτων προς κατεδάφιση και σύνταξη διακήρυξης μέχρι τέλος Μαΐου, ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας τέλος Ιουλίου έως αρχές Σεπτεμβρίου. Με δεδομένο ότι οι εργασίες κατεδάφισης πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι τις 15 Νοεμβρίου κάθε έτους, ώστε να είναι εφικτή η πληρωμή του εργολάβου εντός του τρέχοντος έτους, απομένουν 2-3 μήνες για την εκτέλεση κατεδαφίσεων. Αποτέλεσμα, να είναι ανέφικτη η κατεδάφιση μεγάλου αριθμού αυθαιρέτων».

• Οσο κι αν ακούγεται τρελό, συχνά τις κατεδαφίσεις σταματούν τα δικαστήρια, παρότι υπάρχουν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις! Εκεί τίθεται ένα σοβαρό ζήτημα σχετικά με τη λειτουργία της Δικαιοσύνης και τι εξυπηρετούν οι αποφάσεις αυτές. «Είναι σύνηθες να δίνεται προσωρινή διαταγή εκτέλεσης της κατεδάφισης από το αρμόδιο διοικητικό εφετείο, παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη απόφαση δεν είναι εκτελεστή διοικητική πράξη (σ.σ. εννοεί την εντολή, προς τον εργολάβο των κατεδαφίσεων, εκτέλεσης της κατεδάφισης μια συγκεκριμένη ημέρα), αφού ήδη η έκθεση αυτοψίας θεωρείται απόφαση κατεδάφισης μετά την τελεσιδικία της. Αποτέλεσμα είναι η μη κατεδάφιση μέχρι την έκδοση απόφασης επί της αίτησης αναστολής, η οποία πάντα είναι απορριπτική, αλλά εκδίδεται με καθυστέρηση μηνών, με αποτέλεσμα να έχει ήδη λήξει η σύμβαση με τον ανάδοχο και να μην είναι εφικτή η κατεδάφιση», αναφέρει η υπηρεσία. Χαρακτηριστικό είναι ότι το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών είχε δώσει αναστολή στην κατεδάφιση παράνομων κεραιών στο όρος Αιγάλεω και των παράνομων ταβερνών στο Εθνικό Πάρκο Σχινιά, για τις οποίες η χώρα είχε παραπεμφθεί στο Ευρωδικαστήριο (βλ. «Κ», 9.10.2019).

• Ενα πρόβλημα που διογκώθηκε μετά τη διετή αναστολή κατεδαφίσεων που έδωσε η κυβέρνηση είναι η «γιγάντωση» των αυθαιρεσιών. «Διαπιστώνονται νέα αυθαίρετα κατ’ επέκταση ή καθ’ ύψος των τελεσίδικων αυθαιρέτων, με αποτέλεσμα τη μη δυνατότητα υλοποίησης της κατεδάφισης πριν από την καταγραφή των νέων (παρανομιών) από την πολεοδομία και την τελεσιδικία τους. Προτείνεται νομοθετική ρύθμιση ότι αυθαίρετο στατικά εξαρτημένο από τελεσίδικο αυθαίρετο δύναται να κατεδαφίζεται χωρίς την τήρηση της διαδικασίας χαρακτηρισμού του», αναφέρει η υπηρεσία.