Φωτιές άναψε το τεράστιο ασπρόμαυρο γκράφιτι που από την περασμένη εβδομάδα καλύπτει τις προσόψεις του Πολυτεχνείου στις οδούς Στουρνάρη και Πατησίων. Εκτός από τη διχογνωμία και τις αντεγκλήσεις που διατυπώνονται, αλλά και τα ερωτηματικά που εγείρονται σχετικά με το κατά πόσον νομιμοποιείται η επέμβαση δημιουργών, καλλιτεχνών ή μη, σε ένα ιστορικό δημόσιο κτήριο όπως αυτό του Καυταντζόγλου στην τριλογία της οδού Πατησίων, αλλά και για την προστασία του δημόσιου Πανεπιστημίου, το γκράφιτι προκάλεσε ήδη την επέμβαση της Δικαιοσύνης, καθώς η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθήνας διέταξε χθες επείγουσα προκαταρκτική έρευνα προκειμένου να διαπιστωθεί αν έχει διαπραχθεί το αδίκημα της φθοράς.
Ο υπουργός Παιδείας και πανεπιστημιακός δάσκαλος στο ΕΜΠ Αριστείδης Μπαλτάς θεωρεί ότι "η παραπάνω πράξη υπερέβη τα όρια", ενώ ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης, όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφο, έσπευσε αμέσως να διαβεβαιώσει ότι το υπουργείο Πολιτισμού "ασφαλώς θα διαθέσει στο ΕΜΠ την τεχνογνωσία των συντηρητών του για την αποκατάσταση των μαρμάρινων στοιχείων".
Γνωστοί πάντως αρχιτέκτονες εκφράζουν στην "Αυγή" την αντίθεσή τους στην "παρέμβαση" στο ιστορικό κτήριο, ωστόσο αποφεύγουν να τη δαιμονοποιήσουν.
Αναλυτικότερα το υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων στην ανακοίνωσή του επισημαίνει ότι "οι εκφράσεις αυθόρμητης τέχνης της νέας γενιάς -όσο σεβαστές και αν είναι- απαιτούν όρια και μέτρο. Στην περίπτωση του Πολυτεχνείου, ενός ιστορικού κτηρίου της χώρας με ιδιαίτερο συμβολισμό και μάλιστα συνδεδεμένο με την πρόσφατη ιστορία και τους αγώνες της νέας γενιάς, αλλά και με αισθητική αξία, το υπουργείο θεωρεί ότι η παραπάνω πράξη υπερέβη τα όρια. Ως προς το σοβαρό ζήτημα της φύλαξης των ΑΕΙ, αυτό αποτελεί αντικείμενο διαλόγου του υπουργείου με την πανεπιστημιακή κοινότητα".
Ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης στη δήλωσή του επισημαίνει ότι "το γκράφιτι στο Πολυτεχνείο απεικόνισε την κρίση στη χώρα, στην πόλη, στην οδό Στουρνάρη. Η σκοτεινιά του αναδύεται από το ζοφερό μικροκλίμα της περιοχής. Ταυτοχρόνως το γκράφιτι κατέλαβε επιθετικά το ΕΜΠ και βανδάλισε το αρχιτεκτονικό μνημείο. Αλλοίωσε όχι μόνο τη μορφολογία του, αλλά και την ιστορική του φυσιογνωμία. Επιπλέον έφθειρε τα μάρμαρα, ελπίζουμε όχι ανεπανόρθωτα. Το υπουργείο Πολιτισμού, στενά συνδεδεμένο με την ευρύτερη περιοχή, μέσω του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του κεντρικού του κτιρίου, ανησυχεί για την κλιμακούμενη αποσάθρωση του αστικού ιστού και θα αναλάβει πρωτοβουλίες για αναβάθμιση μαζί με όλους τους θεσμικούς φορείς και τις κοινωνικές συλλογικότητες".

Εντύπωση πάντως προκαλεί το γεγονός ότι ο πρύτανης του ΕΜΠ Ιωάννης Γκιόλιας κράτησε ουδέτερη στάση δηλώνοντας στην "Καθημερινή": " Δεν εκφράζω ούτε ευαρέσκεια ούτε δυσαρέσκεια". Ωστόσο υπενθύμισε το μέγα πρόβλημα της φύλαξης του ΕΜΠ που προκάλεσε η διάλυση των υπηρεσιών λόγω διαθεσιμοτήτων. Αντιθέτως τα μέλη του προεδρείου της Συνόδου Πρυτάνεων ΑΕΙ κάνουν λόγο για "βανδαλισμό" και υπενθυμίζουν: "Το θέμα της φύλαξης των πανεπιστημίων, τα οποία, με τις συνεχείς μειώσεις στους τακτικούς προϋπολογισμούς τους και την υποστελέχωσή τους σε διοικητικό προσωπικό μέσω της διαθεσιμότητας και όχι μόνο, είναι ανήμπορα να αντιδράσουν". Καλούν δε τη νέα ηγεσία του υπουργείου Παιδείας "να ανταποκριθεί στις προτάσεις τους για την καθαριότητα, τη φύλαξη και τη συντήρηση των εγκαταστάσεων των πανεπιστημίων".
 
Στο μεταξύ τέσσερις αρχιτέκτονες, καθηγητές στο ΕΜΠ, σχολιάζουν το γκράφιτι που καλύπτει το Πολυτεχνείο:

 Δημήτρης Α. Σεβαστάκης, ζωγράφος, αν. καθηγητής ΕΜΠ, βουλευτής νομού Σάμου:
"Το γκράφιτι είναι μορφή διαμαρτυρίας ή πρόκειται πια για μια εικαστική γλώσσα με προτυποποιημένο επαναστατικό ύφος; Δηλώνει την αντίθεση μέσω μιας αιρετικής αισθητικής παρέμβασης ή πλέον μόνο ενδύεται το επαναστατικό στυλ; Τι σημαίνει άραγε η κάλυψη του ιστορικού κτηρίου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου από τη νέα 'αισθητική' επένδυση; Το Πολυτεχνείο, ως ιστορικό κτηριακό απόθεμα και δείγμα εξαίρετης ακαδημαϊκής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, φέρει στα σπλάχνα του την πολιτική αντίρρηση, είναι μνημείο υψηλής εξέγερσης αλλά και χώρος αδιάλειπτης πνευματικής παραγωγής.
Αν σκεφτούμε πονηρά, ίσως η νέα αυθαίρετη επέμβαση στο σώμα του να αποτελεί εμπρόθετη πράξη άρσης της πολιτικής του ταυτότητας. Η υψηλή αρχιτεκτονική, η μόρφωση, το ιδανικό του πανεπιστημίου, η κριτική, η εξέγερση, ο πολιτικός πολιτισμός φαίνεται ότι δεν αποτελούν αφομοιωμένες αξίες στο πλαίσιο μιας συντηρητικής, οπισθοδρομικής και lifestyle πραγματικότητας που επιβλήθηκε δόλια στην ελληνική κοινωνία. Η τέχνη της εξέγερσης, όταν γίνεται αλαζονική χειρονομία, απλώς ενισχύει τη συντήρηση και τον σκοταδισμό, δεν ανθίσταται και δεν απελευθερώνει".
 

Τάσης Παπαϊωάννου, καθηγητής της Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ:

"Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον αυτή η 'ελευθερία' του πολίτη μπορεί να εκδηλώνεται ελεύθερα πάνω σε μια ιστορική παρακαταθήκη της πόλης, σε σημαντικά αρχιτεκτονικά τεκμήρια μιας άλλης εποχής. Αν το δούμε σαν μια νέα καλλιτεχνική έκφραση αυτών των παιδιών ή όποιου την έκανε (είναι καλλιτέχνες;), αναρωτιόμαστε κατά πόσον οποιοσδήποτε έχει το δικαίωμα όχι μόνο να εκφράζεται, αλλά και να επεμβαίνει τόσο δραστικά και κραυγαλέα πάνω σε μια άλλη καλλιτεχνική δημιουργία.
Είναι υπέρμετρη η επέμβαση που έχει γίνει. Τα γκράφιτι, βέβαια, εκφράζουν και τη στάθμη του πολιτιστικού μας παρόντος. Όμως έχει μεγάλη σημασία να δούμε πού γίνεται μια επέμβαση, γιατί και τι ακριβώς εξυπηρετεί. Υπάρχει η άποψη ότι το γκράφιτι ξεφεύγει από τα στενά όρια του τελάρου και ξαναβγαίνει στην πόλη. Μ' αυτή την έννοια συμφωνώ. Η διαφορά είναι στο κατά πόσο ένα έργο γκράφιτι επεμβαίνει στην εικόνα της πόλης και μάλιστα οι πολίτες το αποδέχονται ως τέτοιο. Κάθε έργο πόλης έχει να κάνει όχι μόνο μ' αυτόν που το δημιουργεί, αλλά και μ' αυτόν που το προσλαμβάνει. Μέσα από αυτή τη συζήτηση, μέσα από τα θετικά και αρνητικά σχόλια θα βγει και η απάντηση κατά πόσον οι πολίτες αποδέχονται τέτοιες επεμβάσεις ή όχι.
Θεωρώ πολύ σημαντική τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης της πόλης, αλλά και των αρχιτεκτονικών ιστορικών τεκμηρίων του παρελθόντος που, ακριβώς, βοηθούν στην αυτογνωσία μας. Με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να καταστρέφονται όπως βλέπουμε να γίνεται αυτό ακριβώς το διάστημα στη Συρία από τους φανατικούς ισλαμιστές. Η πόλη είναι ένας ζωντανός οργανισμός, είμαστε οι πολίτες της, άρα αυτό που επισυμβαίνει στην πόλη δεν είναι παρά η ίδια η ζωή μας σ' αυτή όπως εκφράζεται στην καθημερινότητά της. Άρα δεν ωφελεί μια μανιχαϊστική απάντηση σε ένα ανοιχτό ζήτημα που οφείλει να απασχολήσει τους πολίτες αυτής της πόλης.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνον να αποκαταστήσουμε το κτήριο, αλλά να στοχαστούμε και να προβληματιστούμε γιατί κάποιοι συμπολίτες μας έκαναν αυτή την τεράστια χειρονομία -έχει σημασία και η έκτασή του. Μπορεί να ανοίξει τώρα μια νηφάλια συζήτηση πάνω σ' αυτά τα ζητήματα της πόλης".
 

Σταύρος Σταυρίδης, αρχιτέκτονας, αν. καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ:

"Γενικά το γκράφιτι θεωρείται μια τέχνη εφήμερη, ισχυρή και συχνά προκλητική. Αυτού του είδους την τέχνη έχουμε μπροστά μας στην προκειμένη περίπτωση, μια ισχυρή χειρονομία που ακόμα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί πως εκφράζει μια σκοτεινή ματιά για μια κοινωνία που βρίσκεται πράγματι σε μια δύσκολη στιγμή. Όσο κι αν κανείς δεν τη συμμερίζεται, είναι μία προσέγγιση σ' αυτό που ζούμε.
Υπάρχει όμως ένα θέμα σε σχέση με τη νομιμότητα αυτής της χειρονομίας. Πάντα τα όρια ανάμεσα στο νόμιμο και το παράνομο τα καθορίζουν πολλοί παράγοντες, ανάμεσα σ' αυτούς και το ποιος έχει τη δύναμη. Για παράδειγμα τι νομιμοποιεί τις τεράστιες διαφημίσεις που μας βασανίζουν καθημερινά, σκαρφαλωμένες πάνω σε κτήρια και προσόψεις. Έχω βέβαια μία ένσταση στο αν τέτοιες χειρονομίες πρέπει να φτάνουν στα όρια της επέμβασης σε ένα ιστορικό κτήριο και να αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά του.
Δεν πρόκειται ασφαλώς για καταστροφή μνημείου, μην είμαστε υπερβολικοί, πρόκειται για μια εφήμερη παρέμβαση της οποίας τα ίχνη μπορούν να αφαιρεθούν τελείως, κάτι που βέβαια στοιχίζει και πρέπει να το σκεφτούμε πολύ αυτό στις μέρες που ζούμε. Αρνούμαι όμως να προσχωρήσω σε έναν ηθικό πανικό που παίρνει ευκαιρία από μια τέτοια ενέργεια για να μιλήσει συλλήβδην για βανδαλισμούς ή για τη δήθεν κατάντια του δημόσιου Πανεπιστημίου".
 

Ελένη Πορτάλιου, καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ:

"Ο δημόσιος χώρος είναι το κατεξοχήν κοινό της πόλης και των κατοίκων της. Απ' αυτή την άποψη είναι χώρος συμβίωσης / συνύπαρξης διαφορετικών κοινωνικών πρακτικών, που διαρκώς τον μεταμορφώνουν και τον νοηματοδοτούν. Ο δημόσιος χώρος αναδεικνύει, επίσης, διαφορές και συγκρούσεις τόσο μεταξύ των κοινωνικών ομάδων που τον κατοικούν όσο και μεταξύ των αποκάτω και της εξουσίας.
Ο δημόσιος χώρος (πρέπει να) αποτελεί αντικείμενο συλλογικής διαχείρισης, οι άτυποι και τυπικοί κανόνες της συμβίωσης δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να παραβιάζονται. Τα graffiti μπορεί ν' αποτελούν μια χειρονομία που στηρίζεται στην κοινή αποδοχή, όχι, όμως, πράξεις αυθαιρεσίας έναντι των κοινών. Το Πολυτεχνείο ως ζωντανό μνημείο της νεότερης ιστορίας δεν είναι τόπος ν' ανήκει στα δεσμά κανενός".