Σκέψεις για τη δημιουργία μιας δομής ή δομών ανέργων και επισφαλώς εργαζομένων

Της Βαγγελιώς Σωτηροπούλου

Ο νέος τύπος «ανεργο- φτωχο-εργαζόμενου-περιπλανώμενου» : Πανταχού παρών και παντού αόρατος

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της νεοαποικιοκρατικής περιόδου που διανύουμε είναι η διαμόρφωση μιας τεράστιας μάζας εργασιακά περιπλανώμενων κυρίως νέων, που μπαίνουν στην αγορά εργασίας με τελείως διαφορετικούς όρους από τις παλιότερες γενιές.

Ο «ανεργο- φτωχο-εργαζόμενου-περιπλανώμενου» (στο εξής ΑΦΕΠ για λόγους συντομίας), δεν έχει προλάβει να γνωρίσει και ενδεχομένως να μην γνωρίσει καμιά  από τις σταθερές που εδώ και αιώνες αποτελούσαν τη βάση οργανωτικής συγκρότησης συνδικαλιστικών οργανώσεων οι οποίες ήταν σημαντικό κανάλι τροφοδότησης των πολιτικών οργανώσεων της αριστεράς.

Ο ΑΦΕΠ δεν έχει σταθερό χώρο εργασίας, κλάδο, ειδικότητα.  Σήμερα μπορεί να δουλεύει για έναν τραπεζικό όμιλο μέσω της επιταγής επαγγελματικής κατάρτισης – απασχόλησης (voucher), μετά από 5 μήνες μπορεί να έχει αφεντικό έναν ψιλικατζή  - που ενδεχομένως είναι σε χειρότερη θέση από τον ίδιο λόγω δανειακών υποχρεώσεων - στη συνέχεια γίνεται «ωφελούμενος» ενός προγράμματος επιδότησης των ασφαλιστικών εισφορών του και δουλεύει στη καφετέρια του μπάρμπα του για 6 μήνες, μετά γίνεται επίσημα άνεργος, μετά τοποθετείται από μια εταιρείας ενοικίασης εργαζομένων σε ένα callcenter, μετά είναι «απασχολούμενος» σε κοινωφελή εργασία σε έναν Δήμο μέσω μιας ΜΚΟ, κάποια στιγμή πέφτει θύμα και ενός κανονικού δουλέμπορα κ.ο.κ. Η κατάσταση αυτή τον αποδιαρθρώνει σε όλα τα επίπεδα :

Δεν μπορεί να ζει αξιοπρεπώς και να σχεδιάσει την προσωπική, οικογενειακή και επαγγελματική του ζωή με μακροπρόθεσμους όρους.

Δεν μπορεί να οικοδομήσει σχέσεις συναδελφικότητας στον εργασιακό του χώρο.  Είναι πάντα ο «νέος», ο «απροσάρμοστος», ο «επικίνδυνος». Πληρώνεται λιγότερο από τους παλιούς και οι παλιοί έχουν συμφέρον να τον υπονομεύσουν.

Δεν εκπροσωπείται και δεν μπορεί να ενταχθεί σε κάποια συλλογικότητα που σχετίζεται με την εργασία του, αφενός διότι ο χρόνος παραμονής του σε αυτήν είναι πολύ σύντομος, αφετέρου διότι η πλειοψηφία των σωματείων αντιμετωπίζει εχθρικά τους περιστασιακά απασχολούμενους.

Δεν μπορεί να βελτιώσει ουσιαστικά τα προσόντα του και να γίνει «καλός» σε κάποια δουλειά, με συνέπεια αφενός την διαρκή μείωση της αυτοεκτίμησή του, αφετέρου την πλήρη αδυναμία του να διεκδικήσει καλύτερους όρους εργασίας, σε μια εποχή που δεσπόζει η ατομική διαπραγμάτευση.

Δεν έχει ορατό εργοδότη από τον οποίο μπορεί να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, δεδομένων των πολύπλοκων σχέσεων που δημιουργούνται (πληρωμή μέσα από πρόγραμμα, μέσα από εταιρεία ενοικίασης εργαζομένων κλπ).

Οι στρατηγικές της ΕΕ για την ανεργία

Τα επιτελεία της ΕΕ προβλέπουν ότι η ανεργία των νέων δεν πρόκειται να μειωθεί μέσα στα επόμενα χρόνια. Έτσι προσπαθούν κατά το δυνατόν να μοιράσουν το πρόβλημα με μορφές ψευτοεργασίας, ψευτοκατάρτισης. Βασικός στόχος του νέου ΕΠ προγράμματος Ανθρώπινου Δυναμικού 2014 – 2020, το οποίο εκπονείται σύμφωνα με τις συστάσεις και τις κατευθύνσεις του Συμβουλίου της ΕΕ, είναι η μείωση των «NEETs» (ΝonEmployment, EducationandTraining) – νέος όρος για τους μακρόχρονα «αδέσποτους νέους», οι οποίοι αυξάνονται αλματωδώς και απειλούν την κοινωνική και πολιτική συνοχή ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου.

Το πρόγραμμα YouthGuarantee(εγγυήσεις για τη νεολαία) ύψους περίπου 21 δις €/έτος  σε όλη την Ευρώπη, συστήνει στα κράτη μέλη «να εξασφαλίσουν ότι όλοι οι νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών λαμβάνουν προσφορά απασχόλησης καλής ποιότητας, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή πρακτική άσκηση εντός περιόδου 4 μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση». Εν ολίγοις «κανείς αδέσποτος πάνω από 4 μήνες», διότι θ’ αρχίσει να γίνεται επικίνδυνος. Στόχος βέβαια απολύτως ανέφικτος για την Ελλάδα, δεδομένου του τεράστιου αριθμού των ανέργων. Για να έχουμε μια αίσθηση, ο προϋπολογισμός του ελληνικού youthGuaranteeείναι 171,5 εκατ € που αντιστοιχεί σε 450 €/άνεργο κάτω των 25 άπαξ.  Ο Βρούτσης εξήγγειλε μέσα στο καλοκαίρι περίπου 60.000 νέες «θέσεις εργασίας», μέρος των οποίων χρηματοδοτείται από αυτό το πακέτο.

Στην πράξη αυτές οι πολιτικές σημαίνουν :

«Επειδή δεν μπορούμε με τίποτα να διορθώσουμε την ύφεση και τα ποσοστά ανεργίας εντός ευρώ και ΕΕ, μοιράζουμε σε απελπισμένους ανέργους και επιχειρήσεις μερικά χιλιάρικα και ας κόψουν το λαιμό τους. Εμείς την πολιτική μας διαφήμιση την κάναμε. διαδίδοντας μπούρδες για τάχατες νέες θέσεις εργασίας. Τους δείκτες απασχόλησης τους βελτιώσαμε, ρίχνοντας  τα voucher στον κουβά της ΕΡΓΑΝΗΣ (παρατηρητήριο απασχόλησης). Τα κονδύλια του ΕΣΠΑ τα απορροφήσαμε. Βεβαίως αδιαφορούμε πλήρως εάν ακόμα και αυτές οι προσωρινές θέσεις είναι εντελώς μαϊμού, εάν τις χειρίζονται αεριτζήδες, ή δουλέμποροι, εάν οδηγούν σε απολύσεις άλλων εργαζομένων. Γι αυτό αποδυναμώνουμε, αχρηστεύουμε ή διαλύουμε και κάθε δημόσιο μηχανισμό (π.χ. ΟΑΕΔ) που θα μπορούσε στοιχειωδώς να ελέγξει εάν αυτά τα χρήματα πάνε στους νόμιμους δικαιούχους για τους σκοπούς που υποτίθεται ότι διατίθενται. Κι έτσι μηδενίζουμε και την εθνική δημόσια δαπάνη που θα απαιτούνταν ακόμα και για την ορθολογική διαχείριση του ΕΣΠΑ».         

Οι Neets και οι ΑΦΕΠ είναι «τάξη καθεαυτή»

Εκτός από τα χιλιάδες χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν και κατακερματίζουν μεταξύ τους, τους Neetsκαι τους ΑΦΕΠ υπάρχουν κάποια που τους ενοποιούν ως κοινωνική κατηγορία :

-          Οι ενιαία λογική των κυβερνητικών και ευρωπαϊκών πολιτικών «απασχόλησής» τους.

-          Το ενιαίο νομικό – κανονιστικό πλαίσιο αυτών των πολιτικών όσον αφορά την εργασία και την κατάρτιση.

Πριν μερικά χρόνια ο νέος γιατρός, ο αδιόριστος εκπαιδευτικός, η καθαρίστρια, δεν είχαν κανένα κοινό σημείο όσον αφορά το εργασιακό τους και κατ΄ επέκταση το κοινωνικό τους προφίλ. Σήμερα όμως όλοι αυτοί μπορεί να είναι voucheristasόσον αφορά το εργασιακό τους προφίλ και απελπισμένα φτωχοί όσον αφορά το κοινωνικό τους προφίλ.

Μπορούν να γίνουν «τάξη για τον εαυτό τους» ;

Υπάρχουν λοιπόν αντικειμενικά ενοποιητικά στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση συνεύρεσης, συνεννόησης, συνδιεκδίκησης όλων αυτών των ανθρώπων.

Ενδεχομένως αυτά τα ενοποιητικά στοιχεία εάν αναδειχθούν και συνειδητοποιηθούν, να είναι η βάση για την ανάπτυξη ταξικών δεσμών πιο βαθιών, πιο μόνιμων, πιο πολιτικών σε σχέση με αυτούς του παραδοσιακού εργατικού κινήματος. Ενδεχομένως αυτοί οι άνθρωποι να οδηγηθούν σε πιο ριζοσπαστικές και καθολικότερου χαρακτήρα διεκδικήσεις από τις κλασσικές (αύξηση μισθών στο συγκεκριμένο χώρο ή κλάδο).

Ενδεχομένως η μίξη και συνεύρεση ανθρώπων πολύ διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου, κοινωνικών και πολιτικών εμπειριών, αφενός να βοηθήσει «μορφωμένους αριστερούς» να κατέλθουν από τα σύννεφα και αφετέρου «αμόρφωτους απολίτικους» ν’ ανοίξουν τα’ αυτιά τους και το μυαλό τους και να ανέλθουν από την κατάσταση κοινωνικοπολιτικής αφασίας και απελπισίας.

Ενδεχομένως η μη ύπαρξη σταθερού εργασιακού πλαισίου -  που εμποδίζει την ένταξη στο κλασσικό μοντέλο συνδικαλισμού – να είναι διευκολυντικός παράγοντας για έναν νέο τύπο οριζόντιου συνδικαλισμού. (ο ΑΦΕΠ «δεν έχει τίποτα να χάσει πέρα από τις αλυσίδες του»).

Ενδεχομένως η ανάδειξη των ΑΦΕΠ ως τάξη που διεκδικεί, να τύχει πολύ μεγαλύτερης αναγνώρισης από το κοινωνικό σύνολο και να διαρρήξει τα κλασσικά στερεότυπα του κοινωνικού αυτοματισμού. Οι ΑΦΕΠ δεν μπορούν να κατηγορηθούν ως «συντεχνία προνομιούχων», δεν εγείρουν αισθήματα ζήλειας «απέναντι στον γείτονα που δεν του ψόφησε ακόμα η κατσίκα», αλλά αισθήματα ελπίδας  «μπας και αποκτήσουμε όλοι κατσίκα».

Αξίζει λοιπόν να προσπαθήσουμε οι Neetsκαι οι ΑΦΕΠ από :

Αντικείμενο πολλαπλής εκμετάλλευσης, «ομάδα – στόχος» των πολιτικών ΕΕ- κυβέρνησης, αόρατοι στις μισθολογικές καταστάσεις των επιχειρήσεων, ανύπαρκτοι στις καταστάσεις μελών των σωματείων.

Να γίνουν :

Υποκείμενα αντίστασης και διεκδίκησης, «ομάδα με στόχο» ενάντια στις πολιτικές ΕΕ – κυβέρνησης, ορατοί σε χώρους εργασίας, υπαρκτοί στο συνδικαλιστικό κίνημα.

H λέξη κλειδί : Δική τους Δομή

Ο θεμέλιος λίθος οποιασδήποτε προσπάθειας σε αυτή την κατεύθυνση είναι η δημιουργία μιας οργανωτικής δομής που οι ΑΦΕΠ και οι Neetsθα αισθάνονται ότι είναι δική τους και όχι «μακρύ χέρι κάποιου άλλου», ότι και να’ ναι αυτός ο «άλλος» (συστημικός ή επαναστατικός πολιτικός φορέας, κράτος, παράταξη κλπ).

 Η αίσθηση ότι «σωστά η λάθος, διαχειριστικά ή επαναστατικά, ορθολογικά ή τυχοδιωκτικά», αυτοί οι ίδιοι παίρνουν αποφάσεις και έχουν την ευθύνη, είναι προϋπόθεση ώστε αυτή η δομή να μαζικοποιηθεί και να παίξει ουσιαστικό ρόλο.

Η δομή αυτή θα μπορούσε να λέγεται:

 Ένωση για τα Δικαιώματα των ανέργων, μερικώς και προσωρινά απασχολουμένων, ωφελουμένων προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και μαθητευομένων.( εν συντομία: Ένωση)

Θα πρέπει να έχει μέλη, καταστατικό, διαδικασίες συνδυασμού άμεσης και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, τοπική, περιφερειακή και πανελλαδική διάρθρωση. Δηλαδή κάτι σαν Συνδικάτο. Ο τρόπος εγγραφής μελών είναι απλός : Όσοι έχουν κάρτα ανεργίας ή κάποιο έγγραφο που αποδεικνύει ότι είναι «ωφελούμενοι» προγραμμάτων ΕΚΤ ή μερικώς απασχολούμενοι.

Ενδεικτικά, κάποια αιτήματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αρχική βάση συσπείρωσης αυτών των ανθρώπων είναι :

-          Η δωρεάν μετακίνηση των ανέργων και «ωφελουμένων» προγραμμάτων κατάρτισης ή πρακτικής εξάσκησης που δεν πληρώνονται με το μήνα.

-          Ο αναγνώριση ως εργασία όλων των μορφών πρακτικής εξάσκησης, ή μαθητείας σε εργασιακό χώρο, που ξεπερνούν το διάστημα ενός μήνα. Αυτό σημαίνει ότι αυτό το διάστημα θα έχουν όχι μόνον ασφάλιση υγείας, όπως προβλέπεται από τη σχετική νομοθεσία, αλλά αυτός ο χρόνος θα μετράει και ως συντάξιμος. (Το ποιος θα επιβαρυνθεί το κόστος, εργοδότης ή κράτος και σε τι ποσοστό, είναι θέμα συζήτησης). Ένας τρόπος για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο με βάση την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι η «πρακτική άσκηση» να είναι πάνω από 6 μήνες.

-          Η πληρωμή όλων των «ωφελουμένων» των προγραμμάτων με την λήξη κάθε μήνα και όχι με την λήξη του προγράμματος.

-          Η πληρωμή των εκπαιδευτικών επιδομάτων σε όλα τα προγράμματα, απευθείας από κρατικό μηχανισμό και όχι δια μέσου άλλων ιδιωτικών οργανισμών (π.χ. Κέντρα Κατάρτισης)

-          Η θεσμοθέτηση της δυνατότητας επικοινωνίας της Ένωσης με τα μέλη της, ή τα εν δυνάμει μέλη της, μέσα στους χώρους εργασίας, και της άσκησης επιτόπιων ελέγχων των προγραμμάτων για την τήρηση  της νομιμότητας.

-          Ο δημόσιος σχεδιασμός, διαχείριση και έλεγχος μέσω του ΟΑΕΔ όλων των «ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης».

Η Ένωση εκτός από διεκδικητικό και ελεγκτικό ρόλο θα μπορούσε να αναπτύσσει παράλληλα δράσεις ενημέρωσης, μόρφωσης, εκπαίδευσης, πολιτιστικής ανάπτυξης, αθλητισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης. Κάπως έτσι λειτουργούσαν τα πρώτα εργατικά συνδικάτα.

Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Η ΤΑ – εάν θέλει - θα μπορούσε να συνεισφέρει ουσιαστικά σε αυτή την κατεύθυνση :

-          Δημιουργώντας παρατηρητήριο ανεργίας – απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο και παρέχοντας τα αναγκαία στοιχεία στην Ένωση.

-          Διατυπώνοντας πολιτικές προτάσεις και παρεμβαίνοντας ενεργά στον τρόπο απορρόφησης των κονδυλίων για την απασχόληση

-          Παραχωρώντας δημοτικούς χώρους για τις συνελεύσεις- εκδηλώσεις της Ένωσης και διευκολύνοντας την επικοινωνία της με τα μέλη και εν δυνάμει μέλη της.

-          Αναγορεύοντάς την ως «θεσμικό συνομιλητή» και δίνοντας βήμα λόγου και συμμετοχής σε όλες τα όργανα και διαδικασίες που λαμβάνουν αποφάσεις σχετικές με την απασχόληση και την ανεργία σε τοπικό επίπεδο.

Η δημιουργία της Ένωσης αντίβαρο στην επέκταση του φασισμού

Η Ένωση ως πρώτιστο μέλημα θα έχει να αποκτήσει υπόσταση και κύρος στις περιοχές που σαρώνει η Χ.Α. Να στρατολογήσει νέους, φτωχούς, στα «πάλαι ποτέ» κάστρα της εργατικής τάξης (δυτικές συνοικίες, Πειραιάς).

Σχέσεις της Ένωσης με το υπάρχον συνδικαλιστικό κίνημα

Η Ένωση σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να βρίσκεται σε αντίθεση με το υπάρχον συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά σε διαρκή συνεργασία. Εμείς προφανώς έχουμε στο μυαλό μας το έμβρυο μιας «νέας ΓΣΕΕ», αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τροφοδοτήσει κι άλλες αντιθέσεις ανάμεσα στους σταθερά και στους επισφαλώς εργαζόμενους.

Βήματα :

Φυσικά αυτή η Δομή δεν μπορεί να ξεκινήσει με βάση κάποια «κεντρική απόφαση», αλλά θα είναι αποτέλεσμα μακρόχρονων διεργασιών σε τοπικό επίπεδο, δημιουργίας δεσμών ανάμεσα σε πρωτοπόρους αγωνιστές σε συνοικιακή βάση, ανάπτυξη τοπικών σχεδίων συσπείρωσης του κόσμου της επισφαλούς εργασίας, και σε δεύτερο χρόνο αυτοί οι πυρήνες με τους ρυθμούς και τις διαδικασίες που οι ίδιοι επιθυμούν θα δικτυώνονται σε κάτι ευρύτερο.   

Άμεσα θα μπορούσε να ξεκινήσει μια συζήτηση ανάμεσα σε μια ομάδα ανθρώπων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην υπόθεση ίδρυσης, υποστήριξης της Ένωσης.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να βρεθούν οργανωτικά στελέχη που είναι οι ίδιοι άνεργοι – μισοεργαζόμενοι, ζουν σε φτωχές γειτονιές και οι οποίοι να θέλουν και να μπορούν να πάρουν πάνω τους την ευθύνη του εγχειρήματος. Σε αυτούς οπωσδήποτε θα πρέπει να περιλαμβάνονται και νέοι.

ΥΓ Θα πρέπει να είναι σαφές ότι αυτή η προσπάθεια θα είναι μακρόχρονη και βασανιστική χωρίς άμεσα ορατά πολιτικά αποτελέσματα π.χ. σε επίπεδο εκλογικών συσχετισμών. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο διαγκωνισμού ανάμεσα στις διάφορες οργανώσεις για την αποκόμιση  πρόσκαιρων κερδών, θυσιάζοντας έτσι την ευρύτερη κοινωνική αποδοχή του εγχειρήματος.