Για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ

Του συναδέλφου και μέλους της συσπείρωσης Β. Ν.

Για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ

Με νομοσχέδιο που κατατίθεται στο θερινό τμήμα της Βουλής «Για τη δημιουργία νέας καθετοποιημένης επιχείρησης ηλεκτρισμού», η συγκυβέρνηση προχωρά στην πώληση του 30% της ΔΕΗ, της μεγαλύτερης και πλέον στρατηγικής σημασίας επιχείρησης της χώρας. Η πώληση της ΔΕΗ και η δημιουργία μιας «πλήρους ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας» είναι «προαπαιτούμενο» της τρόικας, για τη συνέχιση του σταθεροποιητικού προγράμματος.

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, βγαίνουν στο σφυρί μονάδες ηλεκτροπαραγωγής (κυρίως λιγνιτικές και υδροηλεκτρικές) που αντιστοιχούν στο 30% της εγκατεστημένης ισχύος της ΔΕΗ. Μαζί με τους σταθμούς, εκχωρούνται μια σειρά από εν λειτουργία ορυχεία λιγνίτη στην Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης του αγοραστή σε νέα αναξιοποίητα κοιτάσματα ενώ παραχωρούνται και τρία από τα σημαντικότερα υδροδυναμικά πεδία της χώρας (ποταμοί Νέστος, Άραχθος και Εδεσσαίος).

Για την ομαλή εκκίνηση της νέας ιδιωτικής εταιρίας, το 30% του πελατολογίου της ΔΕΗ θα περάσει υποχρεωτικά στα χέρια του ιδιώτη αγοραστή ενώ απαγορεύεται στην εναπομένουσα «μεγάλη» ΔΕΗ να ασκήσει επιθετική τιμολογιακή πολιτική για τουλάχιστον 6 μήνες. 3.000 εργαζόμενοι σε σταθμούς και ορυχεία της ΔΕΗ εκχωρούνται υποχρεωτικά στη νέα εταιρία.

Το σχέδιο νόμου για τη «Μικρή ΔΕΗ» έρχεται σε συνέχεια της ιδιωτικοποίησης των ηλεκτρικών δικτύων μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ, θυγατρική της ΔΕΗ) αλλά και της υπαγωγής του 17% της απομένουσας ΔΕΗ στο ΤΑΙΠΕΔ, προς άμεση εκποίηση. Η ιδιωτικοποίηση αφορά το σύνολο της ΔΕΗ και όχι ενός μέρους της όπως σκόπιμα ισχυρίζεται η συγκυβέρνηση. Έτσι, ολοκληρώνεται η πλήρης ιδιωτικοποίηση του τομέα ΗΕ στην Ελλάδα, που είχε ξεκινήσει το 1999 σε εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Οδηγιών 1996/92 και 2001/77 για τη δημιουργία ανταγωνιστικών αγορών ενέργειας.

Πέρα από αυτό, η ΡΑΕ προωθεί μια σειρά αλλαγές στη λειτουργία της αγοράς ΗΕ που προοιωνίζουν περαιτέρω απαξίωση της «μεγάλης ΔΕΗ» και σοβαρή επιβάρυνση των λαϊκών νοικοκυριών και των χαμηλών καταναλώσεων. Ήδη, από τον Ιούλιο του 2012 καταργήθηκε κάθε είδους κρατικός έλεγχος στα τιμολόγια ΗΕ (που διαμορφώνονται πλέον ελεύθερα) ενώ σταμάτησε κάθε είδους επιδότηση ειδικών κατηγοριών καταναλωτών (αγρότες κλπ).

Από την 1^η Οκτωβρίου του 2014, υιοθετούνται οι λεγόμενες «δημοπρατήσεις ΝΟΜΕ», δηλαδή δίνεται η δυνατότητα σε ιδιωτικές εταιρείες παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας (λιανική) να αγοράζουν απευθείας από τη χονδρική αγορά ποσότητες ΗΕ χαμηλού κόστους παραγωγής (από τις λιγνιτικές και υδροηλεκτρικές μονάδες της ΔΕΗ) και να τις μεταπωλούν στους οικιακούς καταναλωτές, εμπορικά καταστήματα και μικρές βιομηχανίες. Η ΔΕΗ υποχρεώνεται να διαθέσει προς δημοπράτηση το 30% της παραγωγής των λεγόμενων «φθηνών» μονάδων, επιτρέποντας στις ιδιωτικές εταιρείες προμήθειας ΗΕ να λεηλατήσουν το πελατολόγιό της. Αυτός ο καταφανής παραλογισμός – να πουλάς την ΗΕ που παράγει κάποιος τρίτος – βαφτίζεται «ανταγωνισμός στη λιανική». Μόνο που δεν έχει κανένα ρίσκο, δεν απαιτεί καμία επένδυση, δε δημιουργεί θέσεις εργασίας ενώ ο τζίρος της είναι τεράστιος (σημ. ότι μέσα στην ύφεση, ο κύκλος εργασιών της ΔΕΗ το 2013 έφτασε τα €5,97 δις).

Με τις παραπάνω αλλαγές, η μακρά πορεία της ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ φαίνεται να φτάνει στο τέλος της. Αυτή η 15-ετης πορεία, χαρακτηρίστηκε από την απουσία ενεργειακού σχεδιασμού (ο οποίος αφέθηκε στα χέρια των αγορών και των Ευρωπαϊκών Οδηγιών), και μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα που οδήγησαν στην κατακόρυφη (άνω του 110% σε σχέση με το 2002) αύξηση των τιμολογίων ΗΕ στα νοικοκυριά και στη βιομηχανία.

• Σκανδαλώδης ήταν η διαδικασία μετοχοποίησης της ΔΕΗ το 2001: Το ελληνικό δημόσιο από την πώληση του 49% των μετοχών της ΔΕΗ σε ιδιώτες το 2001-2003, εισέπραξε € 1,8 δισ όταν, την ίδια περίοδο, τα καθαρά κέρδη μετά από φόρους, τόκους και αποσβέσεις της ξεπουλημένης κατά το ήμισυ ΔΕΗ ΑΕ έφτασαν τα € 2,4 δισ.
• Σκανδαλώδεις ήταν οι αποφάσεις της ΡΑΕ για τον αποκλεισμό της ΔΕΗ από την ανάπτυξη των ΑΠΕ και της αναστολής του εκσυγχρονισμού των μονάδων της στις αρχές του 2000, προκειμένου να δημιουργηθεί «χώρος» για 1600 MW ιδιωτικών μονάδων με καύσιμο εισαγόμενο Φυσικό Αέριο (ΦΑ) και μάλιστα με τιμές 30% υψηλότερες από αυτές στις άλλες χώρες της ΕΕ.
• Σκάνδαλο ήταν και η δημιουργία μιας κρατικοδίαιτης επιχειρηματικής ελίτ, η οποία αναπτύχθηκε σε βάρος της ΔΕΗ και ο πλουτισμός της στηρίχτηκε σε αθρόες άμεσες και έμμεσες κρατικές ενισχύσεις είτε αυτές αφορούσαν την υπαγωγή των επενδύσεων στους αναπτυξιακούς νόμους και τη χρηματοδότησή τους από τα Δημόσια Ταμεία, είτε μια σειρά από μηχανισμούς αγοράς που δημιουργήθηκαν (εγγυημένες τιμές ΑΠΕ, μηχανισμός επάρκειας ισχύος, μηχανισμός ανάκτησης κόστους μονάδων ΦΑ).
• Σκάνδαλο και κοροϊδία ήταν οι δεσμεύσεις των κυβερνήσεων Σημίτη και Καραμανλή ότι η ΔΕΗ δε θα πουληθεί γιατί την ίδια στιγμή όχι μόνο είχε απολεσθεί ο δημόσιος κοινωφελής χαρακτήρας της εταιρίας αλλά η κατά 51% δημόσια ΔΕΗ χρησιμοποιούνταν ως εγγυητής για τη συστηματική μετακύλιση του κόστους πριμοδότησης ιδιωτικών επενδύσεων στο Ελληνικό Δημόσιο!

Οι παραπάνω πολιτικές αποφάσεις –στο όνομα της τόνωσης του ανταγωνισμού και σε υλοποίηση των Οδηγιών της ΕΕ– οδήγησαν στο παγκόσμια πρωτοφανές γεγονός η Ελλάδα να έχει πληθώρα εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος που παράγεται όμως από ένα πανάκριβο ενεργειακό μίγμα (ΑΠΕ και ΦΑ) που το καθιστά απλησίαστο. Η τυχοδιωκτική, κερδοσκοπική, και μάλιστα με κρατική εγγύηση, είσοδος των ιδιωτών στο χώρο της ΗΕ είναι υπεύθυνη για την κατακόρυφη αύξηση του κόστους ΗΕ στα νοικοκυριά και στη βιομηχανία καθώς πρέπει να αποσβεστούν άμεσα επενδύσεις άνω των € 15 δις.

Παρά τους ισχυρισμούς της συγκυβέρνησης για δημιουργία ανταγωνιστικής αγορά που θα ρίξει τις τιμές, η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ και το σπάσιμό της σε επιμέρους «ανταγωνιστικές» επιχειρήσεις, δε σηματοδοτεί τίποτε περισσότερο από τη μετατροπή ενός κρατικού μονοπωλίου σε ιδιωτικό, όπως έχει συμβεί κατά κόρο στην Ευρωπαϊκή αλλά και παγκόσμια ενεργειακή αγορά.

Είναι ενδεικτικό ότι μετά την απελευθέρωση των αγορών ενέργειας στην ΕΕ το 1999, ακολούθησε μια φρενίτιδα εξαγορών και συγχωνεύσεων επιχειρήσεων: μέχρι το 2007 περισσότερες από 247 επιχειρήσεις ΗΕ εξαγοράστηκαν και συγχωνεύθηκαν, με αποτέλεσμα οι σημερινοί μεγάλοι παίκτες να έχουν περιοριστεί σε επτά. Μόνο ο λεγόμενος όμιλος Magritte (RWE, E.ON, GDF Suez, ΕNEL ENI, Gas Natural, Vattenfall) κατέχει πλέον του 50% της συνολικής Ευρωπαϊκής παραγωγής!

Τα παράδειγμα της Αγγλίας – προπύργιο του Θατσερισμού και υπόδειγμα που υιοθέτησαν οι περισσότερες οικονομίες της ΕΕ – είναι εξίσου διαφωτιστικό: ο κατακερματισμός της παραγωγής (στο όνομα του ανταγωνισμού), οδήγησε στη χρεοκοπία όλες τις νέες επενδύσεις καθώς οι μικρές επιχειρήσεις, λόγω του μεγέθους τους, δεν ήταν σε θέση να εγγυηθούν ένα μίνιμουμ βαθμό ασφάλειας τροφοδοσίας, το οποίο τους διασφάλιζε μια κρίσιμη μάζα πελατών.

Στην πραγματικότητα, η απελευθέρωση αντί του «ανταγωνισμού» οδήγησε σε ολιγοπωλιακή υπερσυγκέντρωση και αντί μείωσης των τιμών οδήγησε σε αύξηση. Αυτή η ολιγοπωλιακή αγορά σε συνδυασμό με τις επιδοτήσεις των ΑΠΕ και το πανάκριβο ΦΑ είναι υπεύθυνη για την εκτόξευση των τιμολογίων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ταυτόχρονα έχουν επιδεινωθεί οι υπηρεσίες καθώς και η αξιοπιστία των δικτύων.

Η πώληση της ΔΕΗ στρέφεται πολλαπλά ενάντια στα συμφέροντα του Ελληνικού λαού:

• Μιας ανεκτίμητης αξίας στρατηγική εταιρία που συνεισέφερε το 3% του ΑΕΠ της χώρας το 2013, θα πουληθεί σε ευτελές τίμημα. Ήδη ακούγεται ότι η κυβέρνηση προσδοκά από τη «μικρή ΔΕΗ» σε έσοδα της τάξης των € 1,5 δις όταν εν μέσω ύφεσης το 2013 ο Όμιλος ΔΕΗ προχώρησε σε επενδύσεις συνολικού ύψους € 718 εκ. ενώ τα κέρδη προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων (EBITDA) ανήλθαν σε € 987εκ.
• Θα επέλθει κατακόρυφη αύξηση των τιμών ΗΕ. Ήδη η διορισμένη από τη συγκυβέρνηση διοίκηση της ΔΕΗ ανακοίνωσε αυξήσεις 11% στα οικιακά τιμολόγια 1,2 εκ πελατών της, με χαμηλές καταναλώσεις (κάτω από 800kWh το τετράμηνο).
• Θα υπάρξει καταφανής υποβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών
• Το Δημόσιο θα πρέπει να ανακτήσει τα απολεσθέντα έσοδα μιας κερδοφόρας επιχείρησης μέσω αύξησης της φορολογίας.
• Η ιδιωτικοποίηση αυτή συνιστά επιλογή υψηλού κινδύνου για το σύνολο της οικονομίας, καθώς αυτή συνδέεται άρρηκτα με όλο το φάσμα παραγωγής και κατανομής του πλούτου, και μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά αποτελέσματα αντίστοιχα με αυτά της καταστροφικής κρίσης στην Καλιφόρνια, στη Βραζιλία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Βουλγαρία, την κατάρρευση/σκάνδαλο της Enron, τα black out της Νέας Υόρκης και της Κεντρικής Ευρώπης.
• Μαζί με τη ΔΕΗ πωλείται γη, υδάτινοι πόροι συνδεδεμένοι με την αγροτική παραγωγή και επιβεβαιωμένα ενεργειακά κοιτάσματα ανυπολόγιστης αξίας (450 εκατομμύρια τόνοι λιγνίτη).
• Χάνεται κάθε δυνατότητα άσκησης μιας φιλολαϊκής και αναπτυξιακής στρατηγικής στην ενέργεια. Το πιο πιθανό είναι η ΔΕΗ και τό ενεργειακό δυναμικό της χώρας να καταλήξει στα χέρια κάποιας Ευρωπαϊκής πολυεθνικής του ομίλου «Magritte». Ήδη οι κρατικοδίαιτοι Έλληνες επενδυτές που απομύζησαν τη ΔΕΗ για πάνω από μια δεκαετία έχουν κοινά επιχειρηματικά σχήματα με αυτές (ENEL – Κοπελούζος, Gas De France – ΤΕΡΝΑ)
• Οι συνέπειες για τον τελικό καταναλωτή, ενόψει και της πλήρους απελευθέρωσης της αγοράς, είναι ανυπολόγιστες.

Η κατάσταση στο συνδικαλιστικό κίνημα και η απάντηση της Αριστεράς

Η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Για 15 χρόνια, και σε πολύ πιο ευνοϊκές συγκυρίες, η ΓΕΝΟΠ επέδειξε μια απαράδεκτη ανοχή στο θέμα της ιδιωτικοποίησης : από την ανοικτή στήριξη της μετοχοποίησης το 2001-2003 (οπότε και απαξίωσε η ίδια την ενσωματωμένη στα πάγια της ΔΕΗ ασφαλιστική της περιουσία με αντάλλαγμα διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης Σημίτη για στήριξη του ασφαλιστικού ταμείου της ΔΕΗ απευθείας από τον προϋπολογισμό) μέχρι την ανοικτή ώσμωση με τις εκάστοτε διοικήσεις και τα γνωστά οικονομικά σκάνδαλα κακοδιαχείρισης της οικονομικής ενίσχυσης που (παρανόμως) λάμβανε από την επιχείρηση.

Παρά το γεγονός ότι υπήρχε μια σημαντική εμπειρία σχεδόν είκοσι χρόνων απελευθέρωσης των αγορών ενέργειας στις κυριότερες οικονομίες του πλανήτη, ποτέ δεν κατάφερε να την αναλύσει και να χαράξει μια αντίστοιχη στρατηγική, πόσο δε μάλλον να την εκλαϊκεύσει και να απευθυνθεί στο λαό. Σε συνδυασμό με τις συστηματικές επιθέσεις που δέχεται από τα ΜΜΕ – που ανήκουν σε επιχειρηματίες που πολλαπλά ωφελήθηκαν από την ως τώρα λειτουργία της ΔΕΗ – η απονομιμοποίηση της ΓΕΝΟΠ στα μάτια των εργαζομένων και του Ελληνικού λαού είναι πλήρης.

Η χρόνια κακοδιαχείριση της ΔΕΗ περνούσε μέσα και από την ανοχή (αν όχι στήριξη) της ΓΕΝΟΠ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η υδροκέφαλη, αδιαφανής και ανορθολογική λειτουργία της εταιρίας (πάνω από το 40% των εργαζομένων έχουν κάποιο βαθμό ιεραρχίας που τους διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους εργαζομένους…), η πληθώρα οικονομικών επιδομάτων, η δημιουργία πάσης φύσεως «στεγανών» με διευθύνσεις που αλληλοκαλύπτονται κλπ. Αυτή η συντεχνιακή πολυδιάσπαση αποτυπώνεται και στον τρόπο λειτουργίας των πρωτοβάθμιων σωματείων: π.χ. μόνο στον ΑΔΜΗΕ σε σύνολο ~1400 εργαζομένων δραστηριοποιούνται 21 πρωτοβάθμια σωματεία. Η λειτουργία των σωματείων, ο συντονισμός και η ανάληψη δράσης είναι αδύνατη.

Τελευταίο, αλλά όχι σε σημασία, είναι η για δεκαετίες απόλυτη κυριαρχία των δυνάμεων της ΠΑΣΚΕ και ΔΑΚΕ (σε ποσοστά μεγαλύτερα ακόμα και από αυτά που λάμβανε εκλογικά ο παραδοσιακός δικομματισμός) αλλά και της συνδικαλιστικής τάσης του πιο δεξιού - και διαπλεκόμενου - κομματιού του Συνασπισμού της Αριστεράς. Τα ποσοστά της Αριστεράς (ΚΚΕ, αριστερός Σύριζα), μόνο τα τελευταία χρόνια έγιναν σχετικά αξιόλογα.

Δεδομένης αυτής της κατάστασης, είναι σίγουρο ότι και η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ θα περάσει και το συνδικαλιστικό κίνημα που γνωρίζαμε θα συντριβεί ολοσχερώς.

Η απάντηση της Αριστεράς, πρέπει πρώτα να δοθεί στην κοινωνία και στη συνέχεια μέσα σε τέτοιους εργασιακούς χώρους. Ήδη, η ευρωπαϊκή εμπειρία καταγράφει συνεχείς εξελίξεις υπέρ του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Οι πρωτοβουλίες αυτές εκτείνονται από το χώρο της ύδρευσης και αποχέτευσης μέχρι την ΗΕ και αφορούν τη διοργάνωση άτυπων «κοινωνικών διαβουλεύσεων» κατά των ιδιωτικοποιήσεων, τη διεξαγωγή επίσημων δημοψηφισμάτων με δεσμευτικό αποτέλεσμα για τις εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις (π.χ. Ιταλία, Γερμανία) μέχρι και την ανάκτηση από το δημόσιο επιχειρήσεων και υποδομών που είχαν παραχωρηθεί σε ιδιώτες (Γαλλία, Γερμανία).

Η παρέμβαση της Αριστεράς πρέπει να είναι πλατιά, ενωτική και μετωπική και να ακολουθήσει την τακτική του ανοίγματος στην πραγματική κοινωνία και της διαμόρφωσης μιας αντίστοιχης κοινωνικής συνείδησης για την υπεράσπιση των λαϊκών αγαθών και δικαιωμάτων. Χωρίς τη διαμόρφωση μιας τέτοιας συνείδησης, εργατικίστικες τακτικές και οραματισμοί για κάποια συμβούλια εργαζομένων που θα πάρουν τις τύχες στα χέρια τους είναι ουτοπικές.

Η παρέμβαση της Αριστεράς, θα πρέπει να καταδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο της ΕΕ στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων, τον ανορθολογισμό και την καταλήστευση των Ευρωπαϊκών λαών που έχει επιφέρει η νεοφιλελεύθερη πολιτική, την καταστροφή του περιβάλλοντος που τη συνοδεύει.

Η Αριστερά πρέπει να πρωτοστατήσει στην οργανωτική ανασυγκρότηση του συνδικαλισμού στο χώρο της ΗΕ με τη δημιουργία πρωτοβάθμιων σωματείων ανά χώρο ή και κλάδο δουλειάς. Ενιαία Σωματεία στα οποία θα μετέχουν και το διοικητικό προσωπικό και οι τεχνικοί και οι μηχανικοί, που θα έχουν ένα μέσο μέγεθος που θα διευκολύνει τις μαζικές διαδικασίες, που θα είναι συγκεντρωμένα τοπικά και όχι διάσπαρτα σε όλη την επικράτεια.

Η ρήξη με το ελληνικό και πολυεθνικό κεφάλαιο, έξοδος από την ΕΕ είναι μονόδρομος των λαϊκών στρωμάτων.