ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ
45 εικόνες & λίγες σκέψεις με αφορμή τον «Μεγάλο Περίπατο»
Περπατώντας στην Αθήνα, κατακαλόκαιρο, Σάββατο 19.08.2023
της Τζίναs Σωτηροπούλου * αρχιτέκτων μηχανικός
Παγίδες παντού στην Πανεπιστημίου. Ζην επικινδύνως καθημερινά. Μια από τις κεντρικές αρτηρίες της πρωτεύουσας ξηλώνεται και ξαναράβεται 3 χρόνια τώρα με σκοπό να γίνει «Μεγάλος Περίπατος». Η Αθήνα έχει ξεχαρβαλωθεί συνολικά και ο δήμαρχος σφυρίζει αδιάφορα, ενημερώνοντάς μας ότι το λάθος στην όλη διαχείριση της Πανεπιστημίου είναι μόνο «επικοινωνιακό».
Τί αλήθεια συμβαίνει στην ανάπλαση της Πανεπιστημίου και γιατί είναι ένα πάρα πολύ κακό έργο σε πολλαπλά επίπεδα; Από πού να το πιάσει κανείς;
Σε επίπεδο διαδικασιών, θεσμών και διαφάνειας; Δεν υπήρξε κανένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, καμιά επίσημα δημοσιευμένη μελέτη, καμιά έγκριση από κανένα Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ενώ θέλει κανείς έγκριση για να βάψει απλώς μια όψη όταν βρίσκεται πλησίον μνημείων, πόσω μάλλον για ένα τόσο σημαντικό έργο μπροστά στην Τριλογία!), καμιά ενημέρωση του συνολικού οικονομικού κόστους υλοποίησης του έργου, καμιά ανάρτηση πουθενά με το όνομα της εταιρείας του αναδόχου (αν και βρήκα σήμερα παραπεταμένη μια μικρή πινακίδα που έγραφε: «Περιφερειακό Υπηρεσιακό Πρόγραμμα Αττική 2014-2020, Ενεργειακή αναβάθμιση μέσω της αναβάθμισης βατότητας πεζοδρομίων και οδών από την 1η ως την 7η Δ.Κ. με ανάδοχο ΘΕΜΕΛΗ ΑΕ» & προϋπολογισμό πράξης: 12.677.778,70€, αλλά δεν έχω ιδέα αν αναφέρεται σε αυτό το έργο ή βρέθηκε πεταμένη εκεί όπως ένα σωρό σκουπίδια που βρίσκονται μέσα στο εργοτάξιο ή και έξω από αυτό).
Σε επίπεδο αισθητικής, κατασκευής, λειτουργικότητας & προσβασιμότητας για όλους; H αισθητική απλά έχει πάει ακόμα μεγαλύτερο περίπατο. Το γεγονός ότι έχουν χρησιμοποιηθεί υπόλευκες, λευκές και γκρίζες αποχρώσεις στις πλακοστρώσεις θεωρούμε ότι είναι από μόνο του κατάκτηση. «Τουλάχιστον δεν θα είναι σαν τα χιαστί πράσινα καγκελάκια-σήμα κατατεθέν του Αβραμόπουλου» ακούμε από συναδέλφους αρχιτέκτονες με τρόμο στα μάτια (γιατί έχουμε δει και εμείς πολλά) και αυτό μας κάνει να ανεχόμαστε το χάλι. Θα θυμάστε λοιπόν ότι πριν 10 χρόνια, το 2013 είχε προκηρυχθεί διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση της Πανεπιστημίου με τίτλο «Rethink Athens» με αγωνοθέτη και χρηματοδότη των μελετών του έργου έναν ιδιώτη – το Ίδρυμα Ωνάση- χωρίς βέβαια να αναλαμβάνει και το κόστος υλοποίησης του έργου. Το 2014 όμως ήρθε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να απαντήσει στην τότε κυβέρνηση (Σαμαρά) απαιτώντας την απένταξη του έργου από το τότε «ΕΣΠΑ» γιατί «δεν είναι δυνατό να χρηματοδοτούνται «διακοσμητικά έργα», σε περίοδο έλλειψης πόρων και ενώ εκκρεμεί η ολοκλήρωση των διευρωπαϊκών δικτύων της χώρας, αλλά και άλλων έργων προτεραιότητας». Λογικό. Υπήρχαν πολλές ενστάσεις από πολύ κόσμο τότε –και δική μου βεβαίως- για την χρησιμότητα ενός τέτοιου έργου «βιτρίνας» σε περίοδο κρίσης αλλά και για την εμπλοκή ενός ιδιωτικού ιδρύματος σε τέτοιας κλίμακας πολεοδομική παρέμβαση στην πρωτεύουσα. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Παρόλα αυτά, τότε είδαμε μελέτες. Αρχιτεκτονικές, στατικές, μηχανολογικές, συγκοινωνιολογικές, φύτευσης, περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Και μάλιστα υπήρξε και δημόσια παρουσίαση των προτάσεων του διαγωνισμού στην Στοά του Βιβλίου. Ακούστηκαν έννοιες που ακούγονται κυρίως σε αρχιτεκτονικούς κύκλους, όπως κλίμακα, προοπτική, οπτικές φυγές, θεάσεις, άξονες, συνθετικές ιδέες, χαράξεις, τοπόσημα, βιοκλιματικός σχεδιασμός, βιωσιμότητα, αειφορία, συνεκτικά δίκτυα, ελάχιστο ενεργειακό αποτύπωμα, υλικότητα, εναλλαγές, διάδραση.
Έχει ασχοληθεί κανένας με όλα αυτά στον σημερινό «Μεγάλο Περίπατο»; Εννοείται πως όχι. Ποιον ενδιαφέρει πώς φαίνεται η Τριλογία από απέναντι; Αν θα παρεμβαίνουν οπτικά εμπόδια ή όχι; Έχουν σημασία οι χαράξεις; Σιγά. Πέρα δώθε κάτι σχάρες και πού και πού κάτι αρμοί που γίνονται αυτοσχεδιαστικά. Ούτε καν πρόβλεψη σε υποδομές και δίκτυα παρά μόνο διατήρησή τους σε άκυρες θέσεις: σχάρες, αποχετεύσεις, κολωνάκια, στύλοι, ΚΑΦΑΟ. Και θα πει κανείς: μα αυτά δεν είναι στην δικαιοδοσία του Δήμου. Πράγματι. Αλλά όταν θέλουμε χρησιμοποιούμε την έννοια του κατεπείγοντως και όλα μπαίνουν σε ένα περίεργο καθεστώς «κατάστασης εξαίρεσης», και όταν δεν θέλουμε απλά βρίσκουμε δικαιολογίες για να αποποιηθούμε ευθύνες. Προφανώς και θα έπρεπε να περάσουν στην αρμοδιότητα του Δήμου, γενικά αλλά και ειδικά όταν πρόκειται για έργα τέτοιας κλίμακας. (Είναι πολύ απλό. Σαν να ανακαινίζεις το μπάνιο ενός διαμερίσματος και απλά να αλλάζεις τα πλακάκια, αφήνοντας τις υδραυλικές εγκαταστάσεις, τις σωληνώσεις, τα σιφώνια, τα σχαράκια, τα πάντα, εκεί που ήταν. Είναι αυτό ανακαίνιση;)
Τεράστια οπτική και ηχητική όχληση, καμιά σωστή κατασκευαστική λεπτομέρεια, απουσία προδιαγραφών υλικών, κάκιστος αστικός εξοπλισμός. Για να μην πω για τα εργοτάξια τα ίδια. Μόνο ντροπή σου προκαλούν. Κανένα μέτρο ασφαλείας ούτε για τους εργαζόμενους, ούτε για τους κατοίκους, ούτε για τους τουρίστες. Ορθάνοιχτα εργοτάξια, τυλιγμένα κατά τόπους (σε σημεία ξεχαρβαλωμένα) με πορτοκαλί πλέγματα περίφραξης, κοκκινόλευκες ταινίες σήμανσης εμποδίων ή κώνους, όπου, αλλού σκαρφαλώνεις για να προσεγγίσεις την στάση του λεωφορείου, αλλού πατάς σε κάτι ξύλινες γεφυρούλες της πλάκας ή κάτι μπαταρισμένες λαμαρίνες, αλλού βλέπεις διάσπαρτα νέα υλικά δαπεδόστρωσης, τρύπες που έχουν απλά μπαλωθεί, επικίνδυνα περάσματα, κάτι σωληνώσεις-σκοτώστρες, κάτι καλώδια και μπαλαντέζες να διασχίζουν τον δρόμο, πέντε – έξι εργάτες να παλεύουν με τις κόλλες πλακιδίων και τα τσιμέντα και να σκάβουν εν μέσω καύσωνα χωρίς καν κράνος ή γάντια. Να φοβάσαι μην σου έρθει τίποτα στο κεφάλι ή μην χαθεί η γη κάτω από τα πόδια σου. Βομβαρδισμένα τοπία. Δεν ξέρω μήπως και έχουν γίνει εργατικά ατυχήματα. Είναι πολύ πιθανό. Σίγουρα θα έχουν μπουρδουκλωθεί πολλοί περαστικοί. Δεν μπορεί. Από τύχη την έχω γλιτώσει εγώ. Ποιος άραγε λογοδοτεί για την διαχείριση αυτού του τεχνικού έργου; Πώς έχουν διασφαλιστεί τα απαιτούμενα μέτρα ασφάλειας και υγιεινής; Υπάρχει οργανόγραμμα; Όσο πλησιάζει κανείς προς την Ομόνοια εντωμεταξύ, το πρόβλημα οξύνεται. Εκπλήσσεται κανείς;
Προφανώς από τον Μεγάλο Περίπατο απουσιάζει πλήρως η έννοια της Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, καμιά πρόνοια για νέα –και γιατί όχι δημοτικά; – Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, καμιά πρόβλεψη για δίκτυο ποδηλατόδρομου. Μηδενική περιβαλλοντική συνείδηση. Δεν μπορεί παντού στον κόσμο να μιλούν για zero waste, για Cradle to Cradle (C2C), για ολιστικό σχεδιασμό & κυκλική ή ανακυκλώσιμη οικονομία χωρίς απόβλητα και ο Δήμος της Αθήνας όχι απλά να μην έχει πάρει χαμπάρι τίποτα από αυτά αλλά να τα αγνοεί επιδεικτικά. Τόνοι πεταμένων υπαρχόντων κυβόλιθων και μαρμάρων, τα πάντα αγορασμένα νέα, γιατί πώς θα ενισχυθεί άλλωστε και η «οικονομία»; Βελτίωση του μικροκλίματος; Με τα πλατάνια; Μα υπήρχαν ήδη δέντρα. Ίσως επιτευχθεί με κάτι γιασεμιά που έχουν φυτρώσει λες από μόνα τους εδώ και εκεί. Πραγματικά όμως, δεν υπάρχει σκιά, το τσιμέντο καίει και ο περιπατητής περιδιαβαίνει κάθιδρος & εξουθενωμένος. Και αφήνω για το τέλος το καλύτερο: ήδη έχουν τοποθετηθεί τραπεζοκαθίσματα επί του Μεγάλου Περιπάτου, μεταξύ της Ομήρου και της Αμερικής. Ο γνωστός Γρηγόρης πρόλαβε και έβγαλε κάτι λαδοπράσινα τραπεζάκια που οριακά δεν πατούν στην ειδική λωρίδα όδευσης τυφλών. Και είναι απλά ένα μεσημέρι Σαββάτου κατακαλόκαιρο, πριν καν αρχίσει η «αξιοποίηση» του «βουλεβάρτου».
Και κατά την γνώμη μου το πιο λυπηρό: καμιά δημόσια διαβούλευση/συζήτηση δεν έγινε με φορείς και πολίτες πριν, κατά την διάρκεια ή και μετά την πιλοτική εφαρμογή του «Μεγάλου Περιπάτου». Όπου και σπαταλήθηκαν ένα σωρό χρήματα για κάτι χρωματιστές μπογιές στην άσφαλτο, για κάτι φοίνικες που πέθαναν άδοξα και για κάτι ζαρντινιέρες που τώρα ανακαλύπτεις με έκπληξη στα πιο απίθανα σημεία της Αθήνας. Μετά από τρία γεμάτα χρόνια ταλαιπωρίας των Αθηναίων, με τεράστιο οικονομικό κόστος αλλά και τεράστια έκπτωση στην καθημερινή ζωή τους, με ένα ασύλληπτο και διαρκές κυκλοφοριακό κομφούζιο, ένας δρόμος που διέθετε και πριν τα πλατύτερα και ομορφότερα πεζοδρόμια στο κέντρο της πόλης, με ωραία δέντρα, να παραδίδεται έτσι. Δεν μπορεί ο μεγαλύτερος Δήμος της χώρας, να υλοποιεί ένα σημαντικό -σε επίπεδο βιτρίνας- έργο & να μην το φτιάχνει ως έργο βιτρίνας, έστω.
Και τελικά, τί πραγματικά θα αλλάξει με την ολοκλήρωση (αν τα καταφέρει ο δήμαρχος ως τις εκλογές, αλλά φαντάζομαι θα σπιντάρει τώρα στην τελική ευθεία) του Μεγάλου Περιπάτου στην Αθήνα; ΤΙΠΟΤΑ. Ένα τεράστιο πολιτικό λάθος με συγκεκριμένες ευθύνες.
Και για να έρθουμε όμως στο σημαντικότερο. Χρειάζονται τελικά έργα βιτρίνας στην Αθήνα; Κατηγορηματικά όχι. Χρειάζεται η Αθήνα μεγαλεπήβολα σχέδια την ώρα που οι επιμέρους γειτονιές του Δήμου έχουν αφεθεί στην τύχη τους; Ή μήπως χρειάζεται να επενδύσουμε σε περισσότερους δημοτικούς παιδικούς σταθμούς, ιατρεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, πολιτιστικούς χώρους; Να καταθέσουμε προτάσεις για μοντέλα συνεταιριστικής κατοικίας με την σύμπραξη του Δήμου, να θέσουμε όρια στην αλόγιστη τουριστικοποίηση του κέντρου πόλης με ταυτόχρονη ρύθμιση της αγοράς των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Αirbnb; Να τυποποιήσουμε την κατασκευή των πεζοδρομίων, πεζοδρόμων, πλατειών & δρόμων με υλικά, προδιαγραφές και κατασκευαστικές λεπτομέρειες, φιλικά προς το περιβάλλον, ανθεκτικά αλλά και αισθητικά όμορφα; Να αποκτήσει ταυτότητα ο αθηναϊκός δημόσιος χώρος;
Μήπως ήρθε η ώρα να απευθυνθούμε στους δημότες με την χρήση νέων συμμετοχικών εργαλείων στην λήψη αποφάσεων που αφορούν στις αστικές παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο της πόλης; Γιατί τελικά ποιος αποφασίζει για αυτόν και με ποιον τρόπο; Σε ποιον ανήκει ο δημόσιος χώρος της πόλης αν όχι κυρίως στους κατοίκους της; Για τί είδους πόλη συζητάμε; Και πώς μπορούμε όλοι μαζί να την διαμορφώσουμε;
«Οι πόλεις είναι ένα σύνολο πραγμάτων: απομνημονεύσεων, επιθυμιών, σημείων μιας γλώσσας, οι πόλεις είναι τόποι ανταλλαγών, όπως εξηγούν όλα τα βιβλία της οικονομίας, αλλά οι ανταλλαγές αυτές δεν είναι μονάχα ανταλλαγές εμπορευμάτων, είναι και ανταλλαγές λέξεων, πόθων, αναμνήσεων» / Ίταλο Καλβίνο, Οι αόρατες πόλεις
*Οι παρακάτω 45 φωτογραφίες είναι από το Σάββατο, 19.08.2023. Δείτε τις με δική σας ευθύνη 😉
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου