Κάηκαν οι υποσχέσεις της αναδάσωσης στα καμένα της Β. Εύβοιας

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 11.06.2023, 09:44

Κάηκαν οι υποσχέσεις της αναδάσωσης στα καμένα της Β. Εύβοιας

Άρης Χατζηγεωργίου

Σχεδόν δύο χρόνια μετά την καταστροφική πυρκαγιά αποκαλύπτεται η αλήθεια των αριθμών στην οριστική μελέτη αναδάσωσης: στο πρόγραμμα 9.382 από τα 340.000 καμένα στρέμματα δάσους ⫸ «Ο περιορισμένος προϋπολογισμός των 15.000.000 του έργου δεν μπορεί να καλύψει πλήρως την αναδάσωση όλων των καμένων περιοχών της Εύβοιας», αναφέρεται στη μελέτη, την ώρα που προκρίνονται έργα κόστους 230 εκατομμυρίων για την πρώτη φάση κατασκευής δρόμου ● Οι εμπλεκόμενοι κάνουν λόγο για αναδάσωση που αφορά μόνο τα δημόσια δάση και μάλιστα όσα δεν έχουν διπλοκαεί, περιορίζοντας δραματικά το πεδίο δράσης

Μόλις 9.382 είναι τα καμένα στρέμματα της Βόρειας Εύβοιας που μπαίνουν σε πρόγραμμα αναδάσωσης, από τα 340.000 στρέμματα που κάηκαν τον Αύγουστο του 2021, στη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά που καταγράφηκε στην Ελλάδα.

Σχεδόν δύο χρόνια μετά την καταστροφή που χτύπησε τα υπέροχα δάση του νησιού και αφού σε όλο αυτό το διάστημα κυριάρχησαν οι επικοινωνιακοί χειρισμοί, οι εξαγγελίες για το «νέο δάσος», τα «οράματα», τα «έργα-φωτοδότες» και οι «χορηγοί αναδάσωσης», έφτασε και η ώρα των πραγματικών αριθμών. Οι αριθμοί αποτυπώνονται στην «Οριστική Μελέτη Αναδάσωσης» που εκπόνησε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με χορηγία 300.000 ευρώ από τα Lidl και ανάθεση από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ).

Η «Εφ.Συν.», που βρέθηκε στην Εύβοια οκτώ μέρες μετά το πρώτο ξέσπασμα της πυρκαγιάς στις 3 Αυγούστου 2021, καταγράφοντας την απόγνωση των κατοίκων για την πλήρη έλλειψη μέτρων καταστολής της φωτιάς και ενώ χιλιάδες κορμοί δένδρων συνέχιζαν να καίγονται (11/8/21, «Οδοι-πυρικό ανάμεσα σε στάχτες και οργή από τον χαμένο παράδεισο»), παρουσιάζει σήμερα τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης τού ΑΠΘ και ζητά εξηγήσεις:

▶ Από τη συνολικά καμένη έκταση των 520.000 στρεμμάτων, τα 339.694 στρέμματα είναι δασικές εκτάσεις, σύμφωνα με τη μελέτη. Δηλαδή τα υπόλοιπα μπορεί να είναι αγροτικές και άλλου χαρακτήρα. Σημείωση: Σύμφωνα με την επίσημη απόφαση της αναδάσωσης (ΦΕΚ 776/Δ/5-11-2021), κηρύχτηκαν αναδασωτέα 383.140 στρέμματα.

▶ Στα 339.694 στρέμματα δάσους περιλαμβάνονται διαφορετικές μορφές βλάστησης. Κυρίαρχο είδος είναι η χαλέπιος πεύκη με 302.600 στρέμματα. Ακολουθεί η μαύρη πεύκη με 13.929 στρέμματα και η ελάτη με 9.563.

▶ Η χαλέπιος πεύκη αναγγενάται από μόνη της, αλλά αυτό συμβαίνει εφόσον δεν έχει προηγηθεί πρόσφατα άλλη πυρκαγιά, ώστε τα νέα δέντρα να έχουν προλάβει να ωριμάσουν και να δημιουργήσουν σπόρους. Σύμφωνα με τη μελέτη, όμως, υπάρχουν 129.690 στρέμματα με εκτάσεις «διπλοκαμένες», όπου η χαλέπιος πεύκη «έχει καεί κατά το πρόσφατο παρελθόν τουλάχιστον άλλη μία φορά, γεγονός που επηρεάζει τον βαθμό της φυσικής αναγέννησης», όπως αναφέρεται στη μελέτη.

▶ Είδη που δεν αναγεννιούνται φυσικά, όμως, είναι επίσης τα έλατα και η μαύρη πεύκη, ακόμη και αν δεν έχουν καεί ποτέ στο παρελθόν. Οι εκτάσεις αυτές, με βάση τα όσα αναφέρουμε παραπάνω, είναι συνολικά 23.492 στρέμματα. Αρα, το λογικό συμπέρασμα είναι πως πρέπει να γίνουν έργα αναδάσωσης σε 153.182 στρέμματα.

▶ Και όμως, στην τελική της πρόταση η μελέτη προκρίνει αναδάσωση σε μόλις 9.382 στρέμματα, δηλαδή το 6,1% της συνολικής έκτασης. Γιατί συμβαίνει αυτό; Μία σαφή απάντηση δίνει η ίδια η Μελέτη: «Ο περιορισμένος προϋπολογισμός των 15.000.000 του έργου δεν μπορεί να καλύψει πλήρως την αναδάσωση όλων των καμένων περιοχών της Εύβοιας»!

▶ Οντως, το ποσό των 15 εκατομμυρίων ευρώ είναι αυτό που αναφέρεται στο «Στρατηγικό Σχέδιο “Σύνθεση Ονείρων”» του Προγράμματος Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας που εκπόνησε η επιτροπή υπό τον Σταύρο Μπένο και, όπως αναφέρεται στον ιστότοπο «Εύβοια Μετά», περιλαμβάνει «71 έργα και δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 389.815.350 εκατομμυρίων ευρώ». Πώς γίνεται, όμως, στα «όνειρα για τη Βόρεια Εύβοια» να περιλαμβάνεται τόσο μικρό ποσό για την αναγέννηση του δάσους της, του πιο βασικού συστατικού της υπόστασής της, που αφέθηκε να καταστραφεί τον Αύγουστο του 2021;

Δρόμος αντί δάσους

Μία πρώτη απάντηση δίνει από μόνος του ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται τα 389 εκατομμύρια, εάν ληφθεί υπόψη ότι περισσότερα από τα μισά, δηλαδή 230 εκατομμύρια, αφορούν τον νέο οδικό άξονα πρόσβασης στη Βόρεια Εύβοια.

Μάλιστα, όπως αναφέρεται στα τεχνικά δελτία που εμφανίζονται στο «Εύβοια Μετά», τα 230 εκατομμύρια θα αφορούν μόνο το πρώτο τμήμα του (Ψαχνά - Στροφυλιά), ενώ θα απαιτηθούν ακόμη 290 εκατομμύρια για να κατασκευαστούν τα υπόλοιπα τμήματα ώς την Ιστιαία και οι διακλαδώσεις προς άλλες περιοχές.

Οι παραπάνω επισημάνσεις ταιριάζουν απόλυτα και με τα όσα ανέφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος χθες, στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας, επισκέφθηκε παραλιακά Αιδηψό και Ιστιαία, αποφεύγοντας να περάσει από τις περιοχές των καμένων δασών.

Στις ομιλίες του προέδρου τής Ν.Δ. δεν υπήρχε πουθενά η λέξη «δάσος». Υποστήριξε ότι έχουν ήδη εκταμιευθεί 300 εκατομμύρια και ότι «το σχέδιο το οποίο εκπονήσαμε, υπό την ηγεσία του Σταύρου Μπένου, πραγματικά μάς δίνει τη δυνατότητα να οραματιστούμε συνολικά τη Βόρεια Εύβοια ως μια περιοχή με σημαντική αναπτυξιακή δυναμική, με βιώσιμο και ποιοτικό τουρισμό, με βιώσιμο πρωτογενή τομέα». Και πρόσθεσε: «Απολύτως κρίσιμο έργο για να μπορέσουμε να κάνουμε πράξη αυτό μας το όραμα είναι η οδική σύνδεση της Βόρειας Εύβοιας με την Κεντρική Εύβοια».

Κόστος και ευθύνη

Και κάπου εδώ επιστρέφουμε στο... κόστος. Οπως αναφέρει η μελέτη, «το κόστος της πλήρους αναδάσωσης των παραπάνω εκτάσεων (σ.σ.: εννοεί τα 33.632 στρέμματα), εφαρμόζοντας έναν συντηρητικό φυτευτικό σύνδεσμο 100 φυταρίων ανά στρέμμα και σύμφωνα με την Προκαταρκτική Μελέτη που συντάχθηκε για την περιοχή, ανέρχεται περίπου σε 38.500.000 €. Το κόστος της ίδιας εργασίας με εφαρμογή ενός πιο πυκνού φυτευτικού συνδέσμου με 160 φυτάρια ανά στρέμμα ανέρχεται περίπου σε 58.500.000 ευρώ». Για να καταλήξει: «Λόγω τόσο του δυνητικού αυξημένου κόστους αλλά και των 32 διαφορετικών ιδιοκτησιακών καθεστώτων των δασών, η ανάλυση επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στα δημόσια δάση, καθώς αυτά αποτελούν πρώτη προτεραιότητα και η πολιτεία είναι η άμεσα υπεύθυνη».

Κάπου εδώ, θα ήταν περιττό να αναφέρουμε ότι η πολιτεία ήταν αρχικώς υπεύθυνη για να μην αφήσει τα δάση αυτά, δημόσια και μη, να καταστραφούν ανεξέλεγκτα το 2021, φροντίζοντας να εκπέμπει μόνον εντολές εκκένωσης περιοχών. Για τα όσα συνέβησαν τότε, ο Κυρ. Μητσοτάκης είχε ζητήσει, πάντως, «συγγνώμη». Εκτός από τη συνήθη «πρωθυπουργική συγγνώμη», ο κ. Μητσοτάκης είχε υποσχεθεί στις 12/8/2021 ότι θα εκδοθεί Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου «προκειμένου να επιταχυνθεί η αναδάσωση, κάτι που είναι διασφαλισμένο από το Σύνταγμα». Πάντως, όταν τέσσερις μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2021, έγινε παρουσίαση μαζί με το Υπουργικό Συμβούλιο στην Ιστιαία, ο Κυρ. Μητσοτάκης μίλησε για το σχέδιο ανασυγκρότησης, ξεκινώντας όμως και πάλι από το έργο του νέου οδικού άξονα, ως «κλειδί για τη μετάβαση σε μια νέα αναπτυξιακή εποχή».

Οι αναφορές που έγιναν τότε σχετικά με την αναγέννηση του δάσους αφορούσαν μόνο θεσμικές παρεμβάσεις για τους «αναδόχους αναδάσωσης» και το βάρος έπεσε στο έργο της Επιτροπής Μπένου. Το παράδοξο είναι ότι ακόμη δεν επαληθεύονται ούτε καν οι προβλέψεις της Επιτροπής όπως διατυπώνονται στο δημοσιευμένο πρόγραμμα, καθώς εκεί αναφέρεται ότι θα προχωρήσει αναδάσωση σε 15.000 στρέμματα, αντί για τα 9.300 της μελέτης του ΑΠΘ.

«Δεν ασχοληθήκαμε με τα παλιά διπλοκαμένα»

Η «Εφ.Συν.» απευθύνθηκε αρχικά στην επιστημονικά υπεύθυνη της μελέτης, την καθηγήτρια στο Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ, Θέκλα Τσιτσώνη. Τη ρωτήσαμε για τα διαφορετικά νούμερα που εμφανίζονται σε πίνακες της μελέτης σχετικά με τις εκτάσεις των καμένων και ειδικότερα των «διπλοκαμένων» δασών. Σύμφωνα με την κ. Τσιτσώνη, ο περιορισμός του έργου της αναδάσωσης σχετίζεται με δύο δεδομένα:

1) Οτι υπάρχουν μεν διπλοκαμένες εκτάσεις χαλεπίου πεύκης συνολικά 129.690 στρεμμάτων, αλλά από αυτές μόνο τα 10.136 στρέμματα κάηκαν μετά το έτος 2005, δηλαδή οι υπόλοιπες μπορεί να είχαν καεί ξανά σε προηγούμενες χρονικές στιγμές. Τι έγινε όμως με τα υπόλοιπα σχεδόν 120 χιλιάδες στρέμματα; Αναγεννήθηκαν κάπως; Εμειναν χέρσα; «Η μελέτη δεν ασχολήθηκε με αυτό το αντικείμενο», μας απάντησε.

2) Το δεύτερο σημείο αιχμής σχετίζεται με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δασών. Αν δεχτούμε τα 10.136 στρέμματα των πρόσφατα διπλοκαμένων δένδρων χαλεπίου πεύκης και σε αυτά προσθέσουμε τα καμένα έλατα και τη μαύρη πεύκη που δεν αναγεννιούνται φυσικά, προκύπτει μια συρρικνωμένη έκταση 33.632 στρεμμάτων. Ομως από αυτά, δημόσια δάση είναι τα 10.682 στρέμματα και τα υπόλοιπα είναι διακατεχόμενα (15.000 στρέμματα) όπου δεν έχει λυθεί το θέμα με τις διεκδικήσεις του Δημοσίου, ιδιωτικά, συνδιακατεχόμενα και συνιδιόκτητα δάση.

Η «απολογία» του Σταύρου Μπένου

Η «Εφ.Συν.» απευθύνθηκε στον Σταύρο Μπένο, ο οποίος μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος συνεχίζει να ασχολείται με την υλοποίησή του μέσω του οργανισμού «Διάζωμα». Ο κ. Μπένος υποστήριξε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα «κόστους» και διαθέσιμων πόρων και ότι θα υπάρξουν επόμενες φάσεις αναδάσωσης στις οποίες θα προστεθούν και άλλα κονδύλια πέραν των αρχικών 389 εκατομμυρίων ευρώ (σ.σ.: αλλιώς δεν θα υλοποιηθεί και ο νέος οδικός άξονας). Στη συνέχεια, όμως, μας έστειλε και γραπτό σημείωμα στο οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι:

● «Επίκεντρο του Προγράμματος Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας είναι το Νέο Δάσος. Στόχος είναι το Νέο Δάσος να πάλλεται από ζωή, να αναγεννηθεί και να υιοθετηθεί από την τοπική κοινωνία. Για τον λόγο αυτό στο πρόγραμμα που σχεδιάσαμε περιλαμβάνονται 16 διακριτά έργα και δράσεις, οι οποίες αποτυπώνονται στο Πανόραμα Εργων και Δράσεων του προγράμματος (διαθέσιμο στον ηλεκτρονικό σύνδεσμο: https://evoia-meta.gov.gr/meletes/dasos)».

● «Από τα 339.694 στρέμματα που είναι το σύνολο των καμένων εκτάσεων από την πυρκαγιά του 2021, το 89%, δηλαδή 302.600 στρέμματα, είναι χαλέπιος πεύκη, η οποία θα αναγεννηθεί φυσικά». Εδώ παραλείπει να αναφέρει τα 129.690 στρέμματα χαλεπίου πεύκης που έχουν «διπλοκαεί» στο πρόσφατο παρελθόν, σύμφωνα με τη μελέτη, αλλά ακόμη και τα ελάχιστα 10.136 στρέμματα που κάηκαν ξανά μετά το 2005 με συνέπεια τα δέντρα να μην έχουν φτάσει σε αναπαραγωγική ηλικία.

● «Από το γενικό σύνολο των 339.694 στρεμμάτων, τα 33.632 στρέμματα είναι διπλοκαμένα από το 2005 και εξής. Αυτά δεν θα αναγεννηθούν φυσικά και χρειάζονται αναδάσωση». «Από αυτά τα 33.632 στρέμματα, μόνο τα 9.383,8 στρέμματα προκρίνονται για άμεση αναδάσωση, καθώς αφορούν δημόσια δάση». Εδώ παραλείπει να αναφέρει δύο πράγματα. Πρώτον, ότι τα δημόσια δάση, κατά τη μελέτη, είναι 10.682 στρέμματα. Και, δεύτερον, ότι μέσα στα 9.383 στρέμματα που προκρίνονται, περιλαμβάνεται και ένα μη δημόσιο δάσος 856 στρεμμάτων, το συνδιακατεχόμενο Δάσος Κερασιάς.

● «Στην Α’ φάση του προγράμματος Αναδάσωσης εντάσσονται μόνο τα δημόσια δάση, καθώς για τα ιδιωτικά δάση το ισχύον θεσμικό πλαίσιο δεν επιτρέπει τη χρηματοδότηση της αναδάσωσής τους. Το πρόγραμμα της Αναδάσωσης της Βόρειας Εύβοιας (Α’ φάση) έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Αναδάσωσης, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με τελικό δικαιούχο τη Γενική Γραμματεία Δασών του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και υλοποιείται σύμφωνα με τη μελέτη του Α.Π.Θ.». Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι το Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης παρουσιάστηκε λίγες μέρες πριν από την καταστροφή της Β. Εύβοιας, τον Ιούνιο του 2021, ενώπιον της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην Αρχαία Αγορά και τότε έγινε λόγος για «παρεμβάσεις ύψους 200 εκατομμυρίων ευρώ», με φύτευση «30 εκατομμυρίων δένδρων σε 165.000 στρέμματα». Με τα 15 εκατ. στην Εύβοια, πάντως, θα φυτευθούν 1,5 εκατομμύριο δέντρα σε 9.300 στρέμματα.

● «Για να ανοίξουμε και το μέτωπο των ιδιωτικών δασών, καταλήγει ο κ. Μπένος, σχεδιάζουμε ένα πιλοτικό έργο με τη Γενική Γραμματεία Δασών, το “Πρόγραμμα Μη Δημόσιας Δασοπονίας”, το οποίο αφορά τη στήριξη των ιδιοκτητών δασών και δασικών εκτάσεων, το οποίο πρόκειται να ενταχθεί στη Β’ φάση του προγράμματος Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας». Εάν, πάντως, το Δημόσιο δυσκολεύεται να αναδασώσει τις δικές του εκτάσεις, ποια μελέτη θα μας πει πώς θα τα καταφέρουν οι ιδιώτες;