Γνωμοδότηση κόλαφος για άνθηση της διαφθοράς

Γνωμοδότηση κόλαφος για άνθηση της διαφθοράς

Άρης Χατζηγεωργίου

Κινδύνους για ανάπτυξη της αδιαφάνειας και παραβιάσεις των οδηγιών της Ε.Ε. εντοπίζει η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων στο νομοσχέδιο που συζητείται στη Βουλή σχετικά με έργα υποδομής τα οποία σχεδιάζονται από το Δημόσιο και εκτελούνται από ιδιώτες.

Καίριες επισημάνσεις με σαφείς αναφορές στον «κίνδυνο ανάπτυξης διαφθοράς», σε διαδικασίες που αλλοιώνουν την ίση μεταχείριση αλλά και σε παραβιάσεις του κοινοτικού δικαίου και των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης περιλαμβάνει σε γνωμοδότησή της η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) σχετικά με το νομοσχέδιο που συζητείται στη Βουλή για τις «πρότυπες προτάσεις».

Η ΕΑΑΔΗΣΥ, δηλαδή ο επίσημος φορέας της πολιτείας για τις δημόσιες συμβάσεις, έχει γνωμοδοτήσει από τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν το νομοσχέδιο ήταν σε διαβούλευση και πριν κατατεθεί από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για ψήφιση. Η συζήτηση του νομοσχεδίου ξεκίνησε από την περασμένη Πέμπτη στις Επιτροπές της Βουλής με στόχο να ψηφιστεί εντός της εβδομάδας.

Με τον όρο «πρότυπες» η κυβέρνηση αποδίδει κατ’ ευφημισμό τον αγγλικό όρο unsolicited proposals (αυτόκλητες προτάσεις), δηλαδή ιδέες που κατατίθενται από ιδιώτες με στόχο να υλοποιηθούν, ουσιαστικά, από το Δημόσιο ή σε κάποιο μικτό σχήμα. Οπως αναφέρει η ΕΑΑΔΗΣΥ, αυτός ο εναλλακτικός τρόπος έχει τύχει μέχρι σήμερα εφαρμογής στην Αυστραλία, τις ΗΠΑ και ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες ενώ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη στο δίκαιο της Ιταλίας.

Σε παλαιότερη αναφορά του, ο υπουργός Υποδομών Κ. Καραμανλής είχε υποστηρίξει ότι έχει εφαρμοστεί και στην Ελβετία. Μια κριτική επί της ουσίας συμπυκνώνεται από την ΕΑΑΔΗΣΥ στις παρακάτω γραμμές: «Σε μια διαδικασία κυβερνητικού σχεδιασμού, οι δημόσιοι φορείς σχεδιάζουν έργα υποδομής που ανταποκρίνονται άμεσα σε κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες. Αντίθετα στην περίπτωση των αυτόκλητων προτάσεων, το κύριο κίνητρο ενός ιδιωτικού φορέα που υποβάλλει μια πρόταση έργου είναι να προωθήσει τα συμφέροντά του, τα οποία μπορεί να μην ευθυγραμμίζονται πάντοτε με τα συμφέροντα της κυβέρνησης ή τις ανάγκες της κοινωνίας.

Κατά συνέπεια, οι παραχωρήσεις που βασίζονται σε αυτή τη διαδικασία θα μπορούσαν να ενέχουν σημαντικό κίνδυνο ανάπτυξης της διαφθοράς. Ο κίνδυνος αδικαιολόγητης επιρροής στις αποφάσεις των αναθετουσών αρχών είναι παρών όταν ο ανταγωνισμός είναι περιορισμένος, όπως στις αγορές που ρυθμίζονται από τις παραχωρήσεις και ο ιδιωτικός τομέας φαίνεται να παίρνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον προσδιορισμό και την ανάπτυξη ενός έργου και είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο απαιτούνται σταθερές διαδικασίες που καθιστούν αρκούντως σαφές πώς πρέπει να λαμβάνονται οι αποφάσεις και πότε αυτές παραβιάζονται».

Αιτιολογικές σκέψεις

Το θέμα είναι ότι για την Ελλάδα το νομοσχέδιο δεν μιλά γενικώς για έργα καινοτομίας ή κάποιας πολυπλοκότητας που μπορεί να δυσκολεύεται να συλλάβει το Δημόσιο, αλλά για έργα σημαντικού προϋπολογισμού άνω των 200 εκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του προτείνοντος.

Σύμφωνα με την ΕΑΑΔΗΣΥ, «τόσο οι αναθεωρημένες Οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις όσο και η Οδηγία για τις συμβάσεις παραχώρησης (2014/23/ΕΕ) δεν αναφέρουν ρητά τη δυνατότητα υποβολής “πρότυπων προτάσεων” στο κείμενό τους ούτε υπάρχει σχετική αναφορά στις αιτιολογικές τους σκέψεις». Επίσης, στις διατάξεις του νόμου 4412/2016 που περιλαμβάνουν ειδικές ρυθμίσεις για τον σχεδιασμό και την ωρίμανση δημοσίων συμβάσεων έργων, «δεν διαφαίνεται να βρίσκουν έρεισμα οι “πρότυπες προτάσεις”». Η ΕΑΑΔΗΣΥ επίσης τονίζει ότι:

1. Στο νομοσχέδιο ορίζεται ότι αυτός που θα προτείνει «πρότυπη πρόταση» πρέπει να διαθέτει «επαρκή εμπειρία» χωρίς να υπάρχουν συγκεκριμένα και αντικειμενικά κριτήρια για την απόδειξη αυτής της εμπειρίας ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα άνισης μεταχείρισης.

2. Εάν υποβληθούν δύο ή περισσότερες «πρότυπες προτάσεις» με ίδιο ή παρόμοιο αντικείμενο, η κυβέρνηση καλείται να επιλέξει την «πλέον σκόπιμη και συμφέρουσα για το Δημόσιο», αλλά δεν προβλέπεται ο τρόπος αυτής της κρίσης.

3. Αυτός που προτείνει έχει προτεραιότητα στο να αναλάβει την υλοποίηση του έργου και «θα μπορούσε εύλογα να υποστηριχθεί ότι υπάρχει σαφής παραβίαση των αρχών της ίσης μεταχείρισης και προσδίδεται ένα προνομιακό δικαίωμα προτεραιότητας στον προτείνοντα, σε σχέση με τους λοιπούς προσφέροντες προκειμένου να του ανατεθεί η σύμβαση παραχώρησης».

Επισημαίνεται όμως ότι δεν υπάρχουν σχετικές αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε. αλλά με αφορμή προσφυγή κατά της Ιταλίας που δεν κατέληξε σε κρίση, η Ευρ. Επιτροπή εξέφρασε άποψη μιλώντας για διατάξεις «ασυμβίβαστες με το κοινοτικό δίκαιο».

4. Για τα έργα υποδομών ορίζεται ότι δύνανται να υλοποιηθούν μέσω δημόσιας σύμβασης, σύμβασης παραχώρησης ή σύμπραξης δημοσίου-ιδιωτικού τομέα, αλλά δεν υπάρχει σχετική ρητή πρόβλεψη για «πρότυπες προτάσεις» που αφορούν παροχή υπηρεσιών.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ
EUROKINISSI ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 01.03.2022, 15:44
«Πρότυπες προτάσεις» για έργα χωρίς... ανταγωνισμό
Άρης Χατζηγεωργίου

Κριτική ακόμα και από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και από εκπροσώπους των μικρότερων εργοληπτικών εταιρειών στο νομοσχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση για μεγάλα έργα προϋπολογισμού υψηλότερου των 200 εκατ. ευρώ, που θα γίνονται από ιδιώτες με χρηματοδότηση του Δημοσίου.

Θύματα των κυβερνητικών επιλογών οι μικρότερες τεχνικές εταιρείες, προς όφελος των «πέντε μεγάλων ομίλων», σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου. Θύματα των «πρότυπων προτάσεων» η διαφάνεια και ο ανταγωνισμός, σύμφωνα με δημόσιες ανεξάρτητες αρχές. «Θύμα της επιτυχίας της στα δημόσια έργα η κυβέρνηση», σύμφωνα με τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Κώστα Καραμανλή...



Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας ΚαραμανλήςEUROKINISSI/ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ολα τα παραπάνω ακούστηκαν χθες στις δύο συνεδρίασεις της Επιτροπής της Βουλής όπου έγινε συζήτηση για το κυβερνητικό νομοσχέδιο που εισάγει τις «πρότυπες προτάσεις», δηλαδή τα μεγάλα έργα κόστους άνω των 200 εκατομμυρίων ευρώ που θα προτείνουν ιδιώτες και θα τα εκτελούν με έξοδα του Δημοσίου. Χθες δημοσιεύσαμε τις επισημάνσεις της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) που προειδοποιούσε, μεταξύ άλλων, για φαινόμενα διαφθοράς.

Ο αντιπρόεδρος της ΕΑΑΔΗΣΥ, Αδάμ Καραγλάνης, τοποθετήθηκε και χθες ενώπιον της Επιτροπής της Βουλής, συνιστώντας προσοχή για την εμφάνιση φαινομένων διαφθοράς, καθώς το Δημόσιο «εξ ορισμού επιδιώκει το δημόσιο συμφέρον και την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, σε αντίθεση με έναν ιδιωτικό φορέα ο οποίος λογικό είναι να επιδιώκει τα οικονομικά και επαγγελματικά του συμφέροντα».




Ο αντιπρόεδρος της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων Αδάμ ΚαραγλάνηςEUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ

Επανέλαβε την έλλειψη συμβατότητας του νομοσχεδίου με τις κοινοτικές οδηγίες 24 και 25 για τις δημόσιες συμβάσεις. Αλλά και ζητήματα σχετικά με «τις θεμελιώδεις αρχές της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας» που προκύπτουν επειδή εκείνος που καταθέτει «πρότυπη πρόταση» έχει προτεραιότητα έναντι άλλων που ενδιαφέρονται να την υλοποιήσουν. Τέλος, ο κ. Καραγλάνης μίλησε και για «κενά δικαίου», «περιθώρια διακριτικής ευχέρειας στις αναθέτουσες αρχές (σ.σ. για παράδειγμα τα υπουργεία)».

Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσαν οι τοποθετήσεις του προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Ιωάννη Λιανού, που πρότεινε ξεκάθαρα το μοντέλο αυτό να εφαρμοστεί όταν ένα έργο χρηματοδοτείται από ιδιώτες εξ ολοκλήρου ή τουλάχιστον κατά 90%! Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα μιλάμε για μεγάλα έργα που θα υλοποιούνται κυρίως από δημόσιους πόρους και το Ταμείο Ανάκαμψης. Ο κ. Λιανός θύμισε ότι το μοντέλο αυτό «έχει νόημα μόνον εφόσον ο ιδιωτικός τομέας επωμιστεί κατά συντριπτικό μέρος τη χρηματοδότηση και το ρίσκο», επικαλούμενος και μελέτες στη Μεγάλη Βρετανία όπου διαπιστώθηκε κόστος υψηλότερο σε σύγκριση με την εκτέλεση από τον δημόσιο τομέα.



Ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού Ιωάννης ΛιανόςEUROKINISSI/ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Με τεχνοκρατικούς όρους και αναφορές σε μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρθηκε επίσης σε εργαλείο «αποφυγής του ανταγωνισμού», μιλώντας ακόμη και για τη δημιουργία καρτέλ μεταξύ κατασκευαστικών ομίλων («πιθανές συμπράξεις καρτελοποίησης»).

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού τόνισε ότι αυτές οι συμβάσεις θα πρέπει να πραγματοποιούνται σε ανταγωνιστικές αγορές για καλύτερη αξιοποίηση των χρημάτων των φορολογουμένων. Λίγο αργότερα, απαντώντας σε ερωτήσεις των βουλευτών της αντιπολίτευσης, ανέδειξε την έλλειψη του ανταγωνισμού: «Το 2004 υπήρχαν 14 κατασκευαστικές εταιρείες έβδομης τάξης (οι πιο μεγάλες) και πλέον είναι 6, υπήρχαν 49 έκτης τάξης και πλέον είναι 26 και γενικά βλέπουμε ότι έχουμε μια μεγάλη συγκέντρωση κυρίως σε 5 εταιρείες, οι οποίες συγκεντρώνουν περίπου το 75% με 85% του συνολικού μεριδίου από δημόσια έργα», είπε ξεκάθαρα. Πρότεινε επίσης να αλλάξει το κατώτατο όριο των 200 εκατομμυρίων και να πέσει στα 100 εκατ. ευρώ ώστε να συμμετέχουν και εταιρείες χαμηλότερης τάξης.

Οι εκπρόσωποι των μικρότερων εργοληπτικών εταιρειών που πήραν τον λόγο άσκησαν κριτική, άλλοι πιο καλυμμένα και άλλοι απερίφραστα, στο θέμα του ανταγωνισμού.



Η πρόεδρος της Eνωσης Εργοληπτών Δημοσίων Eργων Μαρία Τσιόμπανου

Η Μαρία Τσιόμπανου, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Εργων, σχολίασε τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 18 του νομοσχεδίου: «Θα δουλεύουν λίγες εταιρείες και θα είναι οι προνομιούχες και με ένα πολύ βαρύ θεσμικό και γραφειοκρατικό πλαίσιο θα δουλεύουν οι πολλές επιχειρήσεις, το 95% των κατασκευαστικών της χώρας μας».

Ο Γεώργιος Βλάχος, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ), θύμισε πόσο είχαν ενθουσιαστεί οι κατασκευαστές όταν μιλούσε προεκλογικά το 2019 για τον θεσμό η Νέα Δημοκρατία, επειδή νόμισαν ότι θα αφορά και μικρά έργα, και δήλωσε διαφωνία με το όριο των 200 εκατομμυρίων ευρώ.

«Είμαστε σε μια εποχή αύξησης τεράστιας της αδιαφάνειας» είπε ο Γ. Βλάχος, απαριθμώντας πόσα νομοθετικά στοιχεία καταργούνται, όπως: η σύμφωνη γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου, είτε της αναθέτουσας Αρχής, είτε του υπουργείου Υποδομών, οι διατάξεις περί τεχνικής επάρκειας αναθετουσών αρχών στις δημόσιες συμβάσεις έργων και μελετών, η διαβούλευση επί των δημοσιευμένων εγγράφων, το όριο του 10% των πιστώσεων της αναθέτουσας αρχής για απευθείας αναθέσεις στο οποίο έχει γίνει υπέρβαση κατά πολύ, διότι πάρα πολλοί άλλοι τρόποι ανάθεσης είναι κατευθείαν απευθείας αναθέσεις.



Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ) Γεώργιος Βλάχος

«Καταργούνται οι προσκλήσεις προς υποψήφιους κατά τη διαδικασία σύναψης ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων με κριτήρια επιλογής, καταργούνται οι διατάξεις για τα όργανα διενέργειας διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων έργων, καταργούνται οι προθεσμίες για την ολοκλήρωση των επιμέρους σχεδίων, καταργείται και η διαβούλευση επί των δημοσιευμένων εγγράφων σύμβασης έργου», πρόσθεσε. «Καθημερινά έρχονται στον Σύνδεσμό μας καταγγελίες με παράλογους και φωτογραφικούς όρους που θέτουν οι αναθέτουσες αρχές σε διαγωνισμούς, ούτως ώστε να καταργείται στην ουσία πλήρως ο ανταγωνισμός», ανέφερε, προαναγγέλοντας ότι ο ΣΑΤΕ θα προσφύγει στις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «και ας μας χαρακτηρίσουν και ανθέλληνες»...

Η Πλουμίτσα Τριανταφυλλοπούλου, εκ μέρους της Πανελλήνιας Ενώσεως Μηχανικών Δημόσιων Υπαλλήλων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών ΠΟΕΜΔΥΔΑΣ, μίλησε για την απόλυτη επικράτηση των ιδιωτών πλέον σε όλα τα στάδια παραγωγής δημόσιων έργων.

Ομως, ο Γιώργος Συριανός, που μίλησε εκ μέρους των μεγάλων κατασκευαστικών (ΣΤΕΑΤ), ήταν ο πλέον σύμφωνος, λέγοντας ότι απέναντι στην κριτική για την εμπλοκή των ιδιωτικών φορέων και συμφερόντων υπάρχει ως εγγύηση «η Κυβερνητική Επιτροπή (σ.σ. δηλαδή βασικά οι Κ. Μητσοτάκης και Γ. Γεραπετρίτης) που εξετάζει τις προτάσεις και βλέπει κατά πόσον εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού».



Ο κ. Γιώργος Συριανός που μίλησε στη Βουλή εκ μέρους του ΣΤΕΑΤ

Συνέδεσε επίσης την αναγκαιότητα των ειδικών ρυθμίσεων με προβλήματα που εμφανίζονται σε παγκόσμια κλίμακα, «πρόβλημα εννοώ πολέμου, υγειονομικής κρίσης, οικονομικής κρίσης», όπως είπε.

Για συνέπεια με τις προεκλογικές δεσμεύσεις μίλησε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, υποσχόμενος να εξετάσει τις παρατηρήσεις και να προχωρήσει σε βελτιώσεις, αντιτάσσοντας στην κριτική τα πολλά έργα που συμβασιοποιεί η κυβέρνηση: «Είμαστε θύματα της επιτυχίας μας ως κυβέρνηση και ως χώρα, διότι ο ίδιος ο τεχνικός κόσμος αυτή τη στιγμή δεν προλαβαίνει να συμμετέχει στους διαγωνισμούς».