ΠΟ ΕΜΔΥΔΑΣ: Σχετικά με τα τεράστια προβλήματα λειτουργίας των Υ.ΔΟΜ.

 Αρ. Πρωτ. : 8670

Προς: Κεντρική Αντιπροσωπεία ΤΕΕ

Κοιν.: 1. Πρόεδρο και ΔΕ ΤΕΕ

2. Α’ Βάθμιες ΕΜΔΥΔΑΣ

3. Επιστημονικοί Σύλλογοι Μηχανικών

Θέμα : Σχετικά με τα τεράστια προβλήματα λειτουργίας των Υ.ΔΟΜ.

Ενόψει της προγραμματισμένης για την 18/12/2021 τακτική συνεδρίαση της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ και για το θέμα 8. «Οργάνωση και λειτουργία των πολεοδομικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών δόμησης (ΥΔΟΜ)» καταθέτουμε τις ακόλουθες απόψεις μας. 

Το πρώτο και βασικό συμπέρασμα που βγαίνει από τη συζήτηση με δεκάδες συναδέλφους, αλλά και από την πείρα δέκα ολόκληρων ετών μετά τον Καλλικράτη είναι ότι η μεταφορά των ΥΔΟΜ στους Δήμους απέτυχε. Οι Υπηρεσίες συρρικνώθηκαν, τα προβλήματα διογκώθηκαν. Η μετάβαση με τον Καλλικράτη (Ν. 3852/’10) των Πολεοδομικών αρμοδιοτήτων απ’ τις Νομαρχίες στους Δήμους έγινε άτακτα, χωρίς κριτήρια και χωρίς καμία προδιαγραφή (μεταφορά προσωπικού, υλικού, Μηχανογράφησης, οχημάτων κλπ,) με αποτέλεσμα τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα Διοικητικής φύσεως (κυρίως υποστελέχωσης) να έχουν διογκωθεί. Οι αιρετοί ή αποφεύγουν να αναλάβουν τις σχετικές ευθύνες, ή επιδιώκουν τον έλεγχο των ΥΔΟΜ. Έκτοτε παρά τις συνεχείς νομοθετικές αλλαγές, δίνεται κυρίως βάρος στις συνεχείς παρατάσεις διοικητικής υποστήριξης των ήδη υπολειτουργούντων ΥΔΟΜ, η πιο πρόσφατη λήγει στις 31/12/2021, ενώ έχει ήδη κατατεθεί σε νομοσχέδιο η παράταση μέχρι και το Φλεβάρη για ακόμη μια φορά! 

Η στελέχωση και η λειτουργία των Υπηρεσιών Δόμησης πανελλαδικά σύμφωνα με περσινά στοιχεία της ΕΕΤΑΑ (τα πράγματα έχουν χειροτερέψει έκτοτε) είναι τραγική. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από τους 332 Δήμους της Χώρας, οι 168 μόλις Δήμοι (51%) διαθέτουν Υπηρεσία Δόμησης ενώ οι 164 (49%) όχι. Από 2 τις 168 ΥΔΟΜ, οι 16 (10%) λειτουργούν μερικώς, λαμβάνοντας υποστήριξη από άλλες ΥΔΟΜ. Επίσης από τη Μελέτη προκύπτει ότι: .

 η μεγάλη πλειοψηφία των δήμων κάτω των 10.000 κατοίκων, δεν διαθέτουν ΥΔΟΜ 

τριάντα τρείς (33) δήμοι άνω των 25.000 κατοίκων δεν διαθέτουν Υπηρεσίες Δόμησης, εκ των οποίων οι 16 είναι άνω των 40.000 κατοίκων 

Περισσότεροι από τους μισούς μεσαίους Δήμους δεν διαθέτουν ΥΔΟΜ

Από αυτές (168) 4 δε διαθέτουν καθόλου προσωπικό, 22 δεν έχουν καθόλου Μηχανικό ΠΕ, 28 απασχολούν μόνο 1 μηχανικό ΠΕ ή ΤΕ, άλλες 28 μονάχα 2 και 16, 3. Οι 96 από τις 168 δηλαδή λειτουργούν με ελλιπέστατο προσωπικό πολύ κάτω ακόμη και από τα ελάχιστα κριτήρια του Νόμου. Επιπρόσθετα απουσιάζουν και οι απαιτούμενες ειδικότητες μιας και 20 από αυτές δε διαθέτουν Πολιτικό Μηχανικό, 76 δε διαθέτουν Αρχιτέκτονα Μηχανικό, 74 δε διαθέτουν Τοπογράφο Μηχανικό και 94 δε διαθέτουν Ηλεκτρολόγο ή Μηχανολόγο Μηχανικό. 

Σύμφωνα με τον πρόσφατο Ν.4735/20 

1) Από την 1η.11.2020 σε κάθε Δήμο συστήνεται και λειτουργεί υποχρεωτικά ΥΔΟΜ. Στους Δήμους όπου δεν υφίστανται ΥΔΟΜ κατά τη δημοσίευση του νόμου, συστήνεται σε επίπεδο Τμήματος. Η δομή και οι οργανικές θέσεις της ΥΔΟΜ ορίζονται, αφού ληφθεί υπόψη η ελάχιστη στελέχωση της παρ.2 (βλ. κατωτέρω), κατά την πρώτη τροποποίηση του Οργανισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας (ΟΕΥ) του Δήμου, σύμφωνα με το αρ.10 του Κώδικα Δημοτικών Υπαλλήλων (ν.3584/2007). 

2.α) Οι ΥΔΟΜ που λειτουργούν σε επίπεδο Τμήματος στελεχώνονται τουλάχιστον από έναν αγρονόμο τοπογράφο μηχανικό, έναν αρχιτέκτονα μηχανικό, έναν χωροτάκτη - πολεοδόμο μηχανικό, έναν πολιτικό μηχανικό και έναν μηχανολόγο ή ηλεκτρολόγο μηχανικό. Ο χωροτάκτης - πολεοδόμος μηχανικός μπορεί, αν δεν υπάρχει, να αντικαθίσταται από αρχιτέκτονα ή τοπογράφο μηχανικό με μεταπτυχιακό τίτλο ή ειδίκευση στην πολεοδομία και ο αγρονόμος τοπογράφος από πολιτικό μηχανικό. Η ελάχιστη στελέχωση για τις Υπηρεσίες Δόμησης σε επίπεδο Διεύθυνσης, ανέρχεται στο 40% των θέσεων κάθε κατηγορίας προσωπικού της οικείας Διεύθυνσης, όπως προβλέπεται στον ΟΕΥ του Δήμου, συμπεριλαμβανόμενων υποχρεωτικά των ειδικοτήτων του προηγούμενου εδαφίου. β) Στην κατά την περ.α΄ στελέχωση, προσμετράται το πάσης φύσεως απασχολούμενο προσωπικό, ανεξάρτητα της σχέσης εργασίας του, συμπεριλαμβανόμενου του προσωπικού της παρ.2 του αρ.4 του ν.4674/2020. (εκεί προβλέπεται ότι «2. Οι ΟΤΑ α΄ βαθμού, που κατά τη δημοσίευση του παρόντος ασκούν τις αρμοδιότητες των υπηρεσιών δόμησης σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 95 του ν. 3852/2010, μπορούν 4 να συμβάλλονται με προγραμματική σύμβαση για τη διοικητική τους υποστήριξη για θέματα που άπτονται αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών αυτών, με την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τα Δίκτυα Δήμων. Στην περίπτωση αυτή, η αρμοδιότητα έκδοσης της τελικής διοικητικής πράξης ασκείται από τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Δόμησης και, σε περίπτωση έλλειψης Προϊστάμενου για οποιονδήποτε λόγο, από τον Δήμαρχο. Αποφασιστικές ή γνωμοδοτικές αρμοδιότητες, οι οποίες προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία για τα μονομελή ή συλλογικά αιρετά όργανα ασκούνται από τον οικείο δήμο.») 

3.α) Το πρώτο δίμηνο κάθε έτους η Αποκεντρωμένη Διοίκηση διαπιστώνει την επάρκεια της ελάχιστης στελέχωσης κατά τα οριζόμενα στην παρ.2 και εκδίδει πιστοποιητικό επάρκειας, το οποίο κοινοποιείται στο Υπουργείο Εσωτερικών και στο Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας. β) Αν δεν πληρούται η ελάχιστη στελέχωση, με ευθύνη του οικείου Δημάρχου οι αρμοδιότητες της ΥΔΟΜ ασκούνται με συμβάσεις διαδημοτικής και διαβαθμιδικής συνεργασίας με Δήμους και Περιφέρειες, κατά το αρ.99 του ν.3852/2010. 

Σύμφωνα με τα παραπάνω 5 μηχανικοί (χωρίς σαφή αναφορά σε Κλάδο Εκπαίδευσης και Επαγγελματικά Δικαιώματα) στα Τμήματα και 40% της προβλεπόμενης από τον ΟΕΥ στελέχωσης στις Διευθύνσεις, είναι η εκτίμηση του ΥΠΕΣ ότι είναι αρκετοί ώστε να είναι εφικτή η λειτουργία των ΥΔΟΜ σε κάθε δήμο της χώρας. Οι εναπομένουσες αρμοδιότητες που περιγράφονται στην πολεοδομική νομοθεσία (ν.1337/83, ΓΟΚ ’85, ΓΟΚ ’00, ΝΟΚ, ν.4030/11, ν.3862/10, ν.4014/11, ν.4178/13, ν.4495/17, ν.4735/20, κλπ) εξακολουθούν όμως ν’ ασκούνται από τις ΥΔΟΜ κι απαιτούν κατ’ ελάχιστον τ’ ακόλουθα τμήματα σε επίπεδο ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ:

1. Τμήμα Πολεοδομικών και τοπογραφικών εφαρμογών – απαλλοτριώσεις, όροι δόμησης 

2. Τμήμα Ελέγχου Κατασκευών (αυθαίρετα), Γραφείο επικινδύνων (Π.Δ. 23-4-29, ΦΕΚ 153Α /29), αρμοδιότητες που περιγράφονται στο ν.4495/17, άρ. 2, 5 & 6 (ως Τοπικά και Περιφερειακά Παρατηρητήρια Δόμησης), καθώς και εξέταση προσφυγών για υπαγωγές αυθαιρέτων στο ν.4495/17(άρ. 60 του ν.4643/19) 

3. Τμήμα Έκδοσης οικοδομικών αδειών 

4. Γραμματειακή Υποστήριξη – Αρχείο. Πλέον αυτών εισήχθη με το ν. 4735/20 η αρμοδιότητα οι ΥΔΟΜ να συστήσουν ΣΥΠΟΘΑ Β’

Αντιλαμβανόμαστε ότι, η εκτίμηση πως το στελεχιακό δυναμικό των 5 μηχανικών (ΠΕ ή ΤΕ) σε επίπεδο Τμήματος σύμφωνα με την ανάλυση των τμημάτων παραπάνω, δεν επαρκεί ούτε κατ΄ ελάχιστον. Εξάλλου, όπως έχουμε επισημάνει και στο παρελθόν, για να είναι εύρυθμη η λειτουργία των ΥΔΟΜ, θα πρέπει για την επάρκειά της να εισαχθούν προς εξέταση κι άλλα κριτήρια, όπως έκταση χωρικής αρμοδιότητας της ΥΔΟΜ, γεωγραφία, πληθυσμός, νησιωτικότητα, πλήθος εκδιδομένων πράξεων, κλπ. Η ελάχιστη στελέχωση συνεπώς κάθε ΥΔΟΜ (Διεύθυνσης ή και Τμήματος) οφείλει να είναι συνάρτηση και των παραπάνω παραγόντων. 

Επιπρόσθετα εισήχθησαν με τον ίδιο Νόμο του ΥΠΕΝ ασφυκτικές προθεσμίες στον έλεγχο των υποβαλλόμενων δικαιολογητικών και συγκεκριμένα τις 30 μέρες του ν.4495/17, τις τροποποιεί σε 15 μέρες, με τις 2 μέρες να είναι ως υποχρεωτικές για τον έλεγχο σε κάθε στάδιο, εκτός από το διάγραμμα κάλυψης, προς έκδοση οικοδομικής αδείας. Δηλαδή, κατ’ ουσία, απαγορεύεται ο υπάλληλος της ΥΔΟΜ να απουσιάζει από την Υπηρεσία του για οποιοδήποτε λόγο, αφού δεν έχει αντικαταστάτη μιας και οι 5 μηχανικοί ανά κλάδο ειδικότητας που ορίζονται δεν έχουν αντικαταστάτη (τροποποίηση του άρ.38, παρ. 5 του 4495/17). Και χωρίς να συνυπολογίσουμε τα τυχόν παράλληλα καθήκοντα που τους ανατίθενται ή η συμμετοχή τους σε διάφορες Επιτροπές, Συμβούλια ή και το ΜηΜΕΔ. 

Τέλος οι νέες δομές που προβλέπει το τμήμα Α’ (άρθρο 1 ως 6) του Ν. 4495/17 μετά από 4 έτη δεν έχουν ακόμη δημιουργηθεί (Περιφερειακά και Τοπικά Τμήματα Παρατηρητηρίων και Ελέγχου Δόμησης), προφανώς για λόγους αδυναμίας στελέχωσης μιας και θα απαιτούσαν άλλους τόσους Μηχανικούς από αυτούς που υπηρετούν σήμερα στις ΥΔΟΜ. Σύμφωνα με το Άρθρο 92 του ισχύοντος Ν.4495/2017 και της ερμηνευτικής εγκυκλίου 2/2019 που αφορά εν γένει τη διαχείριση των αρμοδιοτήτων της αστυνόμευσης των Κατασκευών (Διαπίστωση και χαρακτηρισμός αυθαιρέτου και διαχείριση υποθέσεων παλιών – νέων αυθαιρέτων – επιβολής προστίμων σύνταξης χρηματικών καταλόγων – διαγραφής κλπ) παραμένει στις ΥΔΟΜ.

Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει παρέμβει επανειλημμένα στα όργανα εξουσίας του Κράτους κοινοποιώντας διάφορα πορίσματα ενώ ειδικότερα με το από 3.11.2017 έγγραφό του με ΑΠ Φ.1300.2/48622/2017 και κάνει πολύτιμες διαπιστώσεις ενώ καταλήγει ότι πρέπει να Στελεχωθούν άμεσα οι Υ.ΔΟΜ. των Δήμων διότι παραβιάζονται οι αρχές της νομιμότητας και της χρηστής Διοίκησης (επί της ουσίας παραβίαση του άρθρου 10 του Συντάγματος που αναφέρεται στο δικαίωμα αναφοράς προς τις Αρχές αλλά και της παρ. 2 του άρθρου 24 του Συντάγματος. Πολύ σημαντική επίσης είναι η αναφορά... ‘’ χρήζει προσοχής το γεγονός ότι δεν προβλέπονται συγκεκριμένες νομικές συνέπειες στους Δήμους που δεν έχουν προβεί μέχρι το 2016 στην οργάνωση και στελέχωση των ΥΔΟΜ .

Όσον αφορά τη λειτουργία του e adeies τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας οδηγούν ότι η πλειοψηφία των πράξεων (περίπου 90%) εκδίδεται χωρίς έλεγχο από την ΥΔΟΜ, αφού ο Ιδιώτης Μηχανικός μελετά, αυτοελέγχεται και εκδίδει μόνος του την οικοδομική άδεια στην πλειονότητα των περιπτώσεων (κατηγορία 3 και ΕΕΜΚ). Είναι προφανές ότι αν δεν υπάρχει δημόσιος έλεγχος επαρκώς, ο χρόνος μειώνεται. Η μη πρόθεση του ΥΠΕΝ για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης του άρθρου 38, παρ. 4 του ν. 6 4495/17 έως σήμερα, παρά την πρόβλεψη για την έκδοσή της μέσα σε δύο μήνες (ήτοι από τον 12ο του ’17) που αφορά σε 30% δειγματοληπτικό έλεγχο των οικοδομικών αδειών της κατηγορίας 3 από τις ΥΔΟΜ, πρέπει να μας προβληματίσει. Γιατί το ΤΕΕ δεν πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση; Πότε θα γίνουν οι έλεγχοι που θα αποδείξουν την ορθότητα των εκδοθέντων αδειών; Μήπως η καθυστέρηση αποτελεί επιδίωξη που στοχεύει με μαθηματική ακρίβεια στην ακύρωση της πρόβλεψης αυτής, λόγω «υπερβολικού φόρτου εργασίας»; Πέραν του δειγματοληπτικού ελέγχου για τον έλεγχο των οικ. Αδειών, το ίδιο πρέπει να ισχύσει και με τις «τακτοποιήσεις» του Ν.4178/2013 και του Ν.4495/2017 που επίσης πρέπει να ελεγχθούν δειγματοληπτικά και επίσης σκοπίμως καθυστερεί η σχετική πρόβλεψη. Όλα τα στοιχεία εξ αντικειμένου ανοίγουν θέμα διερεύνησης της νομιμότητας των υπαγωγών αυθαιρέτων κατασκευών και της έκδοσης οικοδομικών αδειών που γίνονται με ευθύνη ιδιοκτητών και ιδιωτών μηχανικών. 

Για να προασπίσουμε τα δικαιώματα όλων των Μηχανικών, αλλά πρώτιστα την προστασία της κοινωνίας και του περιβάλλοντος, επιμένουμε ότι πρέπει να επανέλθει ο έλεγχος και στην κατηγορία 3 από την ΥΔΟΜ. Διότι: 

- η μη ελεγμένη οικοδομική άδεια ενέχει τον κίνδυνο να μην είναι σύννομη, άρα, αφενός οι συνάδελφοι ιδιώτες να έχουν πειθαρχικές, ποινικές και οικονομικές επιπτώσεις και αφετέρου, οι δημόσιοι μηχανικοί να διώκονται για πράξεις της διοίκησης που ΔΕΝ έλεγξαν και δεν εξέδωσαν οι ίδιοι; 

- ο εμπλεκόμενος πολίτης θα μπλέξει σε ένα κυκεώνα προστίμων διατήρησης, ή κατεδάφισης, αδυναμία μεταβίβασης της περιουσίας του αλλά και ενδεχομένως νομικών συνεπειών; 

- Θα έχουν δημιουργηθεί μη αναστρέψιμες βλάβες στο Δομημένο Περιβάλλον και ενδεχομένως μια ολόκληρη «νέα γενιά αυθαιρέτων», αυτά του Ν.4495/17, οπότε από το «τέλος στην αυθαίρετη δόμηση» θα περάσουμε ξανά σε νέες ρυθμίσεις αυθαιρέτων; 

Το σύνολο των κυβερνήσεων καθώς και το ΤΕΕ έχουν ευθύνη. Οι «επενδύσεις, η ανάπτυξη και η οικονομία» που απαιτούν επιτάχυνση, οφείλουν να σεβαστούν το περιβάλλον και τις διαδικασίες δημοσίου ελέγχου, αλλιώς θα οδηγηθούμε ξανά σε τραγωδίες. 

Από κοινού ΕΜΔΥΔΑΣ, ΤΕΕ και Σύλλογοι Μηχανικών πρέπει να διεκδικήσουμε: 

Στελέχωση των ΥΔΟΜ με προσλήψεις Διπλωματούχων Μηχανικών και όλου του απαιτούμενου προσωπικού μέσω ΑΣΕΠ με μόνιμες και σταθερές σχέσεις εργασίας. 

Εξοπλισμός των Υπηρεσιών Δόμησης με σύγχρονα μέσα και εργαλεία για την κρίσιμη δουλειά τους. Υπολογιστές, Εκτυπωτές, Σαρωτές, Οθόνες, συνδέσεις στο διαδίκτυο, απαιτούμενο λογισμικό και ότι άλλο απαιτείται. 

Επανεξέταση των Επιπέδων της λειτουργίας των ΥΔΟΜ από τους Δήμους σε συνάρτηση με τη λειτουργία των Παρατηρητηρίων Δόμησης. 

Κωδικοποίηση και απλοποίηση της πολεοδομικής Νομοθεσίας, προσβάσιμης σε όλους. Νομική Υποστήριξη σε κάθε ΥΔΟΜ από εξειδικευμένους Νομικούς καθώς και Νομική Κάλυψη των Υπαλλήλων για τις Υπηρεσιακές διώξεις που υφίστανται. 

Όχι στις προσωρινές και επίφοβες λύσεις ανάθεσης καθηκόντων Δημόσιας Αρχής σε Συμβασιούχους Έργου, ή στην ΕΕΤΑΑ ή στους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς με τις οποίες θα δημιουργηθούν τεράστια θέματα νομιμότητας με τις εκδοθείσες Διοικητικές Πράξεις (οικοδομική άδεια, έκθεση επικινδύνου, έκθεση αυτοψίας αυθαίρετης κατασκευής). 

Απαλλαγή από τις αποκλειστικές προθεσμίες ολίγων ημερών, που προβλέπει κατά περίπτωση ο νέος πολεοδομικός νόμος 4759/2020, οι οποίες είναι ανεφάρμοστες και ανεδαφικές, μέχρι να συγκροτηθούν και να στελεχωθούν οι Υπηρεσίες 

Επαναφορά της προέγκρισης άδειας και στην Κατηγορία 3 από την αρμόδια ΥΔΟΜ