Η Τέχνη στα σχολειά μας

ΑΠΟΨΕΙΣ

Η Τέχνη στα σχολειά μας

Τάσης Παπαϊωάννου*

Χρειαζόμαστε ελεύθερα μυαλά και όχι παιδιά-ρομπότ! Παιδιά να αμφιβάλλουν, να πειραματίζονται και να δοκιμάζουν με ό,τι μέσον διαθέτουν, να βλέπουν το σχολείο ως χώρο έμπνευσης, ελεύθερης δημιουργίας και όχι καταναγκασμού

Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι εν έτει 2020 θα συζητούσαμε για μια ακατανόητη και επικίνδυνη απόφαση της κυβέρνησης, να καταργήσει τα καλλιτεχνικά μαθήματα από το Λύκειο. Ποιοι αδαείς, ποιοι στενόμυαλοι, παίρνουν τέτοιες ανιστόρητες, αναχρονιστικές και αντιεπιστημονικές αποφάσεις; Πυροβολούν τη δημόσια εκπαίδευση της νέας γενιάς, προς όφελος των ιδιωτικών σχολείων, των φροντιστηρίων, της παραπαιδείας που γιγαντώνεται. Ολα πια θυσία στον βωμό του κέρδους; Ακόμη και τα όνειρα και το μέλλον των παιδιών;

Σ’ έναν σύγχρονο «κόσμο του θεάματος» όπου κυριαρχεί η ψηφιακή εικόνα, τα νέα παιδιά από τη νηπιακή τους ηλικία βομβαρδίζονται καθημερινά με άυλες πληροφορίες, μεγαλώνουν σ’ ένα εικονικό περιβάλλον που διαρκώς απομακρύνει και απομονώνει. Ιδίως στις μέρες μας, η κατάργηση των μαθημάτων της ζωγραφικής, του θεάτρου, της μουσικής (αλλά και η απουσία μαθημάτων φωτογραφίας, χορού, κινηματογράφου) είναι καταστροφική. Σε άλλες χώρες, με πρωτοποριακά προγράμματα και αξιοθαύμαστα αποτελέσματα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, τα μαθήματα αυτά ενδυναμώνονται, πολλαπλασιάζονται, εμπλουτίζονται. Εδώ εξαφανίζονται.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες, έχει ανάγκη ως άλλο οξυγόνο την επαφή με την υλική υπόσταση των πραγμάτων. Το σκίτσο, το σχέδιο, το χρώμα έρχονται να πλουτίσουν την ευρηματικότητα και την επινοητικότητα του παιδιού, να ενδυναμώσουν την κριτική του σκέψη. Διευρύνουν, δεν στενεύουν! Σήμερα οδηγούμαστε ολοένα και περισσότερο στη σύγκλιση Τέχνης και Επιστήμης, ως δύο αναπόσπαστων εκφράσεων της ανθρώπινης διανόησης. Αποτελούν αδιαχώριστα τμήματα της ίδιας οντότητας όπου το ένα δεν μπορεί να υπάρξει δίχως το άλλο. Μην κλείνουμε, λοιπόν, την πόρτα στο αυτονόητο.

Το σχέδιο, για παράδειγμα, δεν είναι άλλη μια δεξιότητα του ανθρώπου. Είναι ένας εντελώς διαφορετικός τρόπος αντίληψης και κατανόησης του κόσμου! Ζωγραφίζω σημαίνει γράφω σε μια άλλη γλώσσα. «Η ζωγραφική δεν είναι παρά λογοτεχνία φτιαγμένη με πινέλα» μας λέει ο Ζοζέ Σαραμάγκου. Το σχέδιο είναι κείμενο, γραμμένο σε μια οικουμενική γλώσσα. Κείμενο, που διαβάζοντάς το εμπλουτίζω τις γνώσεις μου, ανοίγοντας νέα, πρωτόγνωρα μονοπάτια στον χώρο της φαντασίας, της ενσυναίσθησης, ανακαλύπτοντας πλευρές του κόσμου που μέχρι πριν ήταν αθέατες.

Σχέδιο και χρώμα δεν πρέπει να διδάσκονται μόνον οι μαθητές και οι μαθήτριες που προετοιμάζονται να σπουδάσουν στις Σχολές Αρχιτεκτόνων και Καλών Τεχνών. Είναι σημαντικό εφόδιο για όλα τα παιδιά, αν θέλουμε να έχουμε μια -στοιχειωδώς- σύγχρονη και προοδευτική παιδεία. Αντ’ αυτού, παρατηρούμε έκπληκτοι την υπουργό Παιδείας, με κουτοπόνηρα τεχνάσματα, να προτείνει ως «καινοτομία» την ενισχυτική τάχατες διδασκαλία. Μα ενισχυτική διδασκαλία εφαρμόζεται σε μαθήματα που ήδη διδάσκονται και όχι σε εκείνα που καταργούνται!

Απέναντι στη διάχυτη βία μιας κοινωνίας που εξαγριώνει, η τέχνη έρχεται να εξημερώσει και να εξευγενίσει. Οι έφηβοι έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά με τη βία στους δρόμους, στο σχολείο, στην υπερβολική πίεση που τους ασκείται από ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στην επισφάλεια και το άγχος που τους πνίγει. Η τέχνη, σε κάθε έκφανσή της, είναι το πολύτιμο αντίβαρο που εξισορροπεί τον εύθραυστο κόσμο τους. Στην πιο ευαίσθητη περίοδο της νιότης τους, όπου νιώθουν συχνά τη μοναξιά, την απομόνωση και την ερημία, η τέχνη τούς αποκαλύπτει έναν άλλο θαυμαστό κόσμο, απέραντο και μαγικό.

Χρειαζόμαστε ελεύθερα μυαλά και όχι παιδιά-ρομπότ! Παιδιά να αμφιβάλλουν, να πειραματίζονται και να δοκιμάζουν με ό,τι μέσον διαθέτουν, να βλέπουν το σχολείο ως χώρο έμπνευσης, ελεύθερης δημιουργίας και όχι καταναγκασμού. Να διεκδικούν, κοντολογίς, έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο. Σχολείο απ’ όπου απουσιάζει η τέχνη δεν μπορεί να λέγεται σχολείο. Δεν είναι απλώς ένα φτωχότερο σχολειό﮲, είναι ένα ευνουχισμένο και επικίνδυνο σχολείο!

* Αρχιτέκτονας-καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ