Σε αυτό το τμήμα του ποταμού Αώου/Βιόσα στην Αλβανία σχεδιάζεται η κατασκευή φράγματοςGREGOR SUBIC ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 10.06.2019, 14:05
Πολλαπλά (εμ)φράγματα απειλούν τα ποτάμια των Βαλκανίων
Στη Χερσόνησο του Αίμου υπάρχουν ήδη πάνω από 1.000 υδροηλεκτρικά έργα και εκτροπές ποταμών, ενώ για τα επόμενα χρόνια έχουν προγραμματιστεί άλλα 3.000! Αγώνας έιναι σε εξέλιξη και από τις δύο πλευρές των ελληνοαλβανικών συνόρων για τη διάσωση του Αώου/Βιόσα, του τελευταίου ελεύθερης ροής άγριου ποταμού. Τι δείχνουν τα στοιχεία οικολογικών οργανώσεων για την κατάσταση των ποταμών σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Ενώ τα Βαλκάνια γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή ως παράδεισος παραθεριστικών διακοπών, κρατούν ένα κρυμμένο μυστικό. Η Βαλκανική Χερσόνησος φιλοξενεί το πλουσιότερο δίκτυο άγριων ποταμών στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Ωστόσο, η μοναδική βιοποικιλότητα, ο φυσικός παράδεισος και οι υδάτινοι πόροι πολλών τοπικών κοινοτήτων βρίσκονται υπό μεγάλη απειλή.
Πάνω από 3.000 υδροηλεκτρικά φράγματα και εκτροπές έχουν προγραμματιστεί στην περιοχή, από την Αλβανία μέχρι τη Σλοβενία, εκτός από τα περισσότερα από 1.000 που ήδη υπάρχουν.
Η εισβολή αυτή χρηματοδοτείται από διεθνείς τράπεζες, αλλά οι τοπικές κοινότητες των Βαλκανίων δεν παραδίδουν τους φυσικούς τους θησαυρούς χωρίς μάχη. Από τη λαίλαπα των υδροηλεκτρικών φραγμάτων δεν εξαιρείται ούτε η χώρα μας.
Οι κίνδυνοι που απειλούν τα ποτάμια των Βαλκανίων και οι αντιστάσεις των τοπικών κοινοτήτων αναδείχθηκαν κατά τη διάρκεια της προβολής της ταινίας «Blue Heart» στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και των τοποθετήσεων που ακολούθησαν, την περασμένη εβδομάδα.
Η εκδήλωση διοργανώθηκε στο πλαίσιο του έργου «Διασώζοντας τον τελευταίο ελεύθερης ροής άγριο ποταμό – Βιόσα/Αώος» από το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Ανθρωπο (MedINA).
Η ταινία «Γαλάζια Καρδιά» εστιάζει στους αγώνες των κατοίκων που δίνονται αυτή τη στιγμή στην Αλβανία για έναν ελεύθερης ροής Αώο ποταμό, στην προσπάθεια που γίνεται στη Βόρεια Μακεδονία να σωθεί ο απειλούμενος με εξαφάνιση βαλκανικός λύγκας και στον πολύμηνο αγώνα των γυναικών της περιοχής Κρούζιτσα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη για προστασία της μοναδικής πηγής γλυκού νερού της κοινότητάς τους.
Ο ποταμός Αώος είναι ένας από τους τελευταίους ζωντανούς ποταμούς της Ευρώπης και ένας από τους λιγότερο εξερευνημένους. Η κύρια πηγή του βρίσκεται στην ελληνική επικράτεια κοντά στο χωριό Βοβούσα. Στα πρώτα του 80 χιλιόμετρα, ο ποταμός διασχίζει την Ελλάδα και ονομάζεται Αώος.
Στην Αλβανία μετατρέπεται σε Βιόσα και διασχίζοντας ακόμη 190 χιλιόμετρα εκβάλλει στην Αδριατική Θάλασσα, ακριβώς βόρεια της λιμνοθάλασσας Νάρτα - μιας από τις μεγαλύτερες και οικολογικά πιο πλούσιες λιμνοθάλασσες της Αλβανίας.
Ο ποταμός έχει πανευρωπαϊκή και παγκόσμια σημασία. Αποτελεί ένα από τα τελευταία ανέγγιχτα μεγάλα ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη, που φιλοξενούν όλα τα διαφορετικά είδη οικοσυστημάτων στα στενά φαράγγια του άνω τμήματος έως τα πλατιά πλεγμένα τμήματα του ποταμού στο μεσαίο και μέχρι το φυσικό δέλτα που δημιουργεί στην απόληξή του.
Οπως και για τα περισσότερα ποτάμια, έτσι και για τον Αώο, η μεγαλύτερη απειλή είναι η υδροηλεκτρική ενέργεια. Ενώ ο Βιόσα αποτελεί το σύνορο για πολλές προστατευόμενες περιοχές (3 από τις οποίες ορίζονται ως Εθνικοί Δρυμοί), το ίδιο το ποτάμι δεν έχει ειδικό καθεστώς προστασίας.
Η απουσία ενός ολοκληρωμένου, διμερούς σχεδίου διαχείρισης μεταξύ των δύο χωρών για ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του άνοιξε τον δρόμο στους επενδυτές ώστε να προχωρήσουν σε έργα υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Σε όλη τη λεκάνη απορροής του Αώου υπάρχουν 38 υδροηλεκτρικοί σταθμοί. Στην ελληνική πλευρά κατασκευάστηκε φράγμα στη δεκαετία του ’80 στις πηγές του ποταμού, το οποίο παρακρατά 100 εκατομμύρια κυβικά μετρά νερού ετησίως που δεν καταλήγουν στον φυσικό τους αποδέκτη, τον Αώο.
Αργότερα υπήρξαν σχέδια για την κατασκευή νέου φράγματος στο Αρκουδόρεμα, τον κύριο παραπόταμο του Αώου, που θα παρακρατούσε άλλα 70 εκατομμύρια κυβικά μετρά ετησίως.
Στη δε αλβανική πλευρά, το υπουργείο Ενέργειας σχεδιάζει την κατασκευή 38 φραγμάτων στο ποτάμι και τους παραποτάμους του.
Σήμερα, 10 ευρωπαϊκές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων η MedΙna, η EuroNatur και η Πίνδος Περιβαλλοντική, που εδρεύει στα Ιωάννινα και δραστηριοποιείται στην ανάδειξη και προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή της Πίνδου από το 1999, ένωσαν τις δυνάμεις τους προκειμένου να συνεχίσουν τους αγώνες των κατοίκων που είχαν προηγηθεί ενάντια στην κατασκευή φραγμάτων, στα σχέδια εκτροπής και σε οποιαδήποτε παρέμβαση θα αλλοίωνε ή θα επιβάρυνε ανεπανόρθωτα τον ποταμό Αώο.
«Θεωρούμε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να ληφθούν πρωτοβουλίες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο ποταμός Αώος θα παραμείνει ένας από τους τελευταίους ελεύθερους ποταμούς της Ευρώπης, που δεν θα θυσιαστεί στις κερδοσκοπικές ορέξεις των επενδυτών της υδροηλεκτρικής ενέργειας», επισήμανε ο Βασίλης Χρήστου, διευθύνων σύμβουλος της Πίνδος Περιβαλλοντική, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η MedINA.