Η απειλή των υδρογοναθράκων

Η απειλή των υδρογοναθράκων

της Δέσποινας Σπανούδη

μέλους της  Πρωτοβουλίας Αθήνας ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων

Τα νησιά Γαύδος, Γαυδοπούλα, Χρυσή (Γαιδουρονήσι) και Λεύκη (Κουφονήσι), στο νοτιότερο άκρο της χώρας, είναι σχεδόν ανέγγιχτοι παράδεισοι. 

Διάσπαρτα με προϊστορικά απολιθώματα και αρχαιολογικά ευρήματα που ξεκινούν από τη νεολιθική εποχή, με σημαντικούς οικοτόπους και περιοχές NATURA, αποτελούν καταφύγια για σπάνια είδη και μορφές ζωής που κινδυνεύουν. Βρίσκονται δίπλα στις νέες παραχωρήσεις για έρευνες και εξορύξεις υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης, που ξεκίνησαν με την δημοσιοποίηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Δημοσιοποίηση που ανακοινώθηκε στα ψιλά δύο εφημερίδων και κρύφτηκε κάπου στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων[1]. Χωρίς διεύθυνση για υποβολή παρατηρήσεων, δεν τηρήθηκε ούτε καν μια προσχηματική διαδικασία «διαβούλευσης».Και όμως: αν κάποιος εντοπίσει και διατρέξει τις εκατοντάδες σελίδες της μελέτης, θα κάνει χρήσιμες διαπιστώσεις. Η μελέτη αναγνωρίζει ότι «υπάρχει ένα σημαντικό κενό γνώσης σχετικά με τους γεωκινδύνους της περιοχής» ενώ δηλώνει άγνοια για την ύπαρξη και τις επιπτώσεις στις βιοκοινωνίες, τα κοράλλια, τα θαλάσσια θηλαστικά και την ιχθυοπανίδα. Σε περίπτωση ατυχήματος, η καταστροφή αναφέρεται ότι μπορεί να φτάσει μέχρι τη Λιβύη και την Τουρκία, αλλά αυτό δεν κλονίζει τους μελετητές. Απορρίπτουν  την εναλλακτική να μην γίνει εξόρυξη ως ένα «έντονα απευκταίο, αντιπεριβαλλοντικό σενάριο» που θα οδηγήσει  στην περιβαλλοντική υποβάθμιση λόγω …της σύνδεσης ανάπτυξης – περιβάλλοντος.

Οι μελετητές δε φαίνεται καθόλου να προβληματίζονται για το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες εξορύξεις θα πρέπει να γίνουν σε πολύ μεγάλα θαλάσσια βάθη (ως 3500 μ.) για τα οποία η τεχνολογία δεν υπάρχει αλλά θα πρέπει να αναπτυχθεί τα επόμενα χρόνια! Όπως επίσης καθόλου δεν τους απασχολεί η διαπίστωση ότι σε αυτήν ακριβώς την περιοχή, η αφρικανική πλάκα βυθίζεται με γρήγορους ρυθμούς κάτω από την ευρασιατική προκαλώντας υψηλή σεισμικότητα. Όσο για την τεράστια υποβάθμιση που θα προκαλέσει η έρευνα και η λειτουργία των εξορύξεων ..υποβαθμίζεται με κάθε τρόπο.  Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στο παρακάτω σχήμα (από τη ΣΜΠΕ) για να πάρει μια ιδέα για τις επιπτώσεις μιας υποθαλάσσιας εξόρυξης. 

Στην καταληκτική ημερομηνία της δημοσιοποίησης, η Πρωτοβουλία Αθήνας ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων κάλεσε σε συμβολική διαμαρτυρία έξω από το Υπουργείο Ανάπτυξης. Έχουν προηγηθεί κινητοποιήσεις τα δύο τελευταία χρόνια και συγκρότηση τοπικών πρωτοβουλιών αντίστασης που ολοένα και πληθαίνουν. Πρόσφατα έγινε η δεύτερη πανελλαδική συνάντηση πρωτοβουλιών ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων και αποφασίστηκε ο συντονισμός και η ανάπτυξη κοινών δράσεων.

Ωστόσο η αντίσταση και η κινηματική δράση μέχρι σήμερα δεν είναι αντίστοιχη με την τεράστια απειλή που διαγράφεται από την παραχώρηση του 1/3 της ελληνικής επικράτειας σε μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες για 32 χρόνια με δικαίωμα παράτασης για άλλα 10. Οι πετρελαϊκές εταιρείες που μετέχουν, είναι μεγάλοι παίκτες με παρουσία σε δεκάδες χώρες και πλούσιο ιστορικό σε περιβαλλοντικά εγκλήματα, παραβιάσεις δικαιωμάτων και φοροαποφυγή. Πρόκειται για τη γαλλική Total, την αμερικάνικη ExxonMobil, την ισπανική Repsol. Επίσης τις Ελληνικά Πετρέλαια, Energean Oil & Gas (Πρίνος). Αρχικά και τη  ιταλική Edison που στη συνέχεια το χαρτοφυλάκιο της στην Ελλάδα αποκτήθηκε από την Energean.

Ήδη σε κοινοπραξίες των εταιρειών αυτών έχουν παραχωρηθεί το Ιόνιο, η Ήπειρος, η Αιτωλοακαρνανία, η ΒΔ Πελοπόνησσος, οι περιοχές Δυτικά και νoτιοδυτικά της Κρήτης. 

Oι επόμενες αφορούν την θαλάσσια περιοχή νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης όλο και πιο κοντά στην αντιπαράθεση με την Τουρκία και την εμπλοκή σε επικίνδυνους ανταγωνισμούς.

Και μπορεί για τη χώρα να μην προορίζεται ούτε ένα λίτρο πετρελαίου, όμως οι δαπάνες για επιπλέον πανάκριβους εξοπλισμούς έχουν ήδη ξεκινήσει. Ταυτόχρονα προωθείται ως εθνικός στόχος η διέλευση διακρατικών αγωγών μεταφοράς υδρογονανθράκων -κυρίως, φυσικού αερίου- (TAP, IGB, IGI, EastMed, South Stream κλπ.) και καλωδίων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Ευρασιατικός διασυνδετήριος αγωγός), για την τροφοδοσία  των ισχυρών βιομηχανικών χωρών της Ευρώπης, ενώ παράλληλα πολλαπλασιάζονται με φρενήρη ρυθμό, οι πάσης φύσεως εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, επιδοτούμενες αδρά από τη δοκιμαζόμενη ελληνική κοινωνία. Σε μια περίοδο που το παγκόσμιο πολιτικό προσωπικό -περιλαμβανομένου και του ελληνικού- χύνει κροκοδείλια δάκρυα για την κλιματική αλλαγή και την καταστροφή του περιβάλλοντος, αυτή η ευαίσθητη οικολογικά και γεωπολιτικά γωνία της γης, είναι έτοιμη να αναφλεγεί κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Τα επόμενα χρόνια το περιβάλλον, η φυσιογνωμία, το παραγωγικό μοντέλο και ενδεχομένως η δημοκρατία, τα δικαιώματα, η ειρήνη και η ασφάλεια στην περιοχή θα έχουν υποστεί μια μεγάλη και μη αντιστρεπτή μεταβολή. Και όμως: για αυτή την τεράστια αλλαγή που προετοιμάζεται από τις αρχές του 2000, η ελληνική κοινωνία κρατήθηκε στο απόλυτο σκοτάδι. Οι μόνες αναφορές είναι η προπαγάνδα των κρατικών δομών και των εταιρειών. Μια προπαγάνδα απροκάλυπτη που κάνει το άσπρο- μαύρο και εμφανίζει ως πλεονεκτήματα όλες τις αρνητικές επιπτώσεις. Η ομηρεία στους σχεδιασμούς των πετρελαϊκών και τα χρηματιστηριακά τους παιχνίδια βαφτίζεται ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας, η ένταση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών και οι κίνδυνοι συγκρούσεων βαφτίζεται προοπτική ειρήνης και σταθερότητας, η εξάρτηση από μια και μόνο οικονομική δραστηριότητα και η προοπτική ανεργίας στους υπόλοιπους κλάδους που βλάπτονται όπως ο τουρισμός, η αγροτική παραγωγή, η αλιεία, βαφτίζεται ανάπτυξη, τα αβέβαια όσο και λιγοστά έσοδα που προβλέπονται για το δημόσιο βαφτίζονται πακτωλός.

Για την αξία αυτών των προβλέψεων, αξίζει να σημειωθεί ότι μετά από τόσες δεκαετίες λειτουργίας, η εξόρυξη του Πρίνου, θα δώσει για πρώτη φορά κάποια έσοδα στο ελληνικό δημόσιο. Κατά σύμπτωση, η στιγμή συμπίπτει με την ώρα που εξελίσσονται οι παραχωρήσεις και κλιμακώνονται οι αντιδράσεις.  

Τα προνόμια που παραχωρούνται στις πετρελαϊκές μαζί με την γη και τη θάλασσα είναι πρωτοφανή. Τα έσοδα που προβλέπονται για το δημόσιο είναι ελάχιστα, ο φόρος είναι στην κατώτατη κλίμακα φορολόγησης (αν υποθέσουμε ότι θα δηλωθούν κέρδη), τα μισθώματα συνδέονται με τις δαπάνες των εταιρειών. Η περιβαλλοντική παρακολούθηση και ο έλεγχος θα γίνονται από… τις ίδιες τις εταιρείες. Οι εταιρείες δεν έχουν καμία υποχρέωση να απασχολούν τοπικό δυναμικό ή να προμηθεύονται αγαθά και υπηρεσίες από την εγχώρια αγορά. Επίσης δεν έχουν και καμία υποχρέωση να πωλούν στο δημόσιο πετρέλαιο εκτός από την περίπτωση πολέμου. Αντίθετα μπορούν να επιδοτούνται με βάση το νέο αναπτυξιακό νομοσχέδιο και φυσικά να «προικίζονται» με δημόσιες υποδομές που θα γίνουν για την εξυπηρέτησή τους.  

Μόνη ελπίδα για να ανακοπούν αυτοί οι σχεδιασμοί είναι η αφύπνιση της ελληνικής κοινωνίας. Και η προσπάθεια όλων όσων αντιλαμβανόμαστε ότι το αφήγημα της ανάπτυξης μέσω των εξορύξεων είναι στην πραγματικότητα ένα εισιτήριο για την κόλαση χωρίς επιστροφή, είναι περισσότερο από ποτέ, κρίσιμη και αναγκαία.