Όχι στην ανοικοδόμηση του χώρου της Αγροτέρας Αρτέμιδας

Ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας σε πρώτη αποτύπωση και γραφική αναπαράσταση από τους αρχιτέκτονες J. Stuart και N. Revett 1751- 1753 (πρώτη δημοσίευση 1762) πηγή: Γεννάδειος Βιβλιοθήκη.[1] https://archive.org/details/antiqvitiesAthe1Stua/page/n63

ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΕΡΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΑΣ

ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ

Ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας ήταν κτισμένος σε μια περιοχή της Αρχαίας Αθήνας με εξαιρετική περιβαλλοντική αξία. Τα νερά του Ιλισού ποταμού, η πηγή της Καλλιρρόης και «αι Άγραι» (δηλαδή οι λόφοι που βρίσκονταν ανάμεσα στον Ιλισό και το σημερινό Α Νεκροταφείο), ενέπνευσαν την δημιουργία ενός χώρου πλούσιων κοινωνικών δραστηριοτήτων. Στην περιοχή είχαν κτισθεί πολλά ιερά και άλλα μνημεία, που σήμερα ονομάζονται “Παριλίσσια Μνημεία” (Ναός Δελφινίου Απόλλωνος, το τέμενος που αποδίδεται στον Κρόνο και τη Ρέα, ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας και ο διπλανός ναός του Μειλιχίου Διός που ανακαλύφθηκε πρόσφατα κλπ).

Τον Ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδας αναφέρουν ο Πλάτων και ο Παυσανίας, ενώ κατά τον Πλούταρχο στην περιοχή του τελούνταν και τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια. Χτίστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., εικάζεται από τον Καλλικράτη λόγω της εποχής κατασκευής του και της ομοιότητάς του με τον Ναό της Απτέρου Νίκης. Συνδέεται άμεσα με την νίκη των Αθηναίων στη Μάχη του Μαραθώνα. Εδώ τελούταν ετήσιες θυσίες και γιορτές προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας από τους Αθηναίους για να την ευχαριστήσουν για τη νίκη τους στη Μάχη.

Μετατράπηκε αργότερα σε χριστιανικό ναό με νεκροταφείο και διευρύνθηκε κατά τον 17ο αιώνα με τρούλο, ενώ ονομάστηκε «Παναγιά στην Πέτρα». Καταστράφηκε το 1778 για να κτιστεί το τείχος του Χατζή Αλή Χασεκή γύρω από την περιοχή της Ακρόπολης.

Από τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία διατηρούνται θραύσματα της ζωφόρου του, που βρίσκονται σε μουσεία της Αθήνας, της Βιέννης και του Βερολίνου. Σώζονται επίσης οι πώροι του αναλήμματος, οι οποίοι είναι στη θέση τους και είναι λαξεύματα στο βράχο.

Αν αυτά συνδυαστούν με τη σημασία που είχε ο ναός της Αρτέμιδος για την αρχαία αρχιτεκτονική είναι πολύτιμα λείψανα ενός επί 20 αιώνες τοπόσημου. Καθορίζουν τον χώρο ως απόληξη του ιστορικού τόπου των παριλισσίων μνημείων και του Ολυμπιείου - και μάλιστα έναν από τους ελάχιστους με μνημειακά κατάλοιπα της κλασικής περιόδου.

Ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας και οι μεταγενέστερες φάσεις της μετατροπής του σε χριστιανικό ναό, σε αποτύπωση και γραφική αναπαράσταση από τον αρχιτέκτονα Ι. Τραυλό, 1962

ΣΗΜΕΡΑ

· Δυόμισι αιώνες μετά την δημοσίευση στο Λονδίνο λεπτομερούς αποτύπωσης του Ναού από τους αρχιτέκτονες Stuart και Revett, που τον ανέδειξαν ως ένα σημείο αναφοράς της Ελληνικής Αναβίωσης, ρεύματος στην αρχιτεκτονική και άλλες εφαρμοσμένες τέχνες στην Ευρώπη και την Αμερική κατά την ύστερη φάση του νεοκλασικισμού, από τα μέσα του 18ου ως τα μέσα του 19ου αιώνα,

· εκατόν είκοσι χρόνια μετά την πρώτη επίσημη ανασκαφή του χώρου από τον αρχαιολόγο Σκιά,

· εξήντα χρόνια μετά την κήρυξή του χώρου ως αρχαιολογικού, καθώς και από την παράκαμψη του, για αυτό τον λόγο, μετά από ενέργειες του αρχιτέκτονα Τραυλού κατά την χάραξη της Αρδηττού,

· παρά το γεγονός ότι το ΚΑΣ έχει ζητήσει τρεις φορές (1964, 1995 και 2002) την απαλλοτρίωση του χώρου και

· παρά το γεγονός ότι εκτός από τα θεμέλια του Ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδας, πρόσφατα αποκαλύφθηκαν θεμέλια ναού, που αποδίδεται στο Μειλίχιο Δία.

Η ΑΓΡΟΤΕΡΑ ΑΡΤΕΜΙΔΑ, ΔΙΑΤΡΕΧΕΙ ΣΟΒΑΡΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών (Ε.Α.Π.Α.) με δυο εισηγήσεις της (21/5 και 19/6/2018) που θα εξεταστούν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό συμβούλιο έχει προτείνει την υπό όρους δόμηση του ακινήτουαπό τους σημερινούς ιδιοκτήτες του.

Με αβάσιμα νομικά επιχειρήματα η Εφορεία Αρχαιοτήτων επικαλείται το κόστος απαλλοτρίωσης ενάμισι στρέμματος γης και καταφεύγει στον «ρεαλισμό» της διαπίστωσης ότι το οικόπεδο παραμένει ιδιόκτητο παρά την επί 55 χρόνια εκκρεμότητα της απαλλοτρίωσής του. Όμως το μόνο «ρεαλιστικό» γεγονός που έχει μεσολαβήσει από τις προηγούμενες αποφάσεις υπέρ της απαλλοτρίωσης είναι η ανακάλυψη στον συγκεκριμένο χώρο, ενός ακόμα ναού!

Η Συσπείρωση Αριστερών Αρχιτεκτόνων

Θεωρούμε ότι αυτή η πρωτοφανής για τον χώρο απειλή εκκολάφτηκε στο γενικότερο κλίμα της απαξίωσης, είτε της θυσίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στο βωμό μιας κερδοφόρας «αξιοποίησης» με όρους τουριστικοποίησης. Χαρακτηριστικές από αυτή την άποψη είναι οι πρόσφατες (19.6.2018) αποφάσεις του ΚΥΣΕΑ και του Υπουργού Οικονομικών με τις οποίες, από ένα σύνολο 10.119 ακινήτων που μεταβιβάζονται στην Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε για την μαύρη τρύπα του χρέους, τα 587 είναι μνημεία!

Ενώνουμε την φωνή μας με τις φωνές των πολιτών και των επιστημονικών και κοινωνικών φορέων

ανάμεσα στους οποίους συμπεριλαμβάνονται:

Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών, (με πρόσφατη εκ νέου τοποθέτηση του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων), Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, Δήμος Αθηναίων (με πρόσφατη ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου), ICOMOS, MONUMENTA, Σύμπραξη Για Τα Ιστορικά Μνημεία, Πολιτιστικός, Αθλητικός Σύλλογος ΑΡΔΗΤΤΟΣ, Πρωτοβουλία Κατοίκων Μετς, Εξωραϊστικός, Σύλλογος Ο ΠΑΡΙΛΙΣΣΙΟΣ κλπ.

και μαζί τους ζητάμε

άμεση απαλλοτρίωση του χώρου του Ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδας στο σύνολό του και αποτροπή της οικοδόμησής του, έστω και υπό όρους. Ο χώρος, μετά την ολοκλήρωση των ανασκαφικών εργασιών και την πολεοδομική του ανάπλαση για την ανάδειξη της ενότητάς του με τον γειτνιάζοντα χώρο του Ολυμπιείου, θα πρέπει να αποδοθεί στους πολίτες ως ανοιχτός αρχαιολογικός χώρος και ως χώρος περιπάτου.

21.01.2019

* Για αναλυτική ενημέρωση σχετικά με τον Ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδας: https://www.artemisagrotera.org/

[1] Το βιβλίο των J. Stuart και N. Revett 1751- 1753 (πρώτη δημοσίευση 1762) https://archive.org/details/antiqvitiesAthe1Stua/page/n63