8 Νοεμβρίου 1985. Συγκρούσεις στην Πατησίων μετά τον φόνο του Μιχάλη Καλτεζά
Για προφανείς λόγους, η δεκαετία του 1980 αναδεικνύεται τον τελευταίο καιρό σε αντικείμενο συλλογικής νοσταλγίας (κι εν μέρει αναστοχασμού) για την ελληνική κοινωνία των ατέρμονων μνημονίων.
Το άλμπουμ του Γιώργου Νικολαΐδη «“Είμαστε τρελοί κι ευτυχισμένοι”... Φωτογραφίζοντας την άγρια πλευρά της δεκαετίας του ’80» (Αθήνα 2017, εκδόσεις Στο Περιθώριο) δεν θα μπορούσε να κυκλοφορήσει σε πιο κατάλληλη στιγμή.
Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος μιας ολόκληρης γενιάς, που από τα φοιτητικά αμφιθέατρα πέρασε στο φωτορεπορτάζ μέσω των κινηματικών ξεσπασμάτων της περιόδου, ο δημιουργός του αποτυπώνει τις πολλαπλές εκφάνσεις του κοινωνικού φαινομένου που στην πολιτική ιδιόλεκτο της εποχής έμεινε γνωστό ως «άγρια νεολαία».
Ενα παζλ από εικόνες συχνά εμβληματικές, τη νοηματοδότηση των οποίων αναλαμβάνει μια δωδεκάδα εισαγωγικών κειμένων διαφόρων συγγραφέων – υβρίδια κοινωνικής ανάλυσης και βιωματικής κατάθεσης, σε διαφορετική το καθένα αναλογία.
Αντιηρωικές
Ο πρόλογος των Δημήτρη Ιωάννου και Γιάννη Ν. Κολοβού συνοψίζει μ’ εξαιρετικά διεισδυτικό τρόπο τη ζωτική αντίφαση μιας γενιάς που ενηλικιώθηκε στον απόηχο των μεγάλων αφηγήσεων: καθώς «η Γ΄Ελληνική Δημοκρατία αφομοίωνε ταχύτατα οποιαδήποτε ηρωική φιγούρα δεν είχε λερώσει η εθνικοφροσύνη, οι εναλλακτικές για τους νεολαίους της εποχής ήταν εντελώς αντιηρωικές, σε μια περίοδο όπου ηρωοποιούνταν τα πάντα»· οι δε μεγαλύτεροι «τους αντιμετώπιζαν κάπως σαν τον Δημητράκη του ομώνυμου τραγουδιού: “Κάτω από την μπότα του κατακτητή, τρώγαμε μπομπότα, ήταν κατοχή. Και συ Δημητράκη δεν τρως το φαΐ σου, και συ Δημητράκη το βλέπεις και κλαις. Λουλούδια σπαρμένη ας είν’ η ζωή σου, κι εσύ Δημητράκη να τρως ό,τι θες!” Αυτό δηλαδή που απέμενε για τους νέους ήταν είτε να παπαγαλίσουν τον λόγο και τις εκφραστικές δεξιότητες που επισημοποιούνταν στην ευρύτερη κοινωνία (και να ταυτιστούν με την υπό κατασκευή κοινωνική συναίνεση, υπό το άγος πάντα του καλοζωισμένου τέκνου) είτε να προσπαθήσουν να διεκδικήσουν έναν άλλο χώρο και την άρθρωση ενός άλλου λόγου (αλλά και μιας άλλης ταυτότητας), με κίνδυνο να περάσουν στα όρια της “αντικοινωνικότητας”».
Από το Χημείο και μετά
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου αποτυπώνονται οι πολιτικές εκφάνσεις αυτής της έρπουσας εξέγερσης: το «πρώτο» και το «δεύτερο» Χημείο του 1985, τα σπασίματα και οι οδομαχίες που ακολούθησαν τον φόνο του Καλτεζά, η απαγορευμένη αντιεξουσιαστική διαδήλωση της 25ης Μαρτίου 1986 που δεν πρόλαβε να ξεκινήσει, το επίσης απαγορευμένο πανελλαδικό συλλαλητήριο της 2ας Ιουλίου 1986 ενάντια στην καταστολή, η συναυλία αλληλεγγύης στην Κατερίνα Ιατροπούλου, το ξεκάρφωτο μπάχαλο των φοιτητικών εκλογών του 1986, η απρόκλητη σύλληψη των φεμινιστριών που τόλμησαν να συγκεντρωθούν στην πλατεία Εξαρχείων την εποχή του άτυπου στρατιωτικού νόμου που είχε επιβάλει το δίδυμο Τασιάκου - Δροσογιάννη.
Πάνω αριστερά: Ο Βαρδής Τσουρής πολιορκημένος από τα ΜΑΤ στα Προπύλαια, κατά το απαγορευμένο συλλαλητήριο της 2.7.1986-Πάνκηδες στο φεστιβάλ Αυγής- Θούριου (της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος) στο Φάληρο (1985). Κάτω: Αγωνιστικό μνημόσυνο του Καλτεζά έξω από τη Βουλή |
Την εικόνα ολοκληρώνει, στο δεύτερο μέρος, το πανόραμα της ιδιότυπης πολιτιστικής άνοιξης εκείνων των χρόνων, στο μεταίχμιο μεταξύ αντικαθεστωτισμού και μιας εμπορευματοποιημένης παράλληλης κανονικότητας: συναυλίες της «Γενιάς του Χάους» στα ΤΕΙ Αιγάλεω και του Πουλικάκου στον Λυκαβηττό, ο Νικόλας Ασιμος και ο Νικ Κέιβ, «πανκιά» στο Φεστιβάλ Αυγής-Θούριου και «κανονικοί» νέοι στο επισημότατο Rock in Athens του 1985 στο Καλλιμάρμαρο.
Θραύσματα πολύμορφα ενός παζλ αντιφατικού και συνάμα γοητευτικού, απαραίτητα για την κατανόηση μιας εποχής που ήρθε η σειρά της να περάσει -κι αυτή- «απ’ τη μνήμη στην καρδιά».
Αντιγράφουμε από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Αθήνα. Δεκαετία του '80. Οι κοινωνικοί αγώνες εντείνονται, το ρεύμα εναντίωσης στη σοσιαλδημοκρατική καταστολή διευρύνεται και, με ορμητήριο την πλατεία Εξαρχείων, βάζει «φωτιά» στο κέντρο της μητρόπολης.
Ο Γιώργος Νικολαΐδης με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι και με την ψυχή στο στόμα, βρίσκεται εκεί που γράφεται η ιστορία. Και την αποτυπώνει σε άσπρο και μαύρο.
Σήμερα, κι ενώ έχουν περάσει κάτι παραπάνω από τρεις δεκαετίες, ανασύρει από το αρχείο του και μοιράζεται μαζί μας το ακυκλοφόρητο υλικό του, ενώ οι άνθρωποι που βρίσκονταν «ψυχή τε και σώματι» στο κάδρο των φωτογραφιών του, γράφουν για τα Εξάρχεια, τον «χώρο», την αντιεξουσία, το Χημείο, τη δολοφονία Καλτεζά, το πανκ ροκ, τις ανεξάρτητες μπάντες, τα στέκια, τις συναυλίες...
Κείμενα-μαρτυρίες, τα οποία, μαζί με τις σκληρές φωτογραφίες, σκιαγραφούν εκείνες τις πολύ ζωντανές μέρες και νύχτες επιθυμίας και δράσης. Τότε που οι καταληψίες του Χημείου αποχωρούσαν νικητές από τη μάχη ενάντια στην κρατική μηχανή, τραγουδώντας πάνω από τα οδοφράγματα «είμαστε τρελοί κι ευτυχισμένοι»...
Facebook Twitter
Γιώργος Νικολαΐδης: «Είμαστε τρελοί κι ευτυχισμένοι»... Φωτογραφίζοντας την άγρια πλευρά της δεκαετίας του ’80 (εκδόσεις Στο Περιθώριο)
- Written by Αντώνης Ζήβας
Αν η δεκαετία του ’70 ήταν το πρόταγμα μιας επανάστασης, η δεκαετία του ’80 ήταν μια ζωντανή και διαρκώς ανανεούμενη διαδικασία εξέγερσης. Είναι η εποχή που η μαζική κουλτούρα αποικίζεται από ένα σαφώς αντιεξουσιαστικό πρόταγμα – όχι όμως με την έννοια μιας ορισμένης πολιτικής ταυτότητας, αλλά ως μια διάχυτη άρνηση σχεδόν αποκλειστικά της νεολαίας. Η μητρόπολη της Αθήνας είναι το πεδίο όπου νέες υποκουλτούρες (αδιανόητες τότε για τον συντηρητισμό του Έλληνα) βρίσκουν έδαφος για να αναπτυχθούν, ώστε λίγο αργότερα να εξυψωθούν συνειδησιακά μέσα από μια πολεμική σύγκρουση που κηρύσσει το Κράτος και οι πρόθυμοι σύμμαχοί του, τα Μ.Μ.Ε. εναντίον τους. Τα Εξάρχεια, ως το κεντρικό σημείο αναφοράς στον πόλεμο για το έδαφος που κήρυξε η εξουσία, γίνονται το σημείο εκείνο όπου οι αυτόνομες νεανικές ταυτότητες συντίθενται για να δημιουργήσουν όχι μόνο το σύγχρονο αντιεξουσιαστικό/αναρχικό χώρο, αλλά και «υπόγειες» μουσικές υποκουλτούρες όπως το punk, το new και το dark wave, αλλά και το garage-punk.
Το 1984, οι εφημερίδες της εποχής «ανακαλύπτουν» το «νέο εσωτερικό εχθρό»: τους punks. «Αφορμή» τα επεισόδια έξω από το Πολυτεχνείο, το οποίο η Πανσπουδαστική, η φοιτητική οργάνωση του ΚΚΕ, αποφάσισε ξαφνικά να «περιφρουρήσει» προκειμένου να μην πραγματοποιηθεί μια punk συναυλία αλληλεγγύης σε πολιτικούς κρατούμενους. Την επόμενη μέρα ενδεικτικά είναι τα ρεπορτάζ του τύπου («οι πανκς τα σπάνε», «πανκς καίνε την Αθήνα» κ.α.), τα οποία στην ουσία προανήγγειλαν την αστυνομική επιχείρηση «Αρετή» σε βάρος του αναρχικού/ακροαριστερού χώρου.
Αυτή η εποχή αποτυπώνεται γυμνή και άγρια όπως ήταν και χωρίς κανένα ίχνος «εφηβικής νοσταλγίας» (και κατασκευασμένα αναδρομικής «έκθεσης-memorabilia») της δεκαετίας του ’80, στο βιβλίο του φωτογράφου Γιώργου Νικολαΐδη Είμαστε τρελοί κι ευτυχισμένοι.* - Φωτογραφίζοντας την άγρια πλευρά της δεκαετίας του ’80.
Ο Γιώργος είναι η ματιά πίσω από την εικόνα ,η οποία στέκεται πίσω από τη σωστή πλευρά των οδοφραγμάτων -άνθρωπος του κινήματος και ο ίδιος, εκτός από φωτορεπόρτερ- καταγράφοντας την ιστορία μίας εποχής και μίας γενιάς για την οποία η κυριαρχία της εποχής και οι φωνές των μέσων της δεν φειδόταν χαρακτηρισμών. Μια γενιά, τα μέλη της οποίας χαρακτηρίστηκαν «ρεμάλια, αλήτες, πρεζάκηδες, υπόκοσμος, πούστηδες, πουτάνες και άπλυτοι». Μια γενιά την οποία προσπάθησαν να τη τσακίσουν με κάθε μέσο και τρόπο που είχαν στη διάθεσή τους.
Την ιστορία αυτής της γενιάς διηγείται ο Γιώργος Νικολαΐδης μέσα από τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του, οι οποίες δεν αποτελούν συνοδευτικά τεκμήρια μιας ιστορικής αφήγησης που μένει να γραφτεί και σε καμία περίπτωση δεν συγκροτούν ένα αναμνηστικό λεύκωμα της νεότητας κάποιων. Μέσα από τον ρεαλισμό και την ωμότητά τους γίνονται οι ίδιες η αφήγηση μαζί με μερικά κείμενα-μαρτυρίες, σκιαγραφώντας εκείνες τις πολύ ζωντανές μέρες και νύχτες επιθυμίας και δράσης. Από τις punk και new wave συναυλίες σε πανεπιστημιακά ιδρύματα και σχολικά κτήρια, το Rock in Athens τον Ιούλη του ’85, τους θαμώνες της πλατείας Εξαρχείων, τους punks και την αντικουλτούρα τους, μέχρι τις μεγαλειώδεις και λυσσασμένες συγκρούσεις: στο Χημείο το Μάη του ’85 και στην Επιχείρηση «Αρετή», στο Κάραβελ το ’84 ενάντια στην επίσκεψη του Γάλλου φασίστα Λεπέν, αμέσως μετά τη δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά τον Νοέμβρη του ’85… Όλον αυτό τον «άγριο χορό του ονείρου των εγκλωβισμένων» ** που στηνόταν τελετουργικά στους γκρίζους και βρώμικους δρόμους της Αθηναϊκής μητρόπολης, οι οποίοι με το παραμικρό μεταμορφώνονταν σε θαλάμους αερίων από τα δακρυγόνα και τις φλεγόμενες τράπεζες. Και για να τελειώνω, καθώς εδώ δεν γράφω κανένα μνημονικό λόγο που θα απαγγελθεί σε κάποιο γκαλά διανοουμενίστικης αφήγησης, η ιστορία της δεκαετίας του’ 80 στην Ελλάδα, όπως γράφει και στον πρόλογο του βιβλίου ο Γιάννης Κολοβός, δεν είναι επ’ ουδενί «pop». Είναι η εικονογραφημένη ιστορία κάποιων ανθρώπων που προσπάθησαν να διαχειριστούν το όραμά τους και ταυτόχρονα η πολιτική ιστορία του Κράτους και της κυβέρνησής του, που προσπάθησε να τους καταστείλει και να τους ποδοπατήσει. Ο θόρυβος από τις τζαμαρίες που σπάνε και οι φωτιές που τυφλώνουν ενίοτε τον φακό είναι οι λεπτομέρειες. Η ουσία βρίσκεται μέσα στο ίδιο το άγριο και εντυπωσιακό σκηνικό της σύγκρουσης, με «λύσσα και συνείδηση» ενάντια στη βαρβαρότητα του Κράτους και του συντηρητισμού του Έλληνα μικροαστού. Είναι η αφήγηση μιας γενιάς, της δικής μου γενιάς, η οποία κραυγάζει και αντιστέκεται ως το πιο «ζωντανό» κομμάτι του πολεοδομικού ιστού της Αθήνας. Και όπου υπάρχει ζωή, «ο θάνατος δεν θα έχει πια εξουσία».
* Ιστορικό σύνθημα που καταγράφηκε σε προκήρυξη των καταληψιών του Χημείου τον Μάη του 1985
** Στίχος από το τραγούδι «Ο Χορός της Σιωπής» της punk μπάντας Γενιά του Χάους
Αντιγράφουμε από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Αθήνα. Δεκαετία του '80. Οι κοινωνικοί αγώνες εντείνονται, το ρεύμα εναντίωσης στη σοσιαλδημοκρατική καταστολή διευρύνεται και, με ορμητήριο την πλατεία Εξαρχείων, βάζει «φωτιά» στο κέντρο της μητρόπολης.
Ο Γιώργος Νικολαΐδης με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι και με την ψυχή στο στόμα, βρίσκεται εκεί που γράφεται η ιστορία. Και την αποτυπώνει σε άσπρο και μαύρο.
Σήμερα, κι ενώ έχουν περάσει κάτι παραπάνω από τρεις δεκαετίες, ανασύρει από το αρχείο του και μοιράζεται μαζί μας το ακυκλοφόρητο υλικό του, ενώ οι άνθρωποι που βρίσκονταν «ψυχή τε και σώματι» στο κάδρο των φωτογραφιών του, γράφουν για τα Εξάρχεια, τον «χώρο», την αντιεξουσία, το Χημείο, τη δολοφονία Καλτεζά, το πανκ ροκ, τις ανεξάρτητες μπάντες, τα στέκια, τις συναυλίες...
Κείμενα-μαρτυρίες, τα οποία, μαζί με τις σκληρές φωτογραφίες, σκιαγραφούν εκείνες τις πολύ ζωντανές μέρες και νύχτες επιθυμίας και δράσης. Τότε που οι καταληψίες του Χημείου αποχωρούσαν νικητές από τη μάχη ενάντια στην κρατική μηχανή, τραγουδώντας πάνω από τα οδοφράγματα «είμαστε τρελοί κι ευτυχισμένοι»...
Facebook Twitter
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου