Ο δρόμος των προμελετημένων εγκλημάτων

Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι και άγρια μέντα...

Συντάκτης: 

Ντίνα Ιωακειμίδου

Στις 10 Μαΐου του 2014 ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς πραγματοποιεί προεκλογική συγκέντρωση στην Τρίπολη ενόψει των ευρωεκλογών.

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του κάνει λόγο για μεγάλο έργο υποδομής εδώ στην Πελοπόννησο, αναφερόμενος ιδιαίτερα στον ανατολικό άξονα Πελοποννήσου.

Η αίθουσα στην οποία λαμβάνει χώρα η συγκέντρωση δονείται από το σύνθημα «πιο ψηλά, πιο ψηλά, με Αντώνη Σαμαρά», ενώ ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Πέτρος Τατούλης παρακολουθεί με το σύνηθες απαθές ύφος του. 

Περίπου ένα χρόνο πριν, μέσω του ΕΣΠΑ απαιτήθηκαν δύο δημοπρατήσεις για την ολοκλήρωση του διαγωνισμού του υπουργείου Ανάπτυξης και Υποδομών για το οδικό έργο που αφορά την κατασκευή του τμήματος Φωκιανός-Κυπαρίσσι του οδικού άξονα Μύλοι-Αστρος-Λεωνίδιο-Φωκιανός-Κυπαρίσσι. 

Το έργο συνολικού μήκους 19.779,50 μέτρων περιελάμβανε τη διαπλάτυνση 14.000 μέτρων οδικού δικτύου και τη νέα χάραξη και διάνοιξη 5.779,50 μέτρων.

Ο δρόμος ξεκινά από τη βόρεια πλευρά του οικισμού Κυπαρίσσι και απολήγει στον όρμο Φωκιανού.

Εναν απάνεμο παρθένο όρμο ιδιαίτερου κάλλους, όπου οι απολήξεις του Πάρνωνα δημιουργούν ένα φράγμα στην επικοινωνία αλλά και μια εναλλαγή κόλπων και κάβων. 

Ανάδοχος του έργου αναδείχθηκε η εταιρεία ΣΧΣ ΑΤΕΕ του Σπύρου Σουρτζή με κοστολόγηση 15.350.000 ευρώ.

Οχι και τόσο άσχημα για τη διάνοιξη ενός δρόμου που ούτε τούνελ ούτε ιδιαίτερα περίπλοκες εργασίες απαιτούσε.

Ούτε λίγο ούτε πολύ, το χιλιόμετρο αποτιμήθηκε στις 700 με 800.000 ευρώ.

Εκ διαμέτρου αντίθετα όμως από το προαναφερθέν σύνθημα της συγκέντρωσης «πιο ψηλά, πιο ψηλά», η κατασκευή του οδικού άξονα ακολούθησε κατά τα ειωθότα την πεπατημένη της κατιούσας και της πλήρους απαξίωσης θεσμών, προσώπων και ελεγκτικών μηχανισμών. 

Τρία χρόνια μετά, σε μια παρθένα περιοχή απίστευτης ομορφιάς έχει συντελεστεί περιβαλλοντικό έγκλημα: 1.300.000 κυβικά στερεών αποβλήτων έχουν πέσει στη θάλασσα, ρέματα έχουν φραγματοποιηθεί, σπηλιές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος έχουν ανατιναχθεί, κοίτες ροής υδάτων έχουν μπαζωθεί, καρέτα καρέτα έχουν θυσιαστεί λόγω της ρίψης των στερεών αποβλήτων, δασικές εκτάσεις έχουν καταστραφεί, αγροτεμάχια έχουν επιταχθεί, η παραλιακή ζώνη της Ανατολικής Πελοποννήσου προς το Μυρτώο Πέλαγος έχει υποβαθμιστεί τραγικά και το οικολογικό πάρκο Πάρνωνα-Μούστου δεν έχει μείνει αλώβητο.

Και ενώ η βάναυση κακοποίηση του περιβάλλοντος συνεχιζόταν και συνεχίζεται χωρίς αιδώ, οι αρμόδιες υπηρεσίες για τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος, παρά τις συνεχείς οχλήσεις και καταγγελίες ευαισθητοποιημένων πολιτών, ουδεμία παραβίαση των περιβαλλοντικών όρων διαπίστωναν, σπεύδοντας ωστόσο να ικανοποιήσουν το αίτημα του αναδόχου για αλλεπάλληλες τροποποιήσεις των περιβαλλοντικών όρων που είχαν τεθεί, ενώ ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου με έγγραφες διαβεβαιώσεις προς το αρμόδιο υπουργείο τόνιζε πως «δεν διαπιστώθηκαν περιβαλλοντικές παραβάσεις ή μη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων». 

Ολη η απόγνωση και η συσσωρευμένη οργή έναντι αυτού του εγκλήματος και της απραξίας των φορέων συνοψίζονται στην ανώνυμη καταγγελία που κατατέθηκε προς την αρμόδια Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Περιφέρειας:

«Κύριοι, παρακαλούμε σταματήστε αυτό το έγκλημα. Σταματήστε αυτόν τον βιασμό της φύσης. Η νομοθεσία σάς παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία για να διακόπτετε οριστικά τέτοιου είδους “έργα” και να κηρύσσονται έκπτωτοι οι εργολάβοι περιβαλλοντικά τρωκτικά. Διότι υπάρχουν και διάφοροι άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορούμε εμείς να θέσουμε τέρμα σε αυτό το κατακρεούργημα». 

Ενα έργο εθνικής σημασίας και ένα έγκλημα εκ προμελέτης 

Από το 2005, η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του τμήματος Φωκιανός-Κυπαρίσσι προσδιορίστηκε ως τμήμα ενός οδικού συνεχούς που αφορά τμηματικές παρεμβάσεις στο οδικό δίκτυο των ανατολικών ακτών της Πελοποννήσου, το οποίο περιελάμβανε μεταξύ άλλων τη δημιουργία εναλλακτικής οδικής πρόσβασης προς τους οικισμούς της περιοχής του όρμου Κυπαρισσιού από το οδικό δίκτυο του Λεωνιδίου, βελτίωση και ασφαλτόστρωση του υφιστάμενου δασικού δρόμου του δασαρχείου Μολάων που κινείται παραλιακά από το Κυπαρίσσι προς το Φωκιανό και νέα διάνοιξη της τάξεως των 5,4 χιλιομέτρων για τη σύνδεση του δασικού δρόμου με τον Φωκιανό.

⤊ Επάνω: Η μπουλντόζα σε πλήρη δράση. Κάτω: παράπλευερες απώλειες καρέτα καρέτα(από το site οrthologika.gr)

Το έργο, η μελέτη και η συνακόλουθη Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2006 θέτουν αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους και γίνονται αποδεκτές με ενθουσιασμό.

Στη Μελέτη, δε, Περιβαλλοντικών Ορων, που σημειωτέον αποτελεί τμήμα της εργολαβικής σύμβασης, ρητά δηλώνεται ο οριστικός καθορισμός της χάραξης του ανατολικού άξονα Πελοποννήσου με ορεινή διαδρομή. 

Μάλιστα, σε συνεδρίαση της Νομαρχιακής Επιτροπής Χωροταξίας Περιβάλλοντος (ΝΕΧΩΠ) το 2004 υπογραμμίζεται η διαφωνία με τη χάραξη «στα όρια του όρμου Φωκιανή για την προστασία του όρμου όπου υπάρχει έλος με στοιχεία βιοτόπου».

Το έργο λοιπόν δημοπρατείται βάσει αυτής της ΜΠΕ αποκλείοντας τη συμπερίληψη του επίμαχου τμήματος στον λεγόμενο παραλιακό ανατολικό άξονα Πελοποννήσου ακριβώς λόγω των αρνητικών χωροταξικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Ωστόσο, αίφνης το 2010 ο επίμαχος άξονας χαρακτηρίζεται από τον πρώην υπουργό Υποδομών Δ. Ρέππα στις κυβερνήσεις Γ. Παπανδρέου και Λ. Παπαδήμου ως εθνικής σημασίας, κατά παρέκκλιση του εγκεκριμένου Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Πελοποννήσου και της εγκεκριμένης ΜΠΕ του έργου, και εντάσσεται στο ΕΣΠΑ 2007-2013. 

Σε κάθε περίπτωση η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων καθώς και η ΚΥΑ, όπως ήδη αναφέραμε, θέτουν αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους.

Ειδικότερα προβλέπεται ότι:

«Τα πλεονάζοντα ακατάλληλα προϊόντα εκσκαφής ορυγμάτων και περίσσειων χωματισμών να διατεθούν ως υλικό επικάλυψης σε ενδεδειγμένο χώρο διάθεσης (π.χ. χωματερή) ή στον προτεινόμενο από την ΜΠΕ χώρο έπειτα από την υποβολή ΕΤΜΕ και έγκρισή της από την ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩΔΕ (την αρμόδια τότε αρχή). 

Απαγορεύεται η απόθεση των πλεοναζόντων ή ακατάλληλων προϊόντων εκσκαφής -έστω και προσωρινά- να γίνει σε θέσεις που θα επηρεάζουν την επιφανειακή ροή των υδάτων, που θα είναι δασικές, παραθαλάσσιες, σε καθεστώς προστασίας (π.χ. natura) αρχαιολογικοί χώροι, που να είναι σε απόσταση μικρότερη από 500 μ. από όρια οικισμού, κτίσματα, νεκροταφεία, -να αποφευχθεί ιδιαίτερα η απόρριψη πλεονασμάτων εκσκαφών κατάντη της οδού όπου υπάρχει κίνδυνος, λόγω των μεγάλων κλίσεων, να επιφέρουν σημαντική αλλοίωση στο τοπίο και να αποφευχθεί με κάθε τρόπο η οποιαδήποτε αλλοίωση του υφιστάμενου μονοπατιού, μήκους περίπου 1,8 χιλιομέτρου που ξεκινά από τον Φωκιανό και κατευθύνεται προς το Κυπαρίσσι.

Στο ίδιο πλαίσιο να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα ώστε τα προϊόντα των χωματουργικών εργασιών να μην καταλήξουν στο κατάντη πρανές και κατ’ επέκταση στη θάλασσα». 

Μάλιστα ο μοναδικός επιλεχθείς χώρος διάθεσης των χωματουργικών αποβλήτων ορίζεται κοντά στον άτυπο οικισμό Κάψαλα, με πρόβλεψη ολιγοετούς διαχείρισης-ανάκτησης του μεγαλύτερου μέρους τους και ανάκτησης των παλαιών χωματισμών κατάντη της δασικής οδού. 

Με την έγκριση όμως του αποτελέσματος της δημοπρασίας η ανάδοχος εταιρεία κατασκευής του έργου επικαλείται αδυναμία τήρησης των όρων της σύμβασης που μόλις είχε υπογράψει ως προς τον εγκεκριμένο χώρο διάθεσης των αποβλήτων της εκσκαφής, υποβάλλοντας φάκελο στην αρμόδια Διεύθυνση Πελοποννήσου για την τροποποίηση της Απόφασης Εγκρισης των Περιβαλλοντικών Ορων. 

Κάπως έτσι επέρχεται η πρώτη τροποποίηση και το 2014 ο όρος περί απαγόρευσης απόρριψης οποιονδήποτε υλικών στη θάλασσα αντικαθίσταται από τον όρο «περί λήψης όλων των απαραίτητων μέτρων για την προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος και την προστασία της χλωρίδας και πανίδας».

Η εταιρεία, πριν και μετά τη δεύτερη τροποποίηση, ανενόχλητη ρίχνει τα μπάζα κατά μήκος της ακτογραμμής δημιουργώντας χωματερές όπου δει και δεν πειράζει, ας πέσουν τα στερεά απόβλητα στη θάλασσα, και τι έγινε, χρήματα να εξοικονομήσουμε, ώσπου έρχεται και τρίτη τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων το 2015, με την οποία νομιμοποιούνται οι 13 το σύνολο παράνομες χωματερές κατά μήκος της ακτογραμμής.

Σύμφωνα με το αιτιολογικό της απόφασης: 

«Από την εξέλιξη της κατασκευής του έργου προέκυψαν -λόγω των δυσχερειών που αναφέρονται ανωτέρω- κάποιες νέες θέσεις απόθεσης υλικών εκσκαφής. Στην παρούσα φάση και καθώς έως σήμερα έχει κατασκευαστεί το 50% και πλέον του έργου, η μη αδειοδότηση των υπό μελέτη νέων θέσεων απόθεσης είναι προς την κατεύθυνση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος της περιοχής. Η αδειοδότηση των νέων τροποποιήσεων και η αποκατάστασή τους με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο και με το μικρότερο περιβαλλοντικό κόστος αποτελεί μονόδρομο(!)». 

Οι φρουροί της νομιμότητας 

Επάνω: Γιατί να ψάχνουμε για χώρους αποθήκευσης αποβλήτων; Κάτω: Στη θάλασσα, αδελφές μου στη θάλασσα... | 

Και τι απαντούν μέσω των εκθέσεων αυτοψιών που διενεργούν οι αρμόδιες υπηρεσίες; 

Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Λακωνίας:

«Στο 6ο περίπου χιλιόμετρο παρατηρήθηκαν μεγάλοι όγκοι χωματισμών κατάντη της οδού [...] ο όγκος των χωματισμών προέκυψε από τις ανατινάξεις για τη διαπλάτυνση της οδού [...] και επειδή όπως μας είπαν προβλέπεται επιπλέον εκσκαφή, οι όγκοι χωματισμών θα απομακρυνθούν στους εγκεκριμένους αποθεσιοθαλάμους που έχει ζητηθεί η έγκρισή τους». 

Η ίδια αποκεντρωμένη υπηρεσία, σε αυτοψία που διενήργησε το 2014, «δεν διαπίστωσε περιβαλλοντικές παραβάσεις», ενώ σε υπομνήματα από τον Φορέα Διαχείρισης όρους Πάρνωνα Μουστού όπου γινόταν λόγος για φραγματοποίηση όλων των ρεμάτων της περιοχής από μπάζα και απορρίψεις τόνων η υπηρεσία ζήτησε με έγγραφό της «να συγκεκριμενοποιηθεί περαιτέρω η καταγγελία»! 

Η δε Τεχνική Υπηρεσία υποστήριξε ότι «πράγματι υπήρχε ορατό πρόβλημα όγκου χωματισμών στον υφιστάμενο δασικό δρόμο [...] όμως υπήρχε ήδη προ της έναρξης των εργασιών μεγάλος όγκος προϊόντων εκσκαφής...», την ώρα που οι εκπρόσωποι της εταιρείας διαβεβαίωναν ότι ο όγκος των χωματισμών προέκυψε από τις ανατινάξεις για τη διαπλάτυνση της οδού. 

Η ΕΥΔΕΚΣΣΥ, η εποπτεύουσα αρχή, επίσης συντάσσεται ευθαρσώς με την ανάδοχο εταιρεία για την τρίτη τροποποίηση περιβαλλοντικών όρων, η Δασική Υπηρεσία ουδόλως θορυβήθηκε από την καταστροφή του δάσους, ενώ οι καταγγελίες στις αστυνομικές διευθύνσεις για την εφαρμογή της αυτόφωρης διαδικασίας στις ανατινάξεις αγροτεμαχίων που έχουν επιταχθεί αργούσαν να βρουν τον προορισμό τους. 

Η ανάδοχος εταιρεία από την πλευρά της για τις χωματερές που έχει προκαλέσει εντός και εκτός θαλάσσης επικαλείται «μη αναγνωρισμένα γεωλογικά ρήγματα» που εξ αυτών προέρχονται οι αστοχίες των ανατινάξεων.

Κι όμως, οι οδηγίες για τη μελέτη σχεδιασμού των διατρήσεων, ανατινάξεων, γομώσεων ήταν σαφείς στη μελέτη σχεδιασμού προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η διατάραξη του πετρώματος.

Στη συνέχεια μάλιστα επικαλέστηκε και τη μη συντέλεση των επιτάξεων, προκαλώντας τόσο τη συμπάθεια δημόσιου λειτουργού, που σε διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων στο δικαστήριο ζήτησε ακόμη και την αποζημίωση της εταιρείας. 

Οι συνεχείς οχλήσεις και ο διαρκής αγώνας των ευαισθητοποιημένων πολιτών, όπως του μηχανολόγου Αντώνη Κανδυράκη, που έχει συγκεντρώσει χιλιάδες φακέλους της υπόθεσης, είχαν ως αποτέλεσμα την άρση της αδειοδότησης τον περασμένο Αύγουστο των επτά τελευταίων χωματερών από τον υπουργό Π. Σκουρλέτη. 

Ο κ. Κανδυράκης έχει προσφύγει στις εισαγγελικές αρχές καθώς ο ανάδοχος θα έπρεπε βάσει του νόμου να κηρυχθεί έκπτωτος.

Οι δε αρμόδιες υπηρεσίες να ελεγχθούν για απιστία στην υπηρεσία και παράβαση καθήκοντος.

Και τι συνέβη μετά την άρση της αδειοδότησης;

Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί παρενέβησαν βέβαια επιβάλλοντας πρόστιμα της τάξεως των 12.000 ευρώ.

Ολα καλά, η νομιμότητα τηρείται. Η εταιρεία πάντως συνεχίζει απρόσκοπτα το έργο της και τις ανατινάξεις...