Το τριπλό σκάνδαλο της Τράπεζας Αττικής

του Σωτήρη Κοντογιάννη από εδώ

Τρία σκάνδαλα στη συσκευασία του ενός. Αυτή είναι η πραγματική εικόνα της Τράπεζας Αττικής.

Το πρώτο σκάνδαλο ξεκίνησε σχεδόν 20 χρόνια πίσω, με την εξαγορά του 34% των μετοχών της τράπεζας από το ΤΣΜΕΔΕ, το ασφαλιστικό ταμείο των μηχανικών. Η εξαγορά ολοκληρώθηκε το 1997, δέκα σχεδόν χρόνια δηλαδή πριν την "επένδυση" των αποθεματικών των ταμείων στα "δομημένα ομόλογα" του Αλογοσκούφη και του Καραμανλή. Η διοίκηση του ΤΣΜΕΔΕ δεν ήταν μόνο από χρονική άποψη “πρωτοπόρα”. Δεν περιορίστηκε απλά στην αγορά μερικών χρεωγράφων: με το 34% έγινε ο βασικός μέτοχος της Τράπεζας Αττικής και την έθεσε κάτω από τον έλεγχό της. Από τότε μέχρι σήμερα το ΤΣΜΕΔΕ έχει "επενδύσει", μέσα από τις διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις, 800 εκατομμύρια Ευρώ στην Αττικής. Με την τρέχουσα χρηματιστηριακή τιμή της μετοχής η αξία της "επένδυσης" υπολογίζεται σήμερα σε όλα και όλα 53 εκατομμύρια. Από τα 800 εκατομμύρια έχει απομείνει μόλις το 7%. 

Το δεύτερο σκάνδαλο είναι το βουνό των "κόκκινων δανείων" που κατακλύζουν απειλητικά τα βιβλία της Αττικής. 

Τα αποθεματικά του το ΤΣΜΕΔΕ τα αποταμίευε "φυσικά" όλα αυτά τα χρόνια "στη δική του" τράπεζα. Τι τα έκανε η Αττικής αυτά τα χρήματα; Τα δάνειζε με "προνομιακούς όρους" στις κατασκευαστικές εταιρείες, στους εργοδότες των μηχανικών, των ασφαλισμένων του ΤΣΜΕΔΕ δηλαδή. Η Τράπεζα Αττικής έδινε, για παράδειγμα, "εγγυητικές επιστολές" στις κατασκευαστικές εταιρείες χωρίς να εισπράττει καμιά απολύτως αμοιβή. 

Καμιά εγγύηση

Οι "προνομιακοί όροι", όμως, δεν περιορίζονταν στο ύψος των επιτοκίων και των αμοιβών. Τα δάνεια δεν ήταν απλά και μόνο "φτηνά". Ήταν και "εύκολα". Οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες έπαιρναν εγγυητικές επιστολές ή δάνεια χωρίς ουσιαστικά καμιά εγγύηση. Το αποτέλεσμα είναι να έχουν "κοκκινίσει" επικίνδυνα τα βιβλία της Αττικής: σύμφωνα με την εφημερίδα Το Βήμα η αξία των "μη εξυπηρετούμενων δανείων" ξεπερνάει σήμερα το ένα δισεκατομμύριο. Από τα 10 δάνεια που έχει δώσει η Αττικής τα 6 έχουν έχουν πάψει να εξυπηρετούνται. 

Για να σωθεί η τράπεζα χρειάζεται σήμερα επειγόντως 70 εκατομμύρια. Το ΤΣΜΕΔΕ, όμως, δεν έχει άλλα χρήματα για να επενδύσει: το 2014 ξόδεψε τις τελευταίες του καταθέσεις (400 εκατομμύρια) για να στηρίξει την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση της Αττικής. Το σχέδιο της νέας διοίκησης της τράπεζας είναι να εξασφαλίσει αυτά τα χρήματα πουλώντας -σε τιμή ευκαιρίας εννοείται- σε κάποιο "fund" τα κόκκινα δάνεια. Αν δεν το καταφέρει η Αττικής θα υποχρεωθεί να σπάσει σε μια "καλή" και μια "κακή" τράπεζα και οι "επενδύσεις" του ΤΣΜΕΔΕ θα εξανεμιστούν ολοκληρωτικά.

Το τρίτο και χειρότερο, όμως, σκάνδαλο είναι η αντιμετώπιση της κρίσης της Τράπεζας Αττικής από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Η κυβέρνησης καλλιεργεί εδώ και καιρό την ιδέα της δημιουργίας ενός "παράλληλου τραπεζικού συστήματος". Όπως λέει ο Γιάννης Δραγασάκης, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, "Το παράλληλο ή συμπληρωματικό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ένα γενικότερο ζήτημα. Δεν είναι, απλά, μία δική μου ιδέα, αλλά μία πραγματικότητα σε όλη την Ευρώπη. Σε όλες τις χώρες, πέρα από τις συστημικές Τράπεζες, υπάρχουν και λειτουργούν και μη συστημικές. Και πέρα από τα κλασικά, παραδοσιακά, τραπεζικά ιδρύματα, που γνωρίζαμε ως τώρα, αναπτύσσονται και νέα χρηματοδοτικά σχήματα, διότι υπάρχουν συγκεκριμένες ανάγκες χρηματοδότησης, οι οποίες πρέπει να καλυφθούν".

Η Τρόικα και τα Μνημόνια είναι μια πραγματικότητα από την οποία δεν μπορούμε -στο ορατό μέλλον τουλάχιστον- να απαλλαγούμε, λέει ο Δραγασάκης. Μπορούμε όμως να την παρακάμψουμε. Οι συστημικές τράπεζες (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς) που ελέγχονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν κλείσει ασφυκτικά τις στρόφιγγες του χρήματος προς την "πραγματική οικονομία". Αυτό το κενό μπορούν να το καλύψουν άλλες, μικρότερες τράπεζες, σαν την Αττικής ή το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων -που δεν περιορίζονται από την Φρανκφούρτη (την έδρα της ΕΚΤ) και τον Μάριο Ντράγκι (τον διοικητή της). 

Η Αττικής δεν ελέγχεται άμεσα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αλλά ελέγχεται από την Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ). Στις αρχές του καλοκαιριού ο Γιάννης Στουρνάρας, ο διοικητής της ΤτΕ απαίτησε -με την απειλή της "εκκαθάρισης"- την άμεση αλλαγή της διοίκησης της Αττικής. Η τράπεζα συμμορφώθηκε, το διοικητικό συμβούλιο παραιτήθηκε και λίγο αργότερα αντικαταστάθηκε από ένα νέο. Στις 15 Σεπτέμβρη, όμως, η ΤτΕ διαμήνυσε ότι οι επιλογές "δεν γίνονται" δεκτές. Λίγες ώρες αργότερα οι εισαγγελείς διαφθοράς εισέβαλαν στα γραφεία της επιχείρησης της Λίνας Νικολοπούλου, της συζύγου του Στουρνάρα. Τα ΜΜΕ πήραν φωτιά. 

Αλλά η σύγκρουση ανάμεσα στην κυβέρνηση και την ΤτΕ που προέβλεπαν δεν έγινε ποτέ. Ο Τσίπρας μίλησε με τον Στουρνάρα. Η κυβέρνηση υποχώρησε. Στις 19 Σεπτέμβρη ο Θεόδωρος Πανταλάκης, ο εκλεκτός της ΤτΕ, ανέλαβε τη διοίκηση της Τράπεζας Αττικής.

Ο Πανταλάκης είναι από κάθε άποψη ο "σωστός άνθρωπος" στη "σωστή θέση": ήταν διοικητής της Αγροτικής Τράπεζας από το 2009 μέχρι το 2012. Όχι ο Πανταλάκης δεν "απολύθηκε" το 2012. Απλά έκλεισε την τράπεζα. Το αν θα κλείσει τελικά και την Αττικής αυτό κανένας δεν το ξέρει σήμερα. Οι αυταπάτες, όμως, για το "παράλληλο τραπεζικό σύστημα" που θα "καλύπτει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της πραγματικής οικονομίας» έχουν βρει ήδη τη θέση τους -στο καλάθι των αχρήστων.