«Κόκκινος Δεκέμβρης, το ζήτημα της Επαναστατικής βίας», του Τ. Κωστόπουλου

Από τις Εκδόσεις «Βιβλιόραμα»

Ιστορική στιγμή μεταβατική και μετέωρη, που ακόμη και σήμερα δυσκολεύεται να βρει μια θέση ανάμεσα στο έπος της Αντίστασης που προηγήθηκε και την τραγωδία του Εμφυλίου που ακολούθησε, ο Δεκέμβρης του 1944 για πολλές δεκαετίες ταυτίστηκε στο λόγο των νικητών (και της μετεμφυλιακής νομιμότητας) κυρίως με το φάντασμα της «κόκκινης βίας». Η ταύτιση αυτή δεν ήταν καθόλου τυχαία, αφού, σε αντίθεση με τον καθαυτό εμφύλιο του 1946-49 που έπληξε κυρίως αγροτικούς πληθυσμούς και δευτερευόντως μόνο κάποιες περιφερειακές ελίτ, η ένοπλη εξέγερση των 33 ημερών στην πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους απείλησε άμεσα, όχι μόνο την κοινωνική, αλλά και τη φυσική επιβίωση του σκληρού πυρήνα του εγχώριου αστισμού.

Ποιες όμως ήταν οι πραγματικές διαστάσεις και ποια τα ειδοποιά χαρακτηριστικά αυτής της επαναστατικής βίας –της αιματηρής κατάληξης τεσσάρων χρόνων ξένης κατοχής και οξύτατης ταξικής πόλωσης, αλλά και της τετράχρονης δικτατορίας που είχε προηγηθεί; Ποια ακριβώς υπήρξε η έκταση των εκτελέσεων και της ομηρίας από τον ΕΛΑΣ και την Εθνική Πολιτοφυλακή, σε ποιο σκεπτικό υπάκουαν και σε ποιο βαθμό παρέμειναν κάτω από τον έλεγχο των επιτελικών κλιμακίων της εξέγερσης; Τι ακριβώς συνέβη με τις παράπλευρες συνέπειες μιας παρατεταμένης σύρραξης σε πυκνά δομημένο αστικό περιβάλλον; Μέχρι που συνέκλινε η στρατηγική της τότε κομμουνιστικής ηγεσίας με τις αντιφατικές επιδιώξεις των εαμικών μαζών, που ξαναπήραν τα όπλα για να εμποδίσουν την επερχόμενη αντιδραστική εκτροπή ή για να ολοκληρώσουν τη δική τους ημιτελή επανάσταση;

Αντιμέτωπος από τη μια με τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς των νικητών, συχνά όχι μόνο υπερβολικούς αλλά και καταφανώς χαλκευμένους, κι από την άλλη με τα αμυντικά ανακλαστικά ελαχιστοποίησης κι απολογητισμού που διαπερνούν το μεγαλύτερο μέρος της αριστερής ιστοριογραφίας, ο ιστορικός είναι αναγκασμένος, παρά τον όγκο της υφιστάμενης σχετικής βιβλιοπαραγωγής, να ξεκινήσει πρακτικά από το μηδέν. Να διασταυρώσει τα εκατέρωθεν αφηγήματα, διαχωρίζοντας τον πραγματικό πυρήνα από τα επάλληλα στρώματα προπαγάνδας και μεταγενέστερων κατασκευών· να μην αποφύγει την πτωματομετρία, αλλά να την υπερβεί αναζητώντας τα ποιοτικά δεδομένα που κρύβονται πίσω από τους απρόσωπους αριθμούς· ν’ αποκρυπτογραφήσει πρωτογενείς πηγές δομικά υπονομευμένες, όπως τα δικαστικά πρακτικά της μεταπολεμικής εκκαθάρισης· να συνδέσει προσωπικές μαρτυρίες και αρχειακά τεκμήρια, τόσο στο επίπεδο της δράσης των ηγετικών κλιμακίων όσο και σ’ εκείνο των απλών ανθρώπων που διεξήγαγαν, κατέστειλαν ή βίωσαν ως αμέτοχοι παρατηρητές την ένοπλη εξέγερση.

Με το νέο του βιβλίο «Κόκκινος Δεκέμβρης. Το ζήτημα της επαναστατικής βίας», ο δημοσιογράφος Τάσος Κωστόπουλος επιχειρεί την ανασύνθεση αυτής της παραγνωρισμένης μέχρι σήμερα πτυχής της νεώτερης ελληνικής ιστορίας –και, ταυτόχρονα, την επεξεργασία μιας εναλλακτικής προσέγγισης του ζητήματος της επαναστικής βίας ως ιστορικής εμπειρίας. Με βάση δημοσιευμένο ή αδημοσίευτο αρχειακό υλικό και τις μαρτυρίες πολιτών κάθε πολιτικοϊδεολογικής απόχρωσης και βαθμού εμπλοκής στα γεγονότα, το βιβλίο αναλύει το λόγο νικητών και ηττημένων για να περάσει κατόπιν στην εξέταση των τριών μορφών επαναστατικής βίας που αποδόθηκαν στους «στασιαστές» του Δεκέμβρη (εκτελέσεις αντιφρονούντων, υλικές καταστροφές, ομηρία). Η μελέτη καταλήγει σε διαπιστώσεις για την κοινωνική δυναμική της εξέγερσης, οι οποίες έρχονται να συμπληρώσουν τα πορίσματα της μέχρι σήμερα ιστορικής έρευνας για τους σχεδιασμούς και τις κινήσεις των εκατέρωθεν ηγετικών επιτελείων. 

Τάσος Κωστόπουλος, Κόκκινος Δεκέμβρης, Το ζήτημα της Επαναστατικής βίας, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2016, ISBN: 978-960-9548-28-1, σελ.272, τιμή 16,00€.