Στης Ακαδημίας Πλάτωνος... την «BlackRock» ράχη...

Γράφει ο Γρηγόρης Τραγγανίδας από εδώ

Eναι γνωστό ότι εκεί που οι αρχαιολόγοι βλέπουν σπαράγματα της συλλογικής μνήμης και της ιστορίας ενός λαού, οι εργολάβοι βλέπουν οικόπεδα. Τα δε «κυάλια» με τα οποία τα «κοιτάνε» είναι «προσφορά» του αστικού κράτους. Τα πράγματα, για την συλλογική μνήμη και την ιστορία, γίνονται ακόμη πιο επικίνδυνα, όταν στο στόχαστρο της εμπορευματοποίησης της γης, του γνωστού εσχάτως και ως, real estate, μπαίνουν «οικόπεδα» που αποτελούν τον περιβάλλοντα χώρο σπουδαίων και άκρως σημαντικών – και για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά – αρχαιολογικών χώρων, όπως της Ακαδημίας Πλάτωνα.

Ο αρχαιολογικός χώρος και το άλσος του αποτελούν κυριολεκτικά μια «νησίδα» πολιτισμού, ιστορίας, μνήμης και πράσινου μέσα στο τσιμεντένιο «αρχιπέλαγος» της σύγχρονης Αθήνας. «Κρυμμένη» πίσω από την αγοραία «αισθητική» που καθορίζει τις «όχθες» της λεωφόρου Αθηνών, αυτή η «νησίδα» – ανάσα των φτωχογειτονιών που την περιβάλλουν, απειλείται συνεχώς από τα «φαραωνικά» κατασκευαστικά σχέδια του κεφαλαίου, με τους κατοίκους και τους αρχαιολόγους να δίνουν συνεχώς μάχες υπεράσπισής της. Μια από αυτές τις μάχες δίνεται τα τελευταία χρόνια ενάντια στο σχέδιο για την κατασκευή θηριώδους εμπορικού κέντρου, υπό την «βαρύγδουπη» ονομασία, «Academy Gardens». Η ιστορία αυτής της αδηφάγου «επένδυσης» είναι χαρακτηριστική και άκρως διδακτική του τρόπου με τον οποίο το αστικό κράτος υπηρετεί τα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Χθες, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο συζήτησε για το αν θα εγκρίνει την τροποποίηση, ή μη, του επιτρεπόμενου ύψους στα οικοδομικά τετράγωνα 124, 126, 127 και 128 στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνα. Κανονικά, αυτή η συζήτηση δεν θα έπρεπε να γίνει. Δεν θα έπρεπε να εισαχθεί καν τέτοιο θέμα. Διότι, αφορά άμεσα στην κατασκευή του παραπάνω εμπορικού κέντρου, στο περιβάλλον του αρχαιολογικού χώρου – άλσους. Ακόμη κι αν προσπεράσει κανείς τις οδυνηρές συνέπειες που θα έχει στην εναπομείνουσα, μικρή και συνεχώς απειλούμενη, οικονομική δραστηριότητα των γειτονιών της Ακαδημίας Πλάτωνα η κατασκευή ενός εμπορικού «οδοστρωτήρα» τύπου mall, θα επιδεινώσει περισσότερο τον ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον του αρχαιολογικού χώρου.

Υπάρχει όμως ακόμη ένας λόγος που δεν θα έπρεπε να συζητηθεί αυτό το θέμα στο ΚΑΣ. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει απορρίψει μεν, κατά το πρόσφατο παραλθόν, το αίτημα των κατοίκων να μην κατασκευαστεί αυτό το εμπορικό κέντρο των 55.000 τ.μ, στην έκταση του πρώην εργοστασίου της κλωστοϋφαντουργίας Μουζάκη (Λεωφόρος Κηφισού 60), πλην όμως, έβαλε φρένο και στο σχέδιο της εταιρείας όπως το θέλει, σημειώνοντας ότι «πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προτάσεις των αρμοδίων υπηρεσιών – Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού YΠEKA, Eφορεία Nεωτέρων Mνημείων και Eφορεία Kλασικών Aρχαιοτήτων – που προτείνουν συντελεστή δόμησης 2,1 και ύψος 15 μέτρα» έναντι των 21 μέτρων ύψους που απαιτεί το σχέδιο. Μάλιστα, τον Φλεβάρη του 2015, το ΣτΕ έκρινε παράνομο και το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα του 2014 που προέβλεπε συντελεστή δόμησης 2,1 και μέγιστο ύψος κτιρίων τα 24 μέτρα.

Πώς έφτασε λοιπόν να επανέρχεται ζήτημα πολεοδομικού ύψους… προς τα πάνω, ενώ συνέβησαν όλα τα προηγούμενα; Σύμφωνοι, οι κυβερνήσεις αγνόησαν και απαξίωσαν τον αγώνα των κατοίκων ενάντια στην κατασκευή του εμπορικού κέντρου από το 2008. Πώς όμως φτάνει το 2016 το ΚΑΣ να συζητά τροποποίηση προς τα πάνω, ουσιαστικά, σε μια απόφαση του ΣτΕ; Μάλιστα, επί μίας κυβέρνησης, της οποίας ο ισχυρότερος εταίρος, ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση, είχε ξεσηκωθεί εναντίον του εν λόγω σχεδίου και των τρόπων που προωθούνταν;

‘Ελα ντε…

Ισως όμως θα βοηθούσαν την σκέψη μερικές ακόμη «λεπτομέρειες»(;). Φορέας υλοποίησης του «Academy Gardens» είναι η Artume SA. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, η Artume SA, είναι θυγατρική του fundMGPA, το οποίο πέρασε στα χέρια της γνωστής «BlackRock». Η «BlackRock», η μεγαλύτερη εταιρία διαχείρισης κεφαλαίων στον κόσμο, «κλήθηκε» από την Τράπεζα της Ελλάδος το 2011, εν μέσω κρίσης και μνημονίου να «αποφανθεί» επί της εγχώριας κατάστασης στον τομέα του τραπεζικού δανεισμού.

Το Ιούνιο του 2015, δια στόματος του μεγαλοστελέχους της, Russ Koesterich, η BlackRock θεώρησε… ότι «η χώρα (σσ. η Ελλάδα) είναι πιθανό να συνεχίσει να αποτελεί πηγή κινδύνου στο εγγύς μέλλον»! «Πρόβλεψη» η οποία είναι προφανές ότι ποσώς τους «φοβίζει» να θέλουν να χτίσουν στην Ακαδημία Πλάτωνος ένα εμπορικό κέντρο 300 εκατομμυρίων ευρώ…

Πάντως, λίγα χρόνια νωρίτερα, το 2012, η Artume SA ζήτησε απευθείας από την τότε κυβέρνηση την αλλαγή χρήσης γης στην περιοχή που την ενδιέφερε.

Τον Γενάρη του 2014 ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση, δια της τότε βουλευτή του, Νάντιας Βαλαβάνη, κατέγγειλε τα εξής:

«Στις 31-10-2013, μαζί με άλλους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και στο πλαίσιο του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου, καταθέσαμε ερώτηση αναφορικά με απαράδεκτες μεθοδεύσεις για την εξυπηρέτηση μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων στο Οικοδομικό Τετράγωνο 75 του Δήμου Αθηναίων σε βάρος της προστασίας και ανάδειξης του αρχαιολογικού άλσους της Ακαδημίας Πλάτωνος και των δυνατοτήτων που προσφέρει για βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Πρόκειται για την υπόθεση οικοδόμησης του εμπορικού κέντρου Academy Gardens στο χώρο του πρώην συγκροτήματος Μουζάκη (κατεδαφίστηκε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες παρά τον χαρακτήρα του ως νεότερο βιομηχανικό μνημείο) και την εξαίρεση του από τους περιορισμούς δόμησης, που επιβλήθηκαν πρόσφατα στην ευρύτερη περιοχή γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος. Την ιδιοκτησία του χώρου και τη διαχείριση του έργου για την ανέγερση του σχεδιαζόμενου Mall έχει η, γνωστή από τους ελέγχους στις ελληνικές τράπεζες, αμερικάνικη πολυεθνική BlackRock μέσω της θυγατρικής της, ARTUME S.A.

»Στο Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) «Τροποποίηση του συντελεστή δόμησης των οικοπέδων και του μέγιστου επιτρεπόμενου ύψους των κτιρίων στην περιοχή γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος» (ΦΕΚ 2013 ΑΑΠ/165) υπήρξε σημειακή τροποποίηση του ορίου σε σχέση με το αρχικό τοπογραφικό διάγραμμα, που είχε σταλεί για επεξεργασία και έλεγχο στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Δηλαδή, άλλο ήταν το τοπογραφικό διάγραμμα, στη βάση του οποίου γνωμοδότησε το ΣτΕ, κι άλλο συνοδεύει το ΠΔ στο παραπάνω ΦΕΚ. Αποτέλεσμα; Η εξαίρεση της περιοχής ανέγερσης του Academy Gardens από τον Τομέα ΙΙ, ο οποίος, λόγω του ότι περιβάλλει τον αρχαιολογικό χώρο, έχει μικρό συντελεστή δόμησης (2,1) και χαμηλό επιτρεπόμενο ύψος (15μ) – προφανώς ακατάλληλα για τα προγραμματιζόμενα  50.000 μ2 δόμησης ενός «θηριωδών διαστάσεων» Mall.

»Η απαράδεκτη αυτή ενέργεια έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το 77/2013 Πρακτικό Επεξεργασίας και τη Γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην ανάγκη να περιοριστεί η δόμηση στη συγκεκριμένη περιοχή, για σοβαρούς αρχαιολογικούς και πολεοδομικούς λόγους, εγείροντας μάλιστα ζήτημα νομιμότητας, αλλά και ισονομίας σε σχέση με τους κατοίκους της περιοχής και των όμορων δήμων. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στη Γνωμοδότηση του ΣτΕ, «ειδικότερα ως προς το τμήμα της περιοχής του τομέα ΙΙΙ, το οποίο έχει μέτωπο τον Κηφισό (σ.σ. περιοχή του Academy Gardens), ο προβλεπόμενος σ.δ. 2,4 και το ανώτατο επιτρεπόμενο ύψος κτιρίων του τομέα ΙΙΙ (18μ) δεν προτείνονται νομίμως, διότι η περιοχή αυτή ευρίσκεται εγγύς του αρχαιολογικού χώρου, τμήμα της ίδιας περιοχής περιλαμβάνεται, ορθώς, στον τομέα ΙΙ με σ.δ. 2,1, τα δε Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια των όμορων Δήμων στα σημεία, που γειτνιάζουν με το τμήμα αυτό του τομέα ΙΙΙ, προβλέπουν αισθητά μικρότερους συντελεστές δόμησης».

»Αποτελεί άποψη και του ΣΥΡΙΖΑ ότι η υπερβολική δόμηση έχει καταστήσει αναγκαία μια δραστική παρέμβαση για τον πλήρη πολεοδομικό ανασχεδιασμό της ευρύτερης περιοχής γύρω από τον μεγάλης σημασίας αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, που ταυτόχρονα αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς ελεύθερους χώρους πρασίνου – περιπάτου, παιχνιδιού και αθλητικών δραστηριοτήτων της πόλης. (…)».

Κι όμως! Επί κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ το ίδιο θέμα επανέρχεται. Με το ΚΑΣ να γνωμοδοτεί χθες «σαλαμοποιημένα», με δύο κλιμακούμενα ύψη και διάπαση κτιριακών όγκων ως εξής: 18 μ. εγγύτερα στον αρχαιολογικό χώρο και 21 μ. στην «ζώνη» που θα βρίσκεται πιο μακριά. Επίσης το ΚΑΣ ζητά σωστικές ανασκαφές, από τις οποίες θα κριθεί η τύχη του έργου, στην πολύ πιθανή ανεύρεση αρχαιοτήτων. Η αρχιτεκτονική μελέτη θα «περάσει» από ΚΑΣ.

Η γνωμοδότηση προσπαθεί να «ισορροπήσει» μεταξύ πολλαπλών και αντιθέτων επιδιώξεων. Το πιθανότερο είναι να μην ικανοποιήσει την εταιρία αφού, αν η γνωμοδότηση γίνει δεκτή από τον υπουργό Πολιτισμού, θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε νέα μελέτη, γεγονός που, τουλάχιστον, δίνει μια παράταση χρόνου στους κατοίκους. Το γεγονός, όμως, ότι το σχέδιο επανέρχεται συνεχώς ανεξαρτήτως κυβερνήσεων παραμένει.

Αλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που η Ακαδημία Πλάτωνος απειλείται, υπογραμμίζοντας την συνέχεια και συνέπεια των αστικών κυβερνήσεων στην στήριξη του καπιταλιστικού «αναπτυξιακού οράματος»…

Σε αντίθεση, πάντως, με τον ΣΥΡΙΖΑ, οι αρχαιολόγοι παραμένου συνεπείς. Σε χθεσινή τους ανακοίνωση με αφορμή την συζήτηση στο ΚΑΣ, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων σημειώνει:

«Η Ακαδημία Πλάτωνος είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός αρχαιολογικός χώρος, ταυτόχρονα όμως και μια ανάσα πρασίνου και ελεύθερου χώρου σε μια από τις πολύπαθες περιοχές του κέντρου της Αθήνας. Η λειτουργία του ως αρχαιολογικού χώρου και πολιτιστικού πάρκου μαζί με τη λειτουργία και του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών, μπορούν να μεταμορφώσουν την περιοχή και να αναδείξουν τη σημασία των σημαντικών για την ιστορία της κλασικής Αθήνας μνημείων.

»Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ευρύτερης παρέμβασης της Πολιτείας στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος με υλοποίηση έργων ΕΣΠΑ (ενοποιήσεις τμημάτων του άλσους, κατασκευή αποθηκών) που προσβλέπουν στην αναβάθμισή του. Οι αρχαιότητες που έχουν αποκαλυφθεί σε αυτόν, σε αρμονική συνύπαρξη και άμεσα συνδεδεμένες με τους ελεύθερους χώρους πρασίνου που τις περιβάλλουν, καθώς και το προγραμματιζόμενο Μουσείο της Πόλης των Αθηνών που έχει χωροθετηθεί στη θέση αυτή, αποτελούν μια ιστορική, αισθητική και λειτουργική ενότητα, η οποία έχει τη δυναμική να αποκτήσει παγκόσμια εμβέλεια.

»Αυτή η προσπάθεια ανάδειξης της περιοχής είναι ο λόγος που τα όρια δόμησης είναι αναγκαίο να παραμείνουν χαμηλά στη γύρω περιοχή, όπως έχει γνωμοδοτήσει το Συμβούλιο Επικρατείας (στην 77/19-3-2013 συνεδρία του), η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων, και το ζητούν και οι κάτοικοι της περιοχής.

»Η δημιουργία ενός ακόμη τεράστιου Mall στον περιβάλλοντα χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, με την όχληση και τις χρήσεις του, μόνο υποβάθμιση θα φέρει στην περιοχή του αρχαιολογικού χώρου. Όπως και η «εμπορική χρήση» του ονόματος της Ακαδημίας στον τίτλο ενός πολυκαταστήματος (Academy Gardens).

»Το ερώτημα επομένως είναι, αν τα κτίρια με μεγάλα ύψη και όγκο συνάδουν με τον στόχο για την ανάδειξη του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος. Το ερώτημα επίσης είναι, γιατί το θέμα έρχεται και επανέρχεται, ενώ η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει ήδη γνωμοδοτήσει; Υπάρχουν πιέσεις από τον επιχειρηματία για να αλλάξει η προηγούμενη απόφαση;

»Καλούμε τα μέλη του ΚΑΣ να υπερασπιστούν την ήδη από το παρελθόν εκφρασμένη άποψη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών, που συνάδει με την προστασία του μνημείου και την ανάδειξη του χώρου».