Ποινική ασυλία για το καρτέλ των εργολάβων

Η κυβέρνηση «πουλάει» ποινική ασυλία στους παραβάτες για να εισπράξει άμεσα. Όχι άλλη "σύγκρουση με τα συμφέροντα", χορτάσαμε...

Γέφυρες συμβιβασμού με τους εργολάβους που εμπλέκονται στην πολύκροτη υπόθεση καρτέλ των κατασκευαστικών εταιρειών σπεύδει να ρίξει η κυβέρνηση με δύο «φωτογραφικές» ρυθμίσεις που προβλέπουν μείωση κατά 15% στα πρόστιμα σε περίπτωση ομολογίας και -το πιο εκκωφαντικό- πλήρη απαλλαγή από κάθε ποινική ευθύνη εφόσον πληρώσουν τα πρόστιμα.

Οι ρυθμίσεις αυτές που σε άλλες εποχές θα ταρακουνούσαν κυβερνήσεις περιλαμβάνονται στο πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή και επιχειρείται να θεσπιστούν μέσα στο Σαββατοκύριακο, στον απόηχο της ιδιαιτέρως επιβαρυντικής εισήγησης της Επιτροπής Ανταγωνισμού με την οποία κατηγορούνται για οριζόντιες συμπράξεις συνολικά 63 εγχώριοι και διεθνείς κατασκευαστικοί όμιλοι.

Ειδικά η διάταξη που προβλέπει γενική αποποινικοποίηση για οποιοδήποτε οικονομικό αδίκημα (π.χ. δωροδοκία, διασπάθιση δημόσιου χρήματος, απάτη, ξέπλυμα χρήματος, απιστία κ.λπ.) έχει πυροδοτήσει έντονες αντιδράσεις, ειδικά από τη στιγμή που τινάζει στον αέρα κάθε προσπάθεια των οικονομικών εισαγγελέων να εξετάσουν το ποινικό σκέλος όχι μόνο της συγκεκριμένης υπόθεσης, αλλά όλων των φακέλων που έχουν ανοίξει μετά από παραβάσεις των κανόνων του ανταγωνισμού.

Η συγκεκριμένη διάταξη (άρθρο 106) προβλέπει πως σε περίπτωση που το πρόστιμο εξοφληθεί ολοσχερώς (φτάνουν μέχρι το 10% του κύκλου εργασιών της εμπλεκόμενης επιχείρησης), εξαλείφεται το αξιόποινο των εγκλημάτων του παρόντος νόμου (περί ανταγωνισμού) όσο και των συρρεόντων εγκλημάτων που στρέφονται κατά της ιδιοκτησίας και των περιουσιακών δικαιωμάτων και τελούνται χωρίς χρήση βίας ή απειλής, ενώ επέρχεται πλήρης απαλλαγή από άλλου είδους διοικητικές κυρώσεις.

Επιπλέον προβλέπεται πως ακόμη και αν το πρόστιμο εξοφληθεί τμηματικά στο πλαίσιο διακανονισμού και ο οφειλέτης είναι συνεπής, αναστέλλεται η ποινική δίωξη για όσο χρόνο διαρκεί η ρύθμιση. Κατά το χρονικό διάστημα της αναστολής, αναστέλλεται η παραγραφή των εγκλημάτων χωρίς να ισχύουν οι χρονικοί περιορισμοί του εδαφίου α’ της παραγράφου 3 του άρθρου 113 του Ποινικού Κώδικα.

Πρόκειται δηλαδή για «συγχωροχάρτι», το οποίο στην προκειμένη περίπτωση της υπόθεσης των κατασκευαστικών εταιρειών αλλά και σε όσες άλλες αντίστοιχης σοβαρότητας ακολουθήσουν, έρχεται να προσφέρει πλήρη ποινική ασυλία και να επιβεβαιώσει τις πληροφορίες που υπήρχαν όλο το προηγούμενο διάστημα ότι κυβέρνηση και εμπλεκόμενοι αναζητούσαν νομική φόρμουλα ώστε να περιορίσουν τις επιπτώσεις.

«Εκπτώσεις»

Με τη δεύτερη σχετική διάταξη θεσπίζεται για πρώτη φορά «διαδικασία διευθέτησης» μεταξύ της Επιτροπής Ανταγωνισμού και των επιχειρήσεων που παραδέχονται τη συμμετοχή τους σε καρτέλ και προβλέπεται ως κίνητρο για την ομολογία η μείωση του προστίμου κατά 15%. Στην ίδια ρύθμιση την οποία θα εξειδικεύσει η Ολομέλεια της Επιτροπής Ανταγωνισμού, προβλέπεται ότι το αίτημα για διευθέτηση της υπόθεσης μπορεί να υποβληθεί τόσο πριν από την εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού όσο και μετά την κοινοποίησή της, ήτοι η διαδικασία θα είναι ανοιχτή μέχρι «την τελευταία στιγμή» πριν από την εκδίκαση της υπόθεσης.

Οι παραπάνω διατάξεις θεωρούνται «φωτογραφικές» στον βαθμό που έρχονται προς νομοθέτηση τη στιγμή που είναι σε εξέλιξη η εκδίκαση της μεγαλύτερης υπόθεσης καρτέλ όλων των εποχών από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Θα ισχύουν ωστόσο για όλες τις αντίστοιχες υποθέσεις παραβίασης της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού.

Είναι πάντως άδηλο αν κάποιες από τις εμπλεκόμενες κατασκευαστικές εταιρείες θα επιδιώξουν να αξιοποιήσουν τις συγκεκριμένες ευνοϊκές διατάξεις, ενώ πιθανότερο θεωρείται να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη μετά την έκδοση της οριστικής απόφασης από την Ολομέλεια της Επιτροπής Ανταγωνισμού προκειμένου να ακυρώσουν την απόφαση.

Λευκό ποινικό μητρώο

Η ρύθμιση για το «λευκό ποινικό μητρώο» όσων καταδικάζονται ή έχουν ήδη τιμωρηθεί από την Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι αυτή που προκαλεί και τις μεγαλύτερες αντιδράσεις όχι μόνο επειδή προβλέπει γενική αποποινικοποίηση, αλλά για τον επιπλέον λόγο ότι η εξάλειψη της ποινικής ευθύνης παρέχει επιπλέον κίνητρα για παρανομία.

Από την άλλη είναι μια διάταξη που ενδεχομένως αποτρέψει εταιρείες να προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη ζητώντας μείωση των προστίμων, όπως κατά κόρον γίνεται στην Ελλάδα, παρότι από πλευράς εισπραξιμότητας η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις των χωρών της Ε.Ε.

Ανάλογες ρυθμίσεις ισχύουν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν αποτελούν όμως τον κανόνα, όπως λένε νομικοί περί του ανταγωνισμού. Στην Ελλάδα δε, όπου η κυβέρνηση έχει κάνει ευαγγέλιο τον αγώνα της να σπάσει το σύστημα διαπλοκής, δημιουργεί εντυπώσεις το γεγονός πως επιχειρείται η πλήρης αποποινικοποίηση των οικονομικών εγκλημάτων που προκύπτουν από υποθέσεις που ερευνά η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία είναι υποχρεωμένη να στέλνει στην Εισαγγελία τα στοιχεία.

Στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου αναφέρεται ότι «σκοπός της διάταξης είναι να καταστήσει ποινικώς μη ελέγξιμες μόνο τις αμιγώς επιχειρηματικές συμπεριφορές ο έλεγχος των οποίων επιτυγχάνεται κατά τρόπο αποτελεσματικό μέσω των αποφάσεων της Επιτροπής Ανταγωνισμού, οπότε δεν κρίνεται δικαιοπολιτικά ορθή ούτε σύμφωνη με την αρχή ne bis in idem (απαγόρευση διπλής δίωξης) η σωρευτική τιμωρία τους και ως ποινικά κολάσιμων πράξεων».

Η διαδικασία διευθέτησης από την άλλη, μέσω της ομολογίας των εμπλεκομένων, αναμένεται να λειτουργήσει ως κίνητρο ταχύτερης εκδίκασης των υποθέσεων.

Προβλέπεται επίσης ως διαδικασία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. στη Γαλλία η μείωση του προστίμου σε περίπτωση διευθέτησης φτάνει στο 20%), ενώ έρχεται να λειτουργήσει συμπληρωματικά στο «πρόγραμμα επιείκειας» όπου εκεί οι εκπτώσεις στα πρόστιμα για τις εταιρείες που δίνουν πληροφορίες και αποδεικτικά στοιχεία για υποθέσεις είναι ακόμη μεγαλύτερες. Παρ’ όλα αυτά, ο χρόνος θέσπισης της συγκεκριμένης δυνατότητας δημιουργεί ερωτήματα.

Σε ό,τι αφορά την Επιτροπή Ανταγωνισμού, με το ίδιο πολυνομοσχέδιο το υπουργείο Οικονομίας υποχρεώθηκε να πάρει πίσω προηγούμενη φωτογραφική διάταξη με την οποία επιχειρούσε να περιορίσει χρονικά στα τρία χρόνια τη θητεία του γενικού διευθυντή και των προϊσταμένων των διευθύνσεων της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Μετά από παρέμβαση των Βρυξελλών, η σχετική διάταξη που προέβλεπε μείωση της θητείας στα τρία χρόνια τροποποιήθηκε ξανά και επανήλθε στα τέσσερα χρόνια.

Επιβαρυντικά στοιχεία για πάνω από 60 ξένες και ελληνικές τεχνικές εταιρείες

Υπενθυμίζεται πως με βάση την εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης της Επιτροπής Ανταγωνισμού έχουν προκύψει επιβαρυντικά στοιχεία για πάνω από 60 ξένες και ελληνικές τεχνικές εταιρείες, οι οποίες κατηγορούνται ότι τα τελευταία 27 χρόνια «μοίραζαν» μεταξύ τους τους διαγωνισμούς ή συνεννοούνταν για τις εκπτώσεις που θα προσφέρουν σε μεγάλα έργα όπως οι αυτοκινητόδρομοι, το Μετρό, ο Προαστιακός κ.λπ.

Ανάμεσα στις εταιρείες που εμπλέκονται συγκαταλέγονται διεθνείς κολοσσοί όπως η Hochtief, η Siemens, η Vinci, η Alstom, οι μεγαλύτερες ελληνικές τεχνικές εταιρείες, μεταξύ των οποίων η Ελλάκτωρ, η J&P Αβαξ, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η Intracom (Intrakat), η Τεχνική Ολυμπιακή, καθώς και πολλές ακόμη.

Μεταξύ άλλων, οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις συνεννοούνταν σύμφωνα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού για:

α) τον προσδιορισμό, εκ των προτέρων, του αναδόχου ανά διαγωνισμό, 

β) τον καθορισμό του ύψους των προσφερόμενων εκπτώσεων, 

γ) τη μη υποβολή οικονομικών προσφορών σε διαγωνισμούς, έναντι οικονομικών ανταλλαγμάτων, 

δ) την από κοινού εκτέλεση των έργων, παρά τη συμμετοχή τους σε φαινομενικά ανταγωνιστικά σχήματα, μέσω επαφών σε χρόνο πριν από την υποβολή οικονομικών προσφορών, ή/και 

ε) την παραίτηση από τη διεκδίκηση διαγωνισμών με αντάλλαγμα την από κοινού συμμετοχή στην εκτέλεση των έργων. 

Η καρτελική σύμπραξη υλοποιήθηκε κυρίως μέσω τακτικών συναντήσεων εκπροσώπων των εμπλεκόμενων ανταγωνιστών ή και με τη σύναψη διασφαλιστικών/αποζημιωτικών συμφωνητικών τα οποία βρίσκονται στα χέρια της Επιτροπής.

Συμμετοχή στις συνεννοήσεις αυτές είχαν κατά περιόδους ή ως προς συγκεκριμένους διαγωνισμούς και εταιρείες των ομίλων FCC, Vinci, Hochtief και Siemens, καθώς και οι εταιρείες Βιοτέρ, Εκτέρ, Θέμελη, Θεμελιοδομή, Χριστόφορος Δ. Κωνσταντινίδης, Alstom Transport, Iacovou Brothers, Archirodon Construction, Salini, Seli, Δομική Κρήτης, Ερέτβο, Αλέξανδρος Τεχνική, Nemesis, Van Oord, Tadei, Impresa, Rizzani και Μaire Tecnimont. Στις συνεννοήσεις εμπλέκεται και η Αγροτική Τράπεζα για θέματα ΣΔΙΤ. 

Στο καρτέλ συμμετείχαν ακόμη 15 εταιρείες, των οποίων όμως οι παραβάσεις έχουν παραγραφεί και η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν μπορεί να τους επιβάλει πρόστιμο. Ωστόσο, εάν υποπέσουν ξανά σε ανάλογη παράβαση θα έχουν τις αυστηρές κυρώσεις που προβλέπονται για τις υπότροπες εταιρείες. Πρόκειται για τις εταιρείες Μηχανική, ΑΤΤΙ-ΚΑΤ, Εμπεδος, ΕΛΤΕΡ-ΑΛΤΕ, Προοδευτική, Τεχνοδομή, Νίκος Καματάκης, Θεσσαλική, Ευρωπαϊκή Τεχνική, Πάρνων, Εργάς, Γενέρ, Ελτέκ και Somague Engenharia. Τα ίδια ισχύουν και για τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ) και τον Σύνδεσμο Τεχνικών Εταιρειών Ανωτέρων Τάξεων (ΣΤΕΑΤ). 

♦ Το θέμα είχε αναδείξει η «Εφημερίδα των Συντακτών» ήδη από το 2013 (δείτε ΕΔΩ το σχετικό ρεπορτάζ), ενώ σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα (την περασμένη Τρίτη, 17/05/1016) ανέφερε πως σχεδόν όλοι οι μεγάλοι «παίκτες» μπαίνουν στο στόχαστρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού.