Από το δημόσιο στο κοινό: Η περίπτωση του Ελληνικού

Πάνος Τότσικας από εδώ

Τα τελευταία χρόνια προωθείται ως κεντρική πολιτική η ιδιωτικοποίηση της δημόσιας γης, της δημόσιας περιουσίας και των κοινών αγαθών με στόχο, υποτίθεται, την εξασφάλιση χρημάτων για την εξόφληση του δημόσιου χρέους της χώρας, το οποίο ωστόσο συνεχώς αυξάνεται.

Η αντιστροφή της σημερινής ζοφερής πραγματικότητας, προϋποθέτει ως πρώτη προτεραιότητα, την ανάκτηση, την προστασία και τον δημοκρατικό έλεγχο του συνόλου των δημόσιων και κοινών αγαθών, μεταξύ των οποίων και των ελεύθερων, δημόσιων χώρων.

Οι ελεύθεροι, οι αδόμητοι χώροι σε μια πόλη, αποτελούν συστατικά και σημαντικότατα στοιχεία κοινωνικού εξοπλισμού, όπως και οι κτιριακές εγκαταστάσεις που διατίθενται για χώρους εκπαίδευσης υγείας, πολιτισμού, αθλητισμού, κοινωνικής πρόνοιας κλπ.

Μια πλατεία, μια παιδική χαρά, ένα πάρκο, αποτελούν απαραίτητα στοιχεία, αποτελούν ανάσες μιας περιοχής στην οποία κατοικούν χιλιάδες άνθρωποι. Αυτό σημαίνει ότι η «αξιοποίηση» δεν συνδέεται οπωσδήποτε με την δόμηση, το χτίσιμο, το μπετόν και το τσιμέντο, αλλά και με την διατήρηση, το μη χτίσιμο, το πρασίνισμα των ελεύθερων χώρων.

Μια πρόταση για το Ελληνικό

Το «Ελληνικό» αποτελεί σήμερα τον τελευταίο μεγάλο δημόσιο, ελεύθερο, αδόμητο, χώρο της Αθήνας. Αποτελεί ένα κοινό αγαθό, έναν «κοινό πόρο».

Στον βαθμό που ο κοινωνικός και οικολογικός μετασχηματισμός της παραγωγής με βάση τις συλλογικές ανάγκες αποτελεί σήμερα ένα κεντρικό στόχο, ο χώρος του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού και της παραλίας του Αγίου Κοσμά, μπορεί να αποτελέσει πεδίο εφαρμογής πολιτικών που να προωθούν την κοινωνική επανοικειοποίηση μέσα από τη συνδιαχείριση και την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία.

Ένα επιτυχές μίγμα εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων, θα μπορούσε να συμβάλει στην παραγωγική ανασυγκρότηση της παραλιακής ζώνης του Σαρωνικού, στην δημιουργία ενός σημαντικού αριθμού αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, στην προσέλκυση χιλιάδων επισκεπτών καθ’ όλο το έτος και στην δημιουργία μιας άλλου τύπου «ανάπτυξης» , όπου στόχος δεν θα είναι η εμπορευματοποίηση του χώρου και η συσσώρευση κερδών από κάποιους «επενδυτές», αλλά η ανάδειξη ενός άλλου πολιτισμού. Αυτό θα σήμαινε την εγκατάλειψη του κυρίαρχου μοντέλου «ανάπτυξης», και το πέρασμα σε ένα άλλο μοντέλο, όπου κυρίαρχες θα είναι οι κοινωνικές σχέσεις αλληλεγγύης.

Πιστεύουμε ότι η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας αποτελεί στις μέρες μας το μεγάλο ζητούμενο. Ο χώρος του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού μπορεί να μετατραπεί σε ένα πεδίο συνάντησης και δημιουργικών δραστηριοτήτων, πρωτοβουλιών πολιτών, συνεργατικών δράσεων, αυτοδιαχειριζόμενων εγχειρημάτων κ.ά.

Για την «αξιοποίηση» του Ελληνικού προτείνεται η αναζήτηση ενός άλλου δρόμου, πέραν του κράτους και της αγοράς, που θα εκλαμβάνει τον δημόσιο χώρο ως «κοινό αγαθό» και θα έχει ως βάση την συνεργατική οικονομία και την ομότιμη παραγωγή. Αυτό θα σήμαινε την μετάβαση “από το δημόσιο στο κοινό” και την οργάνωση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών από αυτοοργανωμένες κοινότητες οι οποίες θα λειτουργούν ως κοινωνικοί συνεταιρισμοί.

Πολιτιστικές μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες, μπορούν να βρουν στο Ελληνικό φιλόξενους χώρους στέγασης από διάφορες καλλιτεχνικές ομάδες σε κάποια από τα εκατοντάδες εγκαταλειμμένα διάσπαρτα κτίρια και να αποτελέσουν σημεία έλξης και αναφοράς από κατοίκους της ευρύτερης περιοχής.

Αθλητικές δραστηριότητες ερασιτεχνικού – μη εμπορικού χαρακτήρα, μπορούν επίσης να ενταχθούν στα πλαίσια της σταδιακής δημιουργίας ενός Μητροπολιτικού Πάρκου Υψηλού Πράσινου. Οι υπάρχουσες αθλητικές εγκαταστάσεις μπορεί να λειτουργήσουν άμεσα, δημιουργώντας πλήθος θέσεων εργασίας και κοινωνικό όφελος.

Στο χώρο του πρ. Αεροδρομίου Ελληνικού, ενδεικτικά, θα μπορούσαν να λειτουργήσoυν παράλληλα, εργαστήρια και κοινότητες καλλιτεχνών που ασχολούνται με τις εικαστικές τέχνες, τον κινηματογράφο, το θέατρο, το χορό κ.α, συναυλιακός χώρος, μόνιμες εκθέσεις, Φεστιβάλ Τέχνης.

Επίσης, μπορούν να λειτουργήσουν, δομές κοινωνικής αλληλεγγύης, συνεταιριστικοί παιδικοί σταθμοί, φροντιστήρια, ωδείο, κοινωνικό φαρμακείο - ιατρείο, Συνεδριακός Χώρος, Λαϊκό Πανεπιστήμιο, ανταλλακτήριο μεταχειρισμένων αντικειμένων, αγορές χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικά καφενεία κ.α.

Αυτοδιαχειριζόμενος αγρός!

Ακόμη, μπορεί να λειτουργήσει αυτοοργανωμένη κοινότητα καλλιεργητών της γης σε ειδικά διαμορφωμένη έκταση η οποία να συμπεριλάβει τον από πενταετία υφιστάμενο «Αυτοδιαχειριζόμενο Αγρό στο Ελληνικό».

Εν τέλει, προτείνουμε, το Ελληνικό σταδιακά να μετατραπεί σε ένα δημόσιο Μητροπολιτικό Πάρκο υψηλού πράσινου, με πολιτιστικές, αθλητικές και εν γένει κοινωφελείς δραστηριότητες, ανοιχτό στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Αττικής, εν μέρει αυτοχρηματοδοτούμενο, με εξασφαλισμένη την συμμετοχή στον φορέα διαχείρισής του συνεργατικών δράσεων και αυτοδιαχειριζόμενων εγχειρημάτων.

Επισημαίνουμε ότι, η πρότασή μας είναι συμπληρωματική με την πρόταση του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ και της «Επιτροπής Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο στο Ελληνικό».

Είμαστε αντίθετοι με την ιδιωτικοποίηση, την περαιτέρω δόμηση και την εμπορευματοποίηση του χώρου του Ελληνικού και της παραλίας του Αγίου Κοσμά. Θεωρούμε τα σχέδια του Ομίλου Λάτση αποτελούν συστατικά στοιχεία μιας «ανάπτυξης» καταστροφικής για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, για την ζωή μας.

Θέλουμε ένα πάρκο στο Ελληνικό που να μας χωρά όλους, να πραγματώνει τη δημοκρατία στον δημόσιο χώρο μέσα από την άμεση συμμετοχή, που να εξασφαλίζει αξιοπρεπείς σχέσεις και θέσεις εργασίας αυτοαπασχολούμενων παραγωγών και δημιουργών, να βάζει μπροστά την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και να συσπειρώνει τα πιο ζωτικά στοιχεία των κινημάτων.

Πιστεύουμε πως η πραγματοποίηση ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι απολύτως εφικτή και εναπόκειται στην αυτόβουλη κινητοποίηση των πολιτών της Αθήνας.

Επίλογος

Ο δημόσιος χώρος του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού και της παραλίας του Αγίου Κοσμά, πρέπει να παραμείνει δημόσιος, να μην ιδιωτικοποιηθεί, να μην δομηθεί περαιτέρω, αλλά, μέσα από μια διαδικασία συμμετοχής κεντρικών και τοπικών φορέων πολιτών στον σχεδιασμό και στην λήψη των αποφάσεων, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς της Κυβέρνησης και της Περιφέρειας Αττικής, να προκύψει η βέλτιστη λύση δημιουργίας ενός Μητροπολιτικού Πάρκου, και η επανάχρηση των υφιστάμενων κτιριακών εγκαταστάσεων για πολιτιστικές, αθλητικές και άλλες κοινωφελείς δραστηριότητες.

Με βάση όσα αναφέρονται παραπάνω, προτείνεται η δημιουργία μιας ανοικτής Ομάδας Εργασίας η οποία, θα διαμορφώσει μια πρόταση για τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης στο πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού και την παραλία του Αγίου Κοσμά. Η πρόταση αυτή στην συνέχεια θα μπορούσε να αποτελέσει το πλαίσιο για ένα νέο νόμο ο οποίος θα αντικαταστήσει τον ισχύοντα απαράδεκτο νόμο 4062/2012. Η ίδια Ομάδα Εργασίας θα μπορούσε να ασχοληθεί και να διαμορφώσει μια πρόταση για τον Φορέα Διαχείρισης που θα πρέπει να αντικαταστήσει την ΕΛΛΗΝΙΚΟ Α.Ε, η οποία έχει σήμερα την ευθύνη της διαχείρισης του χώρου.

Ο κ. Πάνος Τότσικας είναι πολεοδόμος

………………………………………………

*Στο κείμενο περιλαμβάνονται σημεία της πρότασης της Πρωτοβουλίας «Ένα Πάρκο για όλους στο Ελληνικό» και στοιχεία από την εισήγησή μου στο Φόρουμ «Ευημερία χωρίς ανάπτυξη» - ΕΜΠ, 20-22/2/2015 που θα παρουσιαστούν στην 15η Biennale Αρχιτεκτονικής που θα γίνει στην Βενετία από 28.5 έως 27.11.2016.