Κόκκινα δάνεια, πλειστηριασμοί και τράπεζες

Πίσω από τις στατιστικές

Αναδημοσίευση από τα "ενθέματα"

της Τόνιας Κατερίνη

Το σχέδιο ρύθμισης των κόκκινων δανείων αποτέλεσε, όλα τα τελευταία χρόνια κεντρικό ζήτημα στις «διαπραγματεύσεις» ανάμεσα στις διαδοχικές κυβερνήσεις και τους δανειστές. Ειδικά από τον Σεπτέμβρη και μετά, η κυβέρνηση διαμήνυσε, σε όλους τους δυνατούς τόνους, ότι έκανε μια πολύ σκληρή διαπραγμάτευση, στο τέλος της οποίας εμφανίστηκε ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα. Ικανοποιημένοι όμως εμφανίστηκαν και οι δανειστές που θα προχωρήσουν στην εκταμίευση της καθυστερούμενης δόσης.

Βασικό θέμα, που έχει κυριαρχήσει στη δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση, είναι τα ποσοστά όσων προστατεύει η συμφωνία. Ωστόσο, καθώς αυτά τα ποσοστά κινούνται σε ευρύτατα πλαίσια και είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με ακρίβεια αυτή τη στιγμή, ας αφήσουμε λίγο στην άκρη τις (αυθαίρετες συχνά) στατιστικές και αναγωγές, και ας δούμε τη μεγάλη εικόνα. Τι συμφωνήθηκε λοιπόν επί της αρχής; 

1. Οι τράπεζες δεν θα έχουν καμία απώλεια, με αφετηρία υπολογισμού τις εισπράξεις που θα έκαναν αν εκπλειστηρίαζαν τα ακίνητα στην εμπορική τους αξία. Τις διαφορές που θα προκύψουν από τις όποιες ευεργετικές ρυθμίσεις προς τους πλέον αδύναμους δανειολήπτες θα τις καλύψει το δημόσιο, δηλαδή και πάλι οι πολίτες. Αυτό, στην πράξη, σημαίνει ότι οι τράπεζες οι οποίες τα τελευταία είκοσι χρόνια απέσπασαν τεράστια κέρδη από την επιχείρηση πώλησης τραπεζικών προϊόντων (καρτών, καταναλωτικών, επιχειρηματικών αλλά κυρίως στεγαστικών δανείων), αρνούνται να αναλάβουν ακόμα και το παραμικρό κόστος από τις απώλειες, ενώ την ίδια στιγμή δέχονται αλλεπάλληλες στηρίξεις μέσω των ανακεφαλαιοποιήσεων που συνεχίζονται και έπονται. Ακόμα και αν δεν αποδεχτούμε ως συνολικό ποσό ανακεφαλαιοποίησης τα 210 δισ. (ρευστό και εξασφαλίσεις) και παραμείνουμε στο μη αμφισβητούμενο από κανένα ποσό των 45 δισ. το οποίο θα αυξηθεί με την επερχόμενη ανακεφαλαιοποίηση οι τράπεζες έχουν ήδη καλύψει μεγάλο μέρος από τις επισφάλειες συγκρινόμενο με τα 100 περίπου δισ. που είναι συνολικά τα «κόκκινα δάνεια». Η «σταθερότητα» του τραπεζικού συστήματος μοιάζει να είναι η μόνη μη αμφισβητήσιμη αρχή, ενώ οι εξαγγελίες για δημόσιο φορέα διαχείρισης (που θα διαχειριζόταν τα κόκκινα δάνεια), οι οποίοι και αποτελούσαν κορμό του σχεδιασμού του Σύριζα έχουν σιωπηλά αποσυρθεί.

2. Η καθολική έννοια της αδιαπραγμάτευτης προστασίας της πρώτης κατοικίας καταργείται. Κάθε δανειολήπτης, ακόμα και ο πλέον αδύναμος, είναι υποχρεωμένος να περάσει από τη διαδικασία ατομικής διαπραγμάτευσης με την τράπεζα και στη συνέχεια, αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, να προσφύγει στα δικαστήρια. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ένας σημαντικός αριθμός δανειοληπτών θα καταφέρει να σώσουν την κατοικία τους (το 25% για μία τριετία σύμφωνα με τους υπολογισμούς της κυβέρνησης) πρόκειται για μια αλλαγή με μεγάλη σημασία.. Ο υπερχρεωμένος πολίτης θα βρίσκεται διαρκώς (και μέχρι την αποπληρωμή του δανείου του) σε συνεχή πίεση για να πληροί την συνθήκη της συνεργασιμότητας, να πληρώνει ή να αποδεικνύει διαρκώς τα αίτια της αδυναμίας του. Στον υπερχρεωμένο πολίτη χρεώνεται στο ακέραιο η ευθύνη της κατάστασής του, ενώ η οικονομική κρίση δεν αναγνωρίζεται ως «βίαιη αλλαγή συνθηκών» όρος που η αποδοχή του αποτελεί θεμελιώδη δικονομική εγγύηση στην αντιμετώπιση του δανειολήπτη. Ο υπερχρεωμένος πολίτης θα τύχει κάποιας μέριμνας αν βρίσκεται στα όρια της φτώχειας ή αν οδηγηθεί σε αυτά μέσα από την ρευστοποίηση κάθε «πλεονάζοντος» περιουσιακού στοιχείου και εισοδήματος, προκειμένου να καλυφθούν οι οφειλές.

Η γενικότερα επαγγελλόμενη (εκ μέρους της κυβέρνησης) αναδιανομή εισοδήματος αφήνει ανέγγιχτο τον πραγματικό πλούτο και το μεγάλο κεφάλαιο και επελαύνει στα μεσαία στρώματα, υλοποιώντας την απόλυτη αντιστροφή της όποιας διαδικασίας αναδιανομής προς τα κάτω πραγματοποιήθηκε τα τελευταία τριάντα χρόνια.

3. Οι τράπεζες δεν επιθυμούν τους πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας, μας λένε οι τραπεζίτες. Και σωστά! Οι τράπεζες θέλουν να πάρουν τα λεφτά τους και να σβήσουν τα κόκκινα δάνεια· προς το παρόν φαίνεται ότι τους είναι πιο εύκολο να το πετύχουν απομυζώντας τους δανειολήπτες και το κράτος δηλαδή όλους μας. Σύντομα θα είναι έτοιμες να κερδοσκοπήσουν και μέσα από την αγορά ακινήτων. Όταν ο νόμος για τη μεταπώληση των δανείων (μνημονιακή υποχρέωση της κυβέρνησης) θα είναι έτοιμος, και οι διεθνείς σπεκουλαδόροι που ήδη συνομιλούν με τις τράπεζες θα έχουν δικτυωθεί θα ξεκινήσει ο δεύτερος σκληρότερος γύρος. Αυτός ο δεύτερος γύρος έχει ορίζοντα το τέλος της μικροϊδιοκτησίας. Συμβαίνει ήδη παντού στην Ευρώπη και όχι μόνο.

Θα εκπονηθούν «πολιτικές στέγης» και θα ληφθούν «πρόνοιες» που στην καλύτερη περίπτωση θα εξασφαλίσουν μια «ελάχιστη κατοίκηση» ανάλογη με την κοινωνική και οικονομική θέση κάθε νοικοκυριού, αλλά η συνολική διαχείριση του οικιστικού πλούτου θα είναι πλέον συγκεντρωμένη σε λίγα χέρια. Ο έλεγχος του χώρου βρίσκεται στο κέντρο της παγκόσμιας επιχείρησης αναδιάταξης της καπιταλιστικής κυριαρχίας.

4. Η κυβέρνηση, σήμερα, προσπαθώντας να δικαιολογήσει με αριστερή επιχειρηματολογία τις επιλογές της προτάσσει την υπεράσπιση των φτωχών έναντι των περισσότερων προνομιούχων (αναφορά στο δίπολο Αγία Παρασκευή-Περιστέρι), ενώ, στη σχετική συζήτηση, δεν είναι σπάνια η κριτική απέναντι σ’ αυτούς που, αν και αριστεροί, υπερασπίζονται την ιδιοκτησία. Αυτό, θα μπορούσε να συνιστά επιχείρημα αν είχαμε την παραμικρή ένδειξη ότι γίνεται προσπάθεια οποιοδήποτε από τα κοινωνικά αγαθά –και εν προκειμένω η κατοικία– να αποσπαστεί έστω και μερικά από τους μηχανισμούς της αγοράς και να αντιμετωπιστεί ως συλλογικό αγαθό, αναπτύσσοντας παράλληλα και τις ανάλογες διαδικασίες συμμετοχής και κοινωνικού ελέγχου. Όσο αυτό δεν συμβαίνει, απλώς θέτουμε στην υπηρεσία του αντίπαλου το αξιακό μας οπλοστάσιο.

Η Τόνια Κατερίνη είναι αρχιτέκτων, μέλος της «Πλειστηριασμοί STOP»