Το Ελληνικό πωλείται!;

Αναδημοσίευση από την Εποχή. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΕΣ

Διαβάζουμε τις τελευταίες μέρες στον Τύπο για τις επικείμενες εξελίξεις στο θέμα της πώλησης του Ελληνικού και μαζί για τη σύμπνοια όλων των εμπλεκόμενων φορέων στην προσπάθεια να ολοκληρωθεί σύντομα η διαδικασία και να ξεκινήσει το μεγαλύτερο οικιστικό έργο στην Ελλάδα. Παρότι, μετά από αλλεπάλληλες καθυστερήσεις και ανατροπές, υπήρχε η προσδοκία ότι τελικά θα ανατραπεί οριστικά η διαδικασία πώλησης του Ελληνικού από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, είναι γνωστό ότι η ολοκλήρωση της συγκεκριμένης ιδιωτικοποίησης αποτελεί βασικό στοιχείο της συμφωνίας που έκλεισε τον περασμένο Ιούλιο με τους δανειστές. Η συμφωνία περιλαμβάνει, μάλιστα, μια πολύ αναλυτική περιγραφή των επιμέρους υποχρεώσεων της ελληνικής κυβέρνησης, ώστε να λάβει την τελική και καθοριστική ώθηση η διαδικασία της ιδιωτικοποίησης του Ελληνικού.

Είναι περιττό να ειπωθεί ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις ατομικές και συλλογικές θέσεις των συντελεστών του κυβερνητικού σχήματος για το συγκεκριμένο θέμα όλο το διάστημα μέχρι την ανάληψη της εξουσίας, επισημαίνεται μια τεράστια ιδεολογικοπολιτική μετατόπιση. Το όραμα για τη δημιουργία ενός δημόσιου και κοινόχρηστου μητροπολιτικού πάρκου πρασίνου με δραστηριότητες πολιτισμού, αθλητισμού και έρευνας δίνει τη θέση του στα σχέδια για τη δημιουργία ενός τεράστιου οικιστικού συγκροτήματος με χιλιάδες νέες κατοικίες, ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, γραφεία, καζίνο και γκολφ. Η συζήτηση για την «παραγωγική ανασυγκρότηση με οικολογικό και κοινωνικό πρόσημο» δίνει τη θέση της στην τόσο γνωστή οικονομία των εργολάβων και των κατασκευαστών. Το «ξεπούλημα» γίνεται «αναπτυξιακή ευκαιρία». Και η εναντίωση στις ιδιωτικοποιήσεις και το ΤΑΙΠΕΔ γίνεται στήριξη των πρακτικών υφαρπαγής της γης.

Ορισμένα επιμέρους ζητήματα

Πέρα από την κριτική που δίκαια, λοιπόν, μπορεί κανείς να ασκήσει για τη δέσμευση της κυβέρνησης να ολοκληρωθεί άμεσα η πώληση του Ελληνικού, όπως βέβαια και μία σειρά άλλες ιδιωτικοποιήσεις, μεγάλα ερωτήματα εγείρονται για ορισμένα επιμέρους ζητήματα, τα οποία, ακόμα και μέσα στο πλαίσιο της συμφωνίας που έχει συναφθεί με τους δανειστές, είναι κρίσιμα για το χαρακτήρα της διακυβέρνησης. Εγείρονται ερωτήματα που μπορεί να φαίνονται δευτερεύοντα, αλλά συνδέονται με την ταυτότητα πολιτικής και θεσμικής οργάνωσης, αλλά και με τις ευθύνες όσων τελικά λαμβάνουν αποφάσεις. Ανάμεσα σε άλλα, επισημαίνονται τα παρακάτω:

* Ποιο είναι τελικά το περιεχόμενο της σύμβασης στο οποίο έχει συμφωνήσει το ΤΑΙΠΕΔ με τους επενδυτές; Ποιες οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των δύο συμβαλλόμενων; Ποιες οι δεσμεύσεις του ελληνικού δημοσίου; Επίσημη ενημέρωση για το θέμα αυτό δεν έγινε ποτέ. Επιμέρους πληροφορίες για τους όρους της σύμβασης έχουν κυκλοφορήσει μέσα από ανεπίσημους διαύλους, αλλά στην ουσία το περιεχόμενο της σύμβασης παραμένει άγνωστο, θέτοντας σοβαρά ζητήματα διαφάνειας και ακυρώνοντας ταυτόχρονα οποιαδήποτε δυνατότητα κοινωνικού ελέγχου και κριτικής.

* Πώς αντιμετωπίζεται το έλλειμμα Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το Νόμο 4062/2012, ο οποίος προσδιορίζει τους όρους για την εκμετάλλευση του Ελληνικού; Είναι ένα στοιχείο που πήρε σημαντικές διαστάσεις πρόσφατα, με αφορμή την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την ακύρωση του ΠΔ προστασίας του Υμηττού λόγω έλλειψης ΣΜΠΕ. Και σε αντίθεση με την περίπτωση του Υμηττού, η απουσία ΣΜΠΕ στο Νόμο για την εκμετάλλευση του Ελληνικού, πέρα από προχειρότητα και την απαξίωση των διαδικασιών, αποτελεί μια απόπειρα να αποσιωπηθούν οι επιπτώσεις του έργου και μαζί τα δυνατά εναλλακτικά σενάρια για το μέλλον της έκτασης.

* Πώς αντιμετωπίζει η πολιτική ηγεσία της χώρας τις εκθέσεις που έχουν συνταχθεί από εμπειρογνώμονες για την εκτίμηση της εμπορικής αξίας του Ελληνικού, με βάση τις οποίες προκύπτει σοβαρή βλάβη για το ελληνικό δημόσιο από τη συμφωνία που έχει υπογραφεί μεταξύ ΤΑΙΠΕΔ και επενδυτών; Από πρόσφατες διαρροές στον Τύπο προκύπτει ότι οι εκθέσεις των εκτιμητών που όρισε ο Εισαγγελέας Οικονομικού Εγκλήματος, μετά από μηνυτήρια αναφορά της ευρωβουλευτού Σοφίας Σακοράφα, καταλήγουν σε πολλαπλάσια εμπορική αξία για το Ελληνικό από την τιμή των 915 εκατ. ευρώ που έχει συμφωνηθεί. Σε ανάλογο συμπέρασμα κατάληξε και η εκτιμητική έκθεση που συντάχθηκε από ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΤΕΕ με επικεφαλής τον νυν υπουργό ΥΠΟΜΕΔΙ, Χρήστο Σπίρτζη. Βέβαια, στην παραπάνω βλάβη θα πρέπει να προστεθεί η απώλεια δημόσιων πόρων για τη μετεγκατάσταση των τριάντα περίπου δημόσιων φορέων που λειτουργούν ακόμα και σήμερα μέσα στην έκταση του Ελληνικού, αλλά και των συνοδών έργων (οδικά έργα, δίκτυα, κτλ) που θα κληθεί να υλοποιήσει το ελληνικό δημόσιο προς εξυπηρέτηση του νέου οικιστικού συγκροτήματος που θα δημιουργηθεί στη Νότια Αθήνα.

Έχει επισημανθεί επανειλημμένα ότι η ολοκλήρωση της πώλησης του Ελληνικού αποτελεί ένα περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό σκάνδαλο το οποίο θα συνεχίσουν να αναδεικνύουν και να αντιπαλεύουν κοινωνικές δυνάμεις που αναγνωρίζουν τη δημόσια γη ως κοινό πόρο και την πόλη ως συλλογικό κοινωνικό προϊόν. Πέρα όμως από αυτό, εξίσου σημαντικά είναι τα θέματα διαφάνειας, δημοκρατικότητας και συμμετοχής που βρίσκονται – και σήμερα όπως και τα προηγούμενα χρόνια – στο περιθώριο των επεξεργασιών όσων λαμβάνουν αποφάσεις για το μέλλον του Ελληνικού και που ενδεχομένως θα οδηγούσαν σε άλλες επιλογές τόσο για το συγκεκριμένο, όσο και για άλλα κρίσιμα για τον τόπο θέματα.

Φερενίκη Βαταβάλη,

δρ αρχιτέκτων-πολεοδόμος