Η δανειακή σύμβαση του τρίτου μνημονίου

Δημήτρης Μπελαντής*

Πρόκειται για μια απολύτως αποικιοκρατική σύμβαση, λεόντειο σε βάρος του ελληνικού κράτους, όπως ήταν και η πρώτη και δεύτερη δανειακή σύμβαση.

Το νο­μο­θέ­τη­μα του Τρί­του Μνη­μο­νί­ου, όπως ει­σά­γε­ται στην Βουλή, απο­τε­λεί­ται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος είναι το πε­ριε­χό­με­νο του πρώ­του άρ­θρου, το οποίο πε­ριέ­χει εφαρ­μο­στι­κές δια­τά­ξεις του Μνη­μο­νί­ου ως συ­νέ­χεια των δύο πα­κέ­των προ­α­παι­του­μέ­νων, τα οποία ψη­φί­σθη­καν την 15η Ιου­λί­ου και την 22η Ιου­λί­ου αντί­στοι­χα. Πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται ση­μα­ντι­κές ρυθ­μί­σεις όπως η πώ­λη­ση του ψω­μιού και εκτός των αρ­το­ποιεί­ων σύμ­φω­να με τις υπο­δεί­ξεις του ΟΟΣΑ, η ενί­σχυ­ση του αυ­τό­μα­του διορ­θω­τι­κού μη­χα­νι­σμού (νέες μνη­μο­νια­κές ρυθ­μί­σεις με πρω­το­βου­λία του Δη­μο­σιο­νο­μι­κού Συμ­βου­λί­ου και του υπουρ­γού Οι­κο­νο­μι­κών, όποτε χρεια­στεί, και με αυ­τό­μα­τη δια­δι­κα­σία), η τρο­πο­ποί­η­ση προς τα πολύ χει­ρό­τε­ρα όλου του κοι­νω­νι­κο­α­σφα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος ως το 2022 με συ­νε­χή αύ­ξη­ση των ορίων ηλι­κί­ας για τις πρό­ω­ρες συ­ντα­ξιο­δο­τή­σεις και με μεί­ω­ση των μειω­μέ­νων συ­ντά­ξε­ων που ήδη πα­ρέ­χο­νται καθώς και με πά­γω­μα αυ­ξή­σε­ων σε όλες τις συ­ντά­ξεις ως το 2022, η ενο­ποί­η­ση τω επι­κου­ρι­κών τα­μεί­ων κ.ά.  

Το δεύ­τε­ρο μέρος του νο­μο­θε­τή­μα­τος είναι η νέα δα­νεια­κή σύμ­βα­ση, στην οποία και θα επι­κε­ντρω­θού­με. Το τρίτο μέρος είναι το νέο (τρίτο) Μνη­μό­νιο της Ελ­λά­δας μετά από εκεί­να του 2010 (εφαρ­μο­στι­κός νόμος 3845/2010) και του 2012 (εφαρ­μο­στι­κός νόμος 4046/2012).  

Η δα­νεια­κή σύμ­βα­ση συ­νά­πτε­ται ανά­με­σα στην Ελ­λά­δα, την Τρά­πε­ζα της Ελ­λά­δος, το Ευ­ρω­παϊ­κού Τα­μείο Χρη­μα­το­πι­στω­τι­κής Στα­θε­ρό­τη­τας (ΕΤΧΣ) και τον Ευ­ρω­παϊ­κό Μη­χα­νι­σμό Στα­θε­ρό­τη­τας (ΕΜΣ ή στα αγ­γλι­κά ESM). Το ποσό της χρη­μα­το­δο­τι­κής διευ­κό­λυν­σης ανέρ­χε­ται ως μέ­γι­στο στα 86 δισ. ευρώ. Όπως διευ­κρι­νί­ζε­ται, ο ΕΜΣ κα­τα­τεί­νει με τα χρη­μα­το­δο­τι­κά του μέσα είτε σε δά­νεια προς τα κρά­τη-μέ­λη του στο πλαί­σιο προ­γραμ­μά­των μα­κρο­οι­κο­νο­μι­κής προ­σαρ­μο­γής, είτε σε διευ­κο­λύν­σεις για τη χρη­μα­το­δό­τη­ση της ανα­κε­φα­λαί­ω­σης πι­στω­τι­κών ιδρυ­μά­των κρά­τους-μέ­λους του ΕΜΣ είτε σε διευ­κο­λύν­σεις για την αγορά ομο­λό­γων. Δια­πι­στώ­νε­ται ότι έχει υπο­βλη­θεί αί­τη­ση της Ελ­λά­δας από 8-7-15 προς τον ΕΜΣ και το ΔΝΤ και ανα­φέ­ρε­ται στους όρους της σύμ­βα­σης ότι το νέο δά­νειο του ΔΝΤ θα λη­φθεί υπόψη στο πλαί­σιο της απο­πλη­ρω­μής της πα­ρού­σας σύμ­βα­σης.  

Ορί­ζε­ται σαφώς (όπως, άλ­λω­στε, και στις προη­γού­με­νες δύο δα­νεια­κές συμ­βά­σεις, στοι­χείο που απο­κρύ­φθη­κε από την κυ­βέρ­νη­ση στις 20-2-2015) ότι (ση­μείο Θ’ του Προ­οι­μί­ου) η συμ­μόρ­φω­ση στους όρους της πα­ρού­σας σύμ­βα­σης πε­ρι­λαμ­βά­νει εξά­πα­ντος τη συμ­μόρ­φω­ση στους όρους του Μνη­μο­νί­ου Συ­νεν­νό­η­σης ή Memorandum of Understanding, το οποίο συ­νο­δεύ­ει την πα­ρού­σα σύμ­βα­ση. Δεν υπάρ­χει συμ­μόρ­φω­ση στη δα­νεια­κή σύμ­βα­ση χωρίς συμ­μόρ­φω­ση στο Μνη­μό­νιο.  

Ορί­ζε­ται με σα­φή­νεια ως όρος της σύμ­βα­σης η σύ­στα­ση ανε­ξάρ­τη­του Τα­μεί­ου Ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, το οποίο θα δια­τη­ρεί ση­μα­ντι­κά πε­ριου­σια­κά στοι­χεία του ελ­λη­νι­κού κρά­τους και «θα τα ρευ­στο­ποιεί με ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις και άλλα μέσα». Γί­νε­ται ανα­φο­ρά ως προς αυτό στη συμ­φω­νία του Γιού­ρο­γκρουπ της 12ης Ιου­λί­ου, όπου ορί­ζε­ται ως όριο αξίας το ποσόν των 50 δισ. ευρώ. Μά­λι­στα, ανα­φέ­ρε­ται και η πε­ρί­ερ­γη έν­νοια του Μέ­ρους του Τα­μεί­ου Ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων υπό την έν­νοια νο­μι­κού ή φυ­σι­κού προ­σώ­που, που απο­τε­λεί μέρος της εται­ρι­κής δομής (του με­το­χι­κού κε­φα­λαί­ου; της διοί­κη­σης;) ή της δομής δια­κυ­βέρ­νη­σης που θα υλο­ποι­ή­σει το Τα­μείο. Πι­θα­νόν, η ανα­φο­ρά σε Μέρη του Τα­μεί­ου να προ­δι­κά­ζει και το σπά­σι­μο του Υπερ­τα­μεί­ου σε Υπο­τα­μεία είτε κατά κα­τη­γο­ρί­ες ρευ­στο­ποιού­με­νων δη­μο­σί­ων αγα­θών είτε για να ικα­νο­ποι­η­θούν δια­φο­ρε­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα των δα­νει­στών.  

Η σύμ­βα­ση αυτή απο­τε­λεί εφαρ­μο­γή των γε­νι­κών προ­δια­γρα­φών για δά­νεια του ΕΜΣ καθώς και των γε­νι­κών ορίων δα­νεί­ων του ΕΜΣ ή των ει­δι­κών όρων για τη συ­γκε­κρι­μέ­νη μορφή χρη­μα­το­δο­τι­κής διευ­κό­λυν­σης εκ μέ­ρους του ΕΜΣ, γι’ αυτό άλ­λω­στε και γί­νε­ται συ­νε­χής ανα­φο­ρά σε απο­κλί­σεις ή συ­μπλη­ρώ­σεις σε σχέση με τους γε­νι­κούς ή τους ει­δι­κούς όρους του ΕΜΣ. Γι’ αυτό άλ­λω­στε, και δεν υπάρ­χει ανα­φο­ρά στο αγ­γλι­κό δί­καιο, αφού ο ΕΜΣ ρυθ­μί­ζε­ται από το ευ­ρω­ε­νω­σια­κό δί­καιο, χωρίς αυτό να ση­μαί­νει ότι το δί­καιο του ΕΜΣ, όπως έχει ει­δι­κό­τε­ρα δια­μορ­φω­θεί, είναι ευ­νοϊ­κό προς τους οφει­λέ­τες. Το ευ­ρω­ε­νω­σια­κό δί­καιο έχει με­τα­βλη­θεί τόσο πολύ σε δί­καιο του δα­νει­στή, ώστε να μη ζη­λεύ­ει σε τί­πο­τε το αγ­γλι­κό δί­καιο.  

Προ­βλέ­πε­ται, επί­σης, η λει­τουρ­γία Τα­μεί­ου Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης Τρα­πε­ζών, το οποίο θα πα­ρα­κο­λου­θεί τις τρά­πε­ζες, οι οποί­ες ανα­κε­φα­λαιώ­νο­νται με τμήμα της χο­ρη­γού­με­νης χρη­μα­το­δο­τι­κής διευ­κό­λυν­σης. Το Τα­μείο αυτό έχει αρ­κε­τές ομοιό­τη­τες με το υπάρ­χον ΤΧΣ (Τα­μείο Χρη­μα­το­πι­στω­τι­κής Στα­θε­ρό­τη­τας). Εκτός από τις γε­νι­κές δε­σμεύ­σεις στο κρά­τος- οφει­λέ­τη που θέτει ο ΕΜΣ με τους γε­νι­κούς και τους ει­δι­κούς όρους του, προ­βλέ­πο­νται έξτρα δε­σμεύ­σεις μέχρι την απο­πλη­ρω­μή του ποσού του δα­νεί­ου, των τόκων και των προ­σθέ­των ποσών, όπως ιδίως α) η πα­ρα­κο­λού­θη­ση από πα­ρα­τη­ρη­τή του ΕΜΣ του Συμ­βου­λί­ου του Τα­μεί­ου Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης, β) η συμ­με­το­χή του Τα­μεί­ου Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης στο με­το­χι­κό κε­φά­λαιο των ιδρυ­μά­των που ανα­κε­φα­λαιώ­νο­νται, πράγ­μα που προ­δια­γρά­φει την ιδιό­τυ­πη υφαρ­πα­γή των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών από τον ΕΜΣ, γ) ο κα­θο­ρι­σμός της δια­κυ­βέρ­νη­σης του Τα­μεί­ου Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης, δ) η πραγ­μα­το­ποί­η­ση νο­μο­θε­τι­κών αλ­λα­γών από το ελ­λη­νι­κό κρά­τος ώστε να πα­ρα­σχε­θούν στον ΕΜΣ ως εγ­γυ­ή­σεις έγκυ­ρα, εκτε­λε­στά και αμε­τά­κλη­τα δι­καιώ­μα­τα τρί­των (εν­δε­χο­μέ­νως ενο­χι­κές απαι­τή­σεις του ελ­λη­νι­κού Δη­μο­σί­ου σε βάρος πο­λι­τών του ή και εμπράγ­μα­τες αξιώ­σεις κατά τρί­των) κ.ά.  

Επί­σης, ως δέ­σμευ­ση υπέρ του ΕΜΣ τί­θε­ται και η δυ­να­τό­τη­τα νο­μο­θε­τι­κών αλ­λα­γών-τρο­πο­ποι­ή­σε­ων (εν­νο­εί­ται προς το βα­ρύ­τε­ρο) επί του Τα­μεί­ου Ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, ώστε α) να συ­μπε­ρι­λη­φθεί στην πα­ρού­σα σύμ­βα­ση ως συμ­βαλ­λό­με­νο μέρος οποιο­δή­πο­τε μέρος του Τα­μεί­ου Ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων απαι­τή­σει ο ΕΜΣ, β) να συ­μπε­ρι­λη­φθούν στην πα­ρού­σα σύμ­βα­ση και υπο­χρε­ώ­σεις (νέες, προ­φα­νώς) του δι­καιού­χου κρά­τους (της Ελ­λά­δας), του Τα­μεί­ου Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης ή και μερών του Τα­μεί­ου Ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, όπως θα απαι­τή­σει ο ΕΜΣ κατά τη δια­κρι­τι­κή του ευ­χέ­ρεια. Τέλος, μπο­ρεί να πα­ρα­σχε­θεί νο­μο­θε­τι­κά εγ­γύ­η­ση στον ΕΜΣ για την εξό­φλη­ση υπο­χρέ­ω­σης (πι­θα­νόν και δόσης ακόμη) από το κρά­τος-δα­νειο­λή­πτη με τη συν­δρο­μή από οποιο­δή­πο­τε μέρος του Τα­μεί­ου Ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων κατά τη δια­κρι­τι­κή ευ­χέ­ρεια της διοί­κη­σης του ΕΜΣ. Πρό­κει­ται, ου­σια­στι­κά, για την επα­νά­λη­ψη της εμπράγ­μα­της ασφά­λειας σε όλη τη δη­μό­σια πε­ριου­σία, η οποία προ­βλε­πό­ταν από την πρώτη και τη δεύ­τε­ρη δα­νεια­κή σύμ­βα­ση και η οποία είχε κα­ταγ­γελ­θεί από αρ­κε­τούς προ­ο­δευ­τι­κούς νο­μι­κούς και ιδίως από τον κα­θη­γη­τή Γ. Κα­σι­μά­τη. Προ­βλέ­πε­ται, τέλος, η χο­ρή­γη­ση ασφα­λειών και εγ­γυ­ή­σε­ων στο Τα­μείο Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης χάριν του δα­νεί­ου εξυ­γί­αν­σης (προ­φα­νώς είτε από το ελ­λη­νι­κό κρά­τος είτε από την πε­ριου­σία των «ωφε­λου­μέ­νων» ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών).  

Πρό­κει­ται για μια απο­λύ­τως αποι­κιο­κρα­τι­κή σύμ­βα­ση, λε­ό­ντειο σε βάρος του ελ­λη­νι­κού κρά­τους, όπως ήταν και η πρώτη και δεύ­τε­ρη δα­νεια­κή σύμ­βα­ση. Τρία είναι τα βα­σι­κά ερ­γα­λεία αυτής της σύμ­βα­σης, μέσα από τα οποία το ελ­λη­νι­κό κρά­τος χάνει κάθε οι­κο­νο­μι­κή ανε­ξαρ­τη­σία αλλά και γε­νι­κό­τε­ρα εκ­πί­πτει κάθε έν­νοια εθνι­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας, κρα­τι­κής κυ­ριαρ­χί­ας και δη­μο­κρα­τί­ας: α) το Τα­μείο Ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων ως ένα ΥΠΕΡ­ΤΑΙ­ΠΕΔ, το οποίο ανα­λαμ­βά­νει να υπο­θη­κεύ­σει και να ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σει όλη τη δη­μό­σια πε­ριου­σία σε όφε­λος των δα­νει­στών και των ιδιω­τι­κών μο­νο­πω­λια­κών κα­πι­τα­λι­στι­κών ομί­λων, β) το Τα­μείο Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης, το οποίο μέσα από τη δια­δι­κα­σία «εξυ­γί­αν­σης» είναι πλέον ή βέ­βαιο ότι θα προ­χω­ρή­σει στη συγ­χώ­νευ­ση των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών και στην υπα­γω­γή τους στον ΕΜΣ ή και σε ιδιω­τι­κούς κα­πι­τα­λι­στι­κούς ομί­λους της Ευ­ρω­ζώ­νης, γ) η πα­ρο­χή απαι­τή­σε­ων, δε­σμεύ­σε­ων και ασφα­λειών επί δι­καιω­μά­των τρί­των από το ελ­λη­νι­κό κρά­τος στον ΕΜΣ - εδώ ας ση­μειω­θεί και το άδηλο μέλ­λον των ιδιω­τι­κών «κόκ­κι­νων δα­νεί­ων». Ου­σια­στι­κά, ο ΕΜΣ γί­νε­ται -σε συ­νερ­γα­σία με το ΔΝΤ- ο μα­κρύς βρα­χί­ο­νας της εΕ­ρω­ζώ­νης-ΕΕ για την πλήρη και από­λυ­τη αποι­κιο­ποί­η­ση της Ελ­λά­δας και την κα­τα­στρο­φή κάθε ανα­πτυ­ξια­κής δυ­να­τό­τη­τας. Ακόμη και για τον ελ­λη­νι­κό κα­πι­τα­λι­σμό, παρά το γε­γο­νός ότι οι βα­σι­κοί φο­ρείς του είναι στη­ρίγ­μα­τα αυτής της πο­λι­τι­κής, η δα­νεια­κή σύμ­βα­ση είναι ένας μη­χα­νι­σμός προ­σαρ­μο­γής στην από­λυ­τη υπο­βάθ­μι­σή του εντός του διε­θνούς κα­τα­με­ρι­σμού ερ­γα­σί­ας.  

Όπως προ­κύ­πτει και από το ίδιο το κεί­με­νο του Τρί­του Μνη­μο­νί­ου (τρίτο μέρος του νο­μο­σχε­δί­ου) η δα­νεια­κή σύμ­βα­ση γί­νε­ται για άλλη μια φορά το φο­νι­κό όπλο για την από­λυ­τη και θα­να­τη­φό­ρα για την κοι­νω­νία επι­βο­λή ενός ακραί­ου νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού. Ερ­γα­σια­κός με­σαί­ω­νας, ομα­δι­κές απο­λύ­σεις, δια­τή­ρη­ση των συ­ντά­ξε­ων-πέ­ρα από τις πο­λύ­μορ­φες μειώ­σεις και τσε­κου­ρώ­μα­τα- στο ίδιο ύψος ως το 2022 (απα­γό­ρευ­ση αυ­ξή­σε­ων), φο­ρο­ε­πι­δρο­μή στα βα­σι­κά είδη που κα­λύ­πτουν τις ανά­γκες των φτω­χών και των μι­κρο­με­σαί­ων πο­λι­τών μέσω του ΦΠΑ, δια­τή­ρη­ση με μι­κρές αλ­λα­γές του ΕΝΦΙΑ, ενός νόμου άδι­κου και λη­στρι­κού, χτύ­πη­μα του ελέγ­χου του ελ­λη­νι­κού κρά­τους στα οι­κο­νο­μι­κά του μέσα από την πε­ραι­τέ­ρω ανε­ξαρ­τη­το­ποί­η­ση της ΓΓΔΕ, του Δη­μο­σιο­νο­μι­κού Συμ­βου­λί­ου και της πε­ρί­φη­μης Ανε­ξάρ­τη­της Αρχής για τις Δη­μό­σιες Συμ­βά­σεις (η οποία κα­ταρ­γεί τον προ­λη­πτι­κό έλεγ­χο του Ελεγ­κτι­κού Συ­νε­δρί­ου στις συμ­βά­σεις και ευ­νο­εί ου­σια­στι­κά τη δια­φθο­ρά και τη γε­νι­κευ­μέ­νη ρε­μού­λα), θω­ρά­κι­ση του ιδιω­τι­κού χα­ρα­κτή­ρα των τρα­πε­ζών, ώστε να πε­ρά­σουν εύ­κο­λα στη συ­νέ­χεια στον ΕΜΣ και στους γερ­μα­νι­κούς τρα­πε­ζι­κούς ομί­λους, επι­βο­λή πα­ντού των με­θό­δων απε­λευ­θέ­ρω­σης των αγο­ρών του ΟΟΣΑ, δη­λα­δή τσά­κι­σμα των μι­κρών και με­σαί­ων επι­χει­ρή­σε­ων και των ελευ­θέ­ρων επαγ­γελ­μα­τιών και προ­νό­μια στους μο­νο­πω­λια­κούς ομί­λους και στη συ­γκέ­ντρω­ση/συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση της ιδιο­κτη­σί­ας και των επι­χει­ρή­σε­ων.  

Βε­βαί­ως, κα­νέ­να επι­χεί­ρη­μα δεν ευ­στα­θεί υπέρ της άπο­ψης ότι αυτή η δα­νεια­κή σύμ­βα­ση και αυτό το Μνη­μό­νιο είναι κα­λύ­τε­ρα από τα προη­γού­με­να και μά­λι­στα, επει­δή τα συμ­φώ­νη­σε, τα προ­ω­θεί και τα εφαρ­μό­ζει η Αρι­στε­ρά στην κυ­βέρ­νη­ση. Αντί­θε­τα μά­λι­στα, ανε­ξάρ­τη­τα από το τα­μεια­κό κό­στος αυτού του μνη­μο­νί­ου και αυτής της δα­νεια­κής σύμ­βα­σης για το λαό και τα λαϊκά κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα, είναι φα­νε­ρό ότι αυτή η συμ­φω­νία μέσω του Υπερ­τα­μεί­ου και μέσω του Τα­μεί­ου Ανα­κε­φα­λαί­ω­σης και της «εξυ­γί­αν­σης» των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών βα­θαί­νει τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της μνη­μο­νια­κής και νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης κυ­ριαρ­χί­ας και της αποι­κιο­ποί­η­σης της χώρας και συ­νι­στά εθνι­κή τα­πεί­νω­ση και κοι­νω­νι­κή κα­τα­στρο­φή σε βάθος χρό­νου.

Γι’ αυτό άλ­λω­στε, και έχει εξαι­ρε­τι­κή ση­μα­σία η μη υπερ­ψή­φι­σή της ή πά­ντως η με­γά­λη κοι­νω­νι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση για τη μη εφαρ­μο­γή της και την ανα­τρο­πή της.  

* Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ίσκρα