Πολιτική της επικοινωνίας και επικοινωνία της πολιτικής

του Γιώργου Νικολαϊδη από εδώ

Με τις πρόσφατες εξελίξεις, και ιδίως την επιλογή του πρωθυπουργού να βιαστεί να πάει σε εκλογές όπως-όπως (ενδεχομένως υπολογίζοντας ότι όσο υλοποιείται το Μνημόνιο Τσίπρα, τόσο η εκλογική του δύναμη θα απομειώνεται), ο πολιτικός χρόνος πυκνώνει απίστευτα. Και κάνει επιτακτικές τις πρωτοβουλίες συγκρότησης όσων επιμένουν να θέλουν να εκφραστεί το αριστερό λαϊκό αντιμνημονιακό μέτωπο ενάντια στη συνθηκολόγηση και την υποταγή, αλλά και σε αντιπαράθεση με την ακροδεξιά κίβδηλη αντιμνημονιακή ρητορεία. Το ζητούμενο είναι, λοιπόν, ένα μέτωπο. Ένα μέτωπο, όμως, που δεν θα είναι ούτε ο «καλός ΣΥΡΙΖΑ» ούτε «ένας νέος ΣΥΡΙΖΑ» (αφού άλλωστε η στρατηγική του ενιαίου μέχρι πριν από λίγο ΣΥΡΙΖΑ έδειξε τα όριά της με τραγικό τρόπο). Αλλά ούτε και μια «καλή ΑΝΤΑΡΣΥΑ» ή ένα «καλό ΚΚΕ» (αφού και αυτών των εγχειρημάτων τα όρια έχουν φανεί).

Περισσότερο από όλα όμως το όποιο νέο σχήμα κυοφορείται θα πρέπει να προσδιοριστεί θετικά και συγχρονικά ως προς τι προτείνει να γίνει σήμερα και όχι απλώς και μόνο αρνητικά («σε τι λέμε όχι») ή ιστορικά («με ποιους είμαστε από… πάντα»). Και καθώς ο χρόνος είναι πια στο «και πέντε» ο καθένας και η καθεμιά πρέπει να καταθέσουν όσο πιο καθαρά γίνεται την πρότασή τους για τα επόμενα βήματα συγκρότησης ενός τέτοιου μετώπου. Ενός μετώπου που σίγουρα δεν μπορεί να αποκρυσταλλώσει πλήρως την φυσιογνωμία του μέσα στο λίγο χρόνο που απομένει έως τις εκλογές αλλά μπορεί να ξεκινήσει δίνοντας ένα ξεκάθαρο στίγμα για το χαρακτήρα και τον προσανατολισμό του σε μια διαδικασία που θα συνεχιστεί και μετά την εκλογική μάχη. Σε μια τέτοια κατεύθυνση λοιπόν γράφονται οι παρακάτω σκέψεις.

Οι προϋποθέσεις

Βασικές προϋποθέσεις για να συμπτυχθεί ένα τέτοιο μετωπικό σχήμα είναι:

• Να ξεπεράσουν όλοι τις –κατανοητές και δικαιολογημένες αλλά πλέον ανεπίκαιρες– αγκυλώσεις και συναισθηματικές τους προσκολλήσεις σε σχήματα, συνασπισμούς και συνεργασίες της προηγούμενης φάσης είτε αυτές αφορούν τον ΣΥΡΙΖΑ είτε την ΑΝΤΑΡΣΥΑ είτε άλλα μορφώματα της Αριστεράς.
• Να ξεπεραστεί ταχύτατα η κακή παράδοση των αριστερών σχημάτων να υποστηρίζουν κάθε αίτημα ευαγγελιζόμενα πως με κάποιο μαγικό τρόπο όλα μπορούν διαμιάς να γίνουν εύκολα και θετικά. Ο λαός μας, ιδιαίτερα μετά το φιάσκο της «πρώτη φορά αριστερής» κυβέρνησης δεν έχει ανάγκη από έναν ακόμα να του χαϊδέψει τα αφτιά: θα εκτιμήσει αντιθέτως όποιον έχει την παρρησία να πει αλήθειες για τις δυσκολίες της περιόδου, δείχνοντας όμως ταυτόχρονα το δρόμο για την ανακατάληψη του ελέγχου επί της ζωής μας που έχει χαθεί για τους περισσότερους στα πέτρινα χρόνια των μνημονίων.
• Να αποφασίσουν όλοι οι συμμετέχοντες πως σε ένα τέτοιο σχήμα δεν χωράνε πλέον ευκολίες ρητορικής εσαεί αντιπολίτευσης: το μέτωπο αυτό οφείλει αντιθέτως να εκφέρει λόγο ως εάν να είναι παράταξη εξουσίας, να μιλήσει για το τι λέει πως πρέπει να γίνει αύριο το πρωί ει δυνατόν για το σύνολο της κοινωνίας και όχι να αυτοπεριοριστεί σε ένα ρόλο μόνιμης αντιπολίτευσης.

Το πρόγραμμα

Όπως ήδη υποστηρίχτηκε, το νέο αυτό σχήμα δεν μπορεί να μένει στο ηρωικό «Όχι» του δημοψηφίσματος. Ούτε καν στην άρνηση του συμβιβασμού που αναπαριστά το Μνημόνιο Τσίπρα. Πρέπει με θετικό τρόπο να ορίσει την πορεία που προτείνει για το λαό και την κοινωνία. Ένα τέτοιο πρόγραμμα περιλαμβάνει:

• Την άμεση άρνηση πληρωμής του χρέους και την αμφισβήτηση της νομιμότητάς του –γιατί άλλωστε αν η κοινωνία συνεχίζει να αναγνωρίζει το επαχθές αυτό χρέος που συσσώρευσαν ιδιαίτερα οι μνημονιακές κυβερνήσεις των τελευταίων ετών (το 2016 το δημόσιο χρέος αναμένεται να ανέλθει πάνω από 200% του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας) και να συναινεί στην ομαλή αποπληρωμή του, τότε μάλλον η άσκηση οποιασδήποτε άλλης, λιγότερο έστω αντικοινωνικής, πολιτικής είναι πρακτικά αδύνατη.
• Την έξοδο από την ευρωζώνη που αποδεδειγμένα πλέον αποτελεί ένα ασφυκτικό ατσάλινο κλουβί νεοφιλελεύθερων αντιλαϊκών επιλογών. Ορθώς δε σημειώνεται πως η επανάκτηση της κυριαρχίας επί της ασκούμενης νομισματικής πολιτικής στη χώρα από μόνη της δεν πρόκειται να φέρει το λαό μας σε καλύτερη θέση. Γι’ αυτό και η προοπτική μιας τέτοιας ρήξης πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από συγκεκριμένα μέτρα για την ανακούφιση των λαϊκών στρωμάτων όπως τη ρύθμιση των δανείων των νοικοκυριών, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των αγροτών, την κρατική παρέμβαση για τη διασφάλιση της ενεργειακής, ιατροφαρμακευτικής και διατροφικής επάρκειας του λαού και την ενίσχυση της παραγωγικής επανεκκίνησης της κοινωνίας.
• Ευθέως συνδεδεμένο με τα παραπάνω είναι και το μέτρο της άμεσης κρατικοποίησης των τραπεζοπιστωτικών ιδρυμάτων που ελέγχουν όλη τη σφαίρα της κυκλοφορίας του χρήματος για τη διασφάλιση της ομαλότητας στη μεταβατική περίοδο αλλά και σαν μοχλός εφαρμογής φιλολαϊκών πολιτικών. Ανάλογα θα πρέπει να έρθουν στον έλεγχο του Δημοσίου και μια σειρά από άλλες μεγάλες επιχειρήσεις υποδομών και κοινωφελούς χαρακτήρα, ακριβώς για να αποτελέσουν πυλώνα προστασίας των λαϊκών εισοδημάτων και εργαλείο παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας προς όφελος των φτωχών λαϊκών στρωμάτων.
• Παράλληλα θα πρέπει σε μια ανοιχτή στον δημοκρατικό λαό και τα μαζικά κινήματα διαδικασία να ανοίξει το θέμα μιας διαφορετικής, εναλλακτικής και σε ριζική αντίθεση με την πεπατημένη πολιτικής για κάθε μείζονα τομέα της ζωής: την παιδεία, την υγεία, τον πολιτισμό, το περιβάλλον, τη δημόσια διοίκηση και ούτω καθεξής. Η Αριστερά του 21ου αιώνα δεν μπορεί να είναι απλώς και μόνο φιλολαϊκή οικονομικά διαχείριση. Οφείλει να επεξεργάζεται σε κάθε τομέα την αντίπαλη στα δεδομένα αναμόρφωσή της στην κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των αναγκών της κοινωνίας αλλά και της συμμετοχής του λαού στη λήψη των αποφάσεων σε όλη τη γραμμή του μετώπου. Άλλωστε, ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπως η παρούσα, όπου οι πόροι και είναι και θα εξακολουθήσουν να είναι δυσεύρετοι (ακόμα και αν πραγματοποιηθεί η ρήξη με το Διευθυντήριο των Βρυξελλών), η εφαρμογή του ίδιου παλαιού μοντέλου του πολιτεύεσθαι στους επιμέρους τομείς της δημόσιας ζωής είναι αδύνατη, άρα η Αριστερά έχει επείγουσα ανάγκη τη ριζοσπαστική καινοτομία σε φιλολαϊκή κατεύθυνση, τη λαϊκή επινοητικότητα κόντρα σε λογικές συντήρησης, συντεχνιών ή τεχνοκρατίας.
• Και φυσικά σε ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν πρέπει να λείψει η οργάνωση του λαού μας και η αντίσταση στις επιπτώσεις του νέου δυσβάστακτου Μνημονίου Τσίπρα: κανένα νοικοκυριό δεν πρέπει να χάσει το σπίτι του, κανένα δάνειο ή υποθήκη της αγροτιάς να μην περάσει σε κερδοσκοπικά funds, κανένα περιουσιακό στοιχείο του Δημοσίου, δηλαδή του ελληνικού λαού, να μην ξεπουληθεί μπιρ παρά, κανένας να μη μείνει απροστάτευτος απέναντι στην αντικοινωνική καταιγίδα του νέου μνημονίου. Γιατί κανένας δεν περισσεύει για την Αριστερά και ως εκ τούτου το νέο αυτό μέτωπο πρέπει να μπει μπροστά, να οργανώσει, να στηρίξει με όλες του τις δυνάμεις τους νέους αγώνες του λαού για επιβίωση και αξιοπρέπεια.

Ιδωμένο λοιπόν μόνο σε ένα τέτοιο πλαίσιο, και σε συνάρτηση με όλο το υπόλοιπο πακέτο φιλολαϊκών μεταρρυθμίσεων και μέτρων, έχει νόημα και το αίτημα της εξόδου από το ευρώ και της έκδοσης νέου εθνικού νομίσματος. Να το πούμε απλά: η επιστροφή της χώρας σε εθνικό νόμισμα οφείλει να αντιμετωπίζεται ως μέσο κυρίως και όχι ως σκοπός, ως αναγκαία μεν συνθήκη (εξάλλου γι’ αυτό πλέον έχει πειστεί και ο πιο καλόπιστος διεθνιστής, ότι δηλαδή εντός της ευρωζώνης δεν επιτρέπεται πρακτικά καμία παρέκκλιση από την κυρίαρχη βαρβαρότητα του ακραίου νεοφιλελευθερισμού) αλλά όχι ικανή από μόνη της να φέρει την κοινωνική αλλαγή, μια αλλαγή που όμως μπορεί να ξεκινήσει με ένα συνδυασμένο πακέτο μέτρων – της ρήξης με την ευρωζώνη συμπεριλαμβανομένης.

Το εύρος δυνάμεων

Σε μια τέτοια μετωπική ενότητα χωράνε όλοι όσοι συμφωνούν με τη βασική προγραμματική της κατεύθυνση ανεξαρτήτως ιδεολογικών καταβολών, παλαιότερων αντιπαραθέσεων, προσωπικών συμπαθειών ή αντιπαθειών, φιλοδοξιών ή εμμονών, ιδεολογικών συγγενειών και ούτω καθεξής. Κάθε τέτοια τυχόν αναδίπλωση (π.χ. σε ένα συγκερασμό δυνάμεων που τις συνέχει κοινή ιδεολογική αφετηρία ή καταβολή από ιστορικές διασπάσεις του ίδιου χώρου) θα αποτελεί σημαντική υποχώρηση σε σχέση και με τις δυνατότητες ενός νέου εγχειρήματος και τις απαιτήσεις των καιρών για τον εξοπλισμό του λαού μας για τις μάχες που έρχονται.

Σε μια τέτοια μετωπική ενότητα όμως πάνω από όλα θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι πρόσφατες εμπειρίες των κινημάτων των πλατειών κ.ο.κ. και επιτέλους η Αριστερά να εμπιστευτεί τον κινητοποιούμενο λαό αποφεύγοντας τον φοβικό εγκλεισμό της σε ατέρμονες διαπραγματεύσεις και εύθραυστες ισορροπίες μεταξύ οργανωμένων δυνάμεων της ιστορικής Αριστεράς. Ένα τέτοιο μετωπικό σχήμα λοιπόν εκτός από το να είναι ανοιχτό σε οργανώσεις, ομάδες, σχήματα, πρόσωπα με προϊστορία στο χώρο της Αριστεράς οφείλει να ανοίξει διάπλατα τις πόρτες του σε όλο τον κόσμο του κινήματος, στον κόσμο που έδωσε τη μάχη του δημοψηφίσματος, στον κόσμο που πολιτικοποιείται ραγδαία από τη βίαιη μεταστροφή της κυβέρνησης και θέλει να αγωνιστεί για τη ζωή του.

Η διαδικασία

Η διαδικασία του νέου αυτού σχήματος οφείλει να είναι ανοιχτή και πλατιά δημοκρατική. Φτάνει πια με τα αρχηγικά σχήματα, τα ιερατεία των κομμάτων της Αριστεράς, τη γραφειοκρατία, τα παζάρια, το δικαίωμα αρνησικυρίας των συνιστωσών και όλα αυτά. Στις σημερινές ανάγκες του κινήματος και της Αριστεράς στον τόπο μας αντιστοιχεί ένα πλατύ μεν σχήμα στο οποίο όμως «ο καθένας ισοδυναμεί με έναν και κανένας δεν ισοδυναμεί με κάτι περισσότερο από έναν». Και βέβαια ορθό είναι να υπάρχει αρχικώς μια πρόνοια ώστε να εκπροσωπούνται με τον ευρύτερο δυνατό τρόπο όλες οι τάσεις, όλες οι δυνάμεις που θα αποφασίσουν να συγκροτήσουν ένα τέτοιο μέτωπο. Ωστόσο στην πορεία του, αν θέλει να μακροημερεύσει, οφείλει να έχει δημοκρατικές διαδικασίες και όχι αδιαφανή επιτελεία, οφείλει να διασφαλίζει τη δυνατότητα τού κάθε απλού μέλους του που δεν έχει περγαμηνές και εμπειρία κομματικής καμαρίλας να έχει χώρο να εκφράζεται, να επικοινωνεί με τους άλλους και να επηρεάζει την κατεύθυνση του όλου. Ένα μόρφωμα που θα μυρίζει τη μούχλα της ίντριγκας και της καμαρίλας της γραφειοκρατικής Αριστεράς δεν έχει σήμερα ούτε θέση στον αγώνα για τη χειραφέτηση του λαού, αλλά πιθανότητα δεν θα έχει και καμία τύχη να το βάλει στην καρδιά του ο λαός αυτός. Το όποιο λοιπόν νέο σχήμα πρέπει να φροντίσει από την αρχή να περιορίσει τα φαινόμενα της γραφειοκρατίας, των αρχηγισμών μικρών ή μεγάλων, του παραγοντισμού, της αναπαραγωγής των εξουσιαστικών σχέσεων εντός της Αριστεράς, εκεί όπου αυτή στρατεύεται για να τα αντιπαλεύει.

Όλα αυτά μπορεί να είναι σωστά, μπορεί και όχι. Μπορεί οι κατευθύνσεις που προβάλλονται να είναι ορθές ή και εντελώς ξεστρατισμένες. Έχουμε ωστόσο την εντύπωση πως η Αριστερά, το μαζικό κίνημα και ο λαός μας έχουν ανάγκη αυτήν ακριβώς τη συζήτηση: να γίνει ταχύτατα και να καταλήξει αμέσως, καθώς «ο καιρός γαρ εγγύς». Και όχι τακτικισμούς και κουτσομπολιά για τα πρόσωπα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ενός ή του άλλου και την επικοινωνιακή αισθητική των πολιτικών αποχρώσεων και τυχόν αποκλίσεων. Γιατί, κακά τα ψέματα, ύστερα από χρόνια πρωτοκαθεδρίας της επικοινωνιακής πλευράς της πολιτικής, όπου το επιφανειακό φτιασίδωμα προβαλλόταν ως η ουσία της πολιτικής, έφτασε η ώρα να πει ο καθείς τι προτείνει επί της ουσίας, να μεταδώσει δηλαδή επιτέλους την πολιτική του άποψη. Και στη βάση αυτή θα κριθεί.