Η αλήθεια για τις νομισματικές υποτιμήσεις

Ηλίας Ιωακείμογλου | 03.08.2015, Πηγή

Σχετικά με τις εκτιμήσεις του υπουργού Μάρδα και του γ.γ. του ΚΚΕ Κουτσούμπα για τις «καταστροφικές» συνέπειες από την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα και την υποτίμησή του

Εκ­στρα­τεία για να ενη­με­ρω­θού­με σχε­τι­κά με τις κα­τα­στρο­φι­κές επι­πτώ­σεις που θα είχε στα ει­σο­δή­μα­τα μια υπο­τί­μη­ση του εθνι­κού νο­μί­σμα­τος φαί­νε­ται ότι έχει ξε­κι­νή­σει ο κ. Μάρ­δας, και λέει πά­νω-κά­τω ό,τι και ο κ. Κου­τσού­μπας του ΚΚΕ. Πιο συ­γκε­κρι­μέ­να, ο κ. Μάρ­δας ισχυ­ρί­ζε­ται ότι μια υπο­τί­μη­ση της νέας δραχ­μής θα οδη­γού­σε σε μεί­ω­ση του πραγ­μα­τι­κού ει­σο­δή­μα­τός της χώρας, ενώ σύμ­φω­να με τον κ. Κου­τσού­μπα, που είναι πιο τα­ξι­κός, η υπο­τί­μη­ση θα οδη­γού­σε σε μεί­ω­ση της αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων ει­δι­κά. Αυ­τούς τους ισχυ­ρι­σμούς τους εμ­φα­νί­ζουν δε ως μια ακόμη πε­ρί­πτω­ση TINA, δεν-υπάρ­χει-εναλ­λα­κτι­κή-λύ­ση: άπαξ και κά­νεις υπο­τί­μη­ση του εθνι­κού σου νο­μί­σμα­τος, οπωσ­δή­πο­τε έχα­σες ει­σό­δη­μα. Μο­νό­δρο­μος.

Ωστό­σο, αυτό που δι­η­γού­νται οι δύο πο­λι­τι­κοί μας (δη­λα­δή η μεί­ω­ση της αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης των ει­σο­δη­μά­των είτε των μι­σθών εξαι­τί­ας μιας νο­μι­σμα­τι­κής υπο­τί­μη­σης) είναι απλώς το πρώτο βήμα σε μια αρ­κε­τά μακρά αλυ­σί­δα οι­κο­νο­μι­κών επι­πτώ­σε­ων, το πρώτο βήμα σε ένα αρ­κε­τά μακρύ μο­νο­πά­τι απο­τε­λε­σμά­των, ανα­δρά­σε­ων, δια­κλα­δώ­σε­ων και ανοι­χτών δυ­να­το­τή­των - διότι η κα­πι­τα­λι­στι­κή οι­κο­νο­μία είναι ένα πο­λύ­πλο­κο σύ­στη­μα, δεν λει­τουρ­γεί υπό το κα­θε­στώς «μια αιτία φέρ­νει ένα απο­τέ­λε­σμα και τε­λειώ­σα­με», είναι ένα σύ­νο­λο με­γε­θών που συν­δέ­ο­νται με­τα­ξύ τους με ένα πυκνό δίχτυ σχέ­σε­ων αι­τιό­τη­τας. Έτσι, όταν αλ­λά­ζει ένα μέ­γε­θος (π.χ. η συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κή ισο­τι­μία) η οι­κο­νο­μία υφί­στα­ται μια δια­τα­ρα­χή που γί­νε­ται το ση­μείο εκ­κί­νη­σης σει­ράς επι­πτώ­σε­ων που δια­χέ­ο­νται στο οι­κο­νο­μι­κό κύ­κλω­μα μέσω διά­φο­ρων κα­να­λιών. Αυτή η πο­λυ­πλο­κό­τη­τα του κε­φα­λαιο­κρα­τι­κού οι­κο­νο­μι­κού συ­στή­μα­τος απο­κλεί­ει κάθε εί­δους ΤΙΝΑ, πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο που η λει­τουρ­γία του εν­σω­μα­τώ­νει και μια αρχή ρι­ζι­κής αβε­βαιό­τη­τας που είναι ο βα­σι­κός κοι­νω­νι­κός αντα­γω­νι­σμός κε­φα­λαί­ου - ερ­γα­σί­ας.

Αλλά ας πλη­σιά­σου­με πιο κοντά στο αντι­κεί­με­νό μας.

Όταν έχου­με υπο­τί­μη­ση ενός εθνι­κού νο­μί­σμα­τος, πράγ­μα­τι, ένα δευ­τε­ρό­λε­πτο μετά η αγο­ρα­στι­κή δύ­να­μη του ΑΕΠ να αγο­ρά­σει ξένα προ­ϊ­ό­ντα μειώ­νε­ται ανα­λο­γι­κά, και το ίδιο ισχύ­ει για τους μι­σθούς. Είναι αυτό το πρώτο βήμα στο οποίο ανα­φέ­ρο­νται οι δύο πο­λι­τι­κοί μας, αγνο­ώ­ντας ότι έτσι μπαί­νου­με σε ένα μο­νο­πά­τι που έχει μά­λι­στα και δια­κλα­δώ­σεις:

Υπο­θέ­το­ντας ότι η υπο­τί­μη­ση θα πραγ­μα­το­ποι­η­θεί σε συν­θή­κες βα­θιάς ύφε­σης, σαν τη ση­με­ρι­νή, θα πρέ­πει να πε­ρι­μέ­νου­με, και μά­λι­στα σύ­ντο­μα, μιαν αύ­ξη­ση στη ζή­τη­ση για εγ­χώ­ρια προ­ϊ­ό­ντα και μια μεί­ω­ση στις ει­σα­γω­γές κα­τα­να­λω­τι­κών προ­ϊ­ό­ντων (και όχι αυ­ξή­σεις των εγ­χω­ρί­ων τιμών[1]). Αυτό θα έχει απο­τέ­λε­σμα τη βελ­τί­ω­ση[2] του εμπο­ρι­κού ισο­ζυ­γί­ου αγα­θών και υπη­ρε­σιών της χώρας (που είναι η δια­φο­ρά εξα­γω­γών - ει­σα­γω­γών). Από το ση­μείο αυτό ξε­κι­νούν δύο αλυ­σί­δες επι­πτώ­σε­ων:

Πρώτη αλυ­σί­δα επι­πτώ­σε­ων: πώς και πόσο η υπο­τί­μη­ση θα μειώ­σει την αγο­ρα­στι­κή δύ­να­μη των μι­σθών

Η πρώτη αλυ­σί­δα επι­πτώ­σε­ων αφορά στη συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κή ισο­τι­μία:

Όσο θα βελ­τιώ­νε­ται το εμπο­ρι­κό ισο­ζύ­γιο αγα­θών και υπη­ρε­σιών υπό την επί­δρα­ση των ευ­νοϊ­κό­τε­ρων τιμών των προ­ϊ­ό­ντων, τόσο θα ενι­σχύ­ε­ται το εθνι­κό νό­μι­σμα μέσα από το παι­χνί­δι των χρη­μα­τι­στι­κών αγο­ρών και τόσο η αρ­χι­κή υπο­τί­μη­ση θα τεί­νει να πε­ριο­ρι­στεί. Στο τέλος της δια­δι­κα­σί­ας η ισο­τι­μία θα ισορ­ρο­πή­σει στο ση­μείο εκεί­νο που αντι­στοι­χεί στην πα­ρα­γω­γι­κή ισχύ της χώρας και στην αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα των προ­ϊ­ό­ντων της (κάτι που πα­ρε­μπι­πτό­ντως ση­μαί­νει ότι η αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα δεν είναι απλώς «υπό­θε­ση των κα­πι­τα­λι­στών» αλλά και υπό­θε­ση μιας κυ­βέρ­νη­σης της Αρι­στε­ράς, όπως είναι και η πα­ρα­γω­γι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση - αλλά όλα αυτά είναι μια άλλη ιστο­ρία). Μετά από την αρ­χι­κή υπο­τί­μη­ση, λοι­πόν, που θα είναι πολύ με­γά­λη, θα ακο­λου­θή­σει μια πε­ρί­ο­δος προ­σαρ­μο­γής της συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κής ισο­τι­μί­ας που θα κα­τα­λή­ξει σε μια τε­λι­κή απώ­λεια, της οποί­ας το μέσο εκτι­μώ­με­νο μέ­γε­θος, σύμ­φω­να με τους διε­θνείς ορ­γα­νι­σμούς, είναι της τάξης του 15%. Αυτό θα είναι το μέ­γε­θος της μεί­ω­σης της αγο­ρα­στι­κής μας δύ­να­μης όσον αφορά τα ει­σα­γό­με­να προ­ϊ­ό­ντα. Έτσι, για ένα νοι­κο­κυ­ριό μι­σθω­τών του οποί­ου το κα­λά­θι αγα­θών και υπη­ρε­σιών που είναι ανα­γκαίο για τη δια­βί­ω­σή του πε­ρι­λαμ­βά­νει 30% ει­σα­γό­με­να, η απώ­λεια αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης θα ανέρ­χε­ται σε 4,5%. Εάν μά­λι­στα απο­φα­σί­σει να υπο­κα­τα­στή­σει κά­ποια ει­σα­γό­με­να με εγ­χώ­ρια προ­ϊ­ό­ντα, η επι­βά­ρυν­σή του θα είναι μι­κρό­τε­ρη. Σε βάθος δε­κα­ε­τί­ας θα υπάρ­ξουν και άλλες μειώ­σεις, οι οποί­ες όμως θα βαί­νουν μειού­με­νες. Αυτό, είναι η πρώτη αλυ­σί­δα επι­πτώ­σε­ων στην αγο­ρα­στι­κή δύ­να­μη εξαι­τί­ας της υπο­τί­μη­σης, αλλά δεν είναι η μο­να­δι­κή.

Δεύ­τε­ρη αλυ­σί­δα επι­πτώ­σε­ων: πώς και πόσο η υπο­τί­μη­ση θα αυ­ξή­σει την αγο­ρα­στι­κή δύ­να­μη των μι­σθών

Ας πάμε τώρα ξανά στο ση­μείο δια­κλά­δω­σης που αφή­σα­με πίσω μας, στο ση­μείο όπου η υπο­τί­μη­ση είχε συμ­βεί και είχε κα­τα­στή­σει ακρι­βά τα ει­σα­γό­με­να και φθηνά τα εγ­χώ­ρια προ­ϊ­ό­ντα μας (αγαθά και υπη­ρε­σί­ες), για να ακο­λου­θή­σου­με το δεύ­τε­ρο κα­νά­λι επι­πτώ­σε­ων. Το κα­νά­λι αυτό είναι της απα­σχό­λη­σης και των μι­σθών. Φθη­νό­τε­ρα εγ­χώ­ρια προ­ϊ­ό­ντα και ακρι­βό­τε­ρες ει­σα­γω­γές οδη­γούν σε αύ­ξη­ση της εγ­χώ­ριας ζή­τη­σης, και πριν προ­λά­βει να πε­ρά­σει ένα ολό­κλη­ρο έτος, η αύ­ξη­ση αυτή με­τα­τρέ­πε­ται σε με­γέ­θυν­ση της πα­ρα­γω­γής, του ΑΕΠ. Οι επι­χει­ρή­σεις, έχο­ντας άφθο­νο αχρη­σι­μο­ποί­η­το πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό και βλέ­πο­ντας το βι­βλίο των πα­ραγ­γε­λιών τους να γε­μί­ζει, θα προ­χω­ρή­σουν σε προ­σλή­ψεις για να αυ­ξή­σουν την πα­ρα­γω­γή τους. Θα δούμε τότε την απα­σχό­λη­ση να αυ­ξά­νε­ται, και θα φθά­σου­με έτσι σε ένα ση­μείο δια­κλά­δω­σης από το οποίο ξε­κι­νούν άλλα πάλι μο­νο­πά­τια επι­πτώ­σε­ων.

Ας δια­σχί­σου­με ένα από αυτά αφή­νο­ντας τα υπό­λοι­πα για μιαν άλλη φορά: Όταν είναι αυ­ξη­μέ­νη η απα­σχό­λη­ση, οι μι­σθω­τοί έχουν με­γα­λύ­τε­ρη δια­πραγ­μα­τευ­τι­κή δύ­να­μη ένα­ντι των επι­χει­ρή­σε­ων επει­δή η αύ­ξη­ση της απα­σχό­λη­σης συ­νή­θως συ­νο­δεύ­ε­ται από μεί­ω­ση της ανερ­γί­ας, και σαν απο­τέ­λε­σμα οι πραγ­μα­τι­κοί μι­σθοί αυ­ξά­νο­νται. Έτσι, στο αρ­νη­τι­κό απο­τέ­λε­σμα που είχε η υπο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος, και για την οποία ομι­λούν οι δύο πο­λι­τι­κοί μας, θα πρέ­πει να προ­σθέ­σου­με τώρα μια θε­τι­κή επί­πτω­ση που προ­έρ­χε­ται από το γε­γο­νός ότι η ανερ­γία μειώ­θη­κε και προ­κά­λε­σε αύ­ξη­ση των πραγ­μα­τι­κών μι­σθών, δη­λα­δή της αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης των μι­σθών.[3]

Κά­νο­ντας το άθροι­σμα, βρί­σκου­με… την πάλη των τά­ξε­ων

Στο τέλος της δια­δι­κα­σί­ας αυτής, όπου θα έχει επέλ­θει ισορ­ρο­πία δυ­νά­με­ων με­τα­ξύ κε­φα­λαί­ου και ερ­γα­σί­ας, το ει­σο­δη­μα­τι­κό με­ρί­διο της ερ­γα­σί­ας μπο­ρεί να έχει αυ­ξη­θεί ή να έχει μειω­θεί, αφού υπάρ­χουν πα­ρά­γο­ντες που ενερ­γο­ποιού­νται από την υπο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος και έχουν αντί­θε­τα απο­τε­λέ­σμα­τα επί των μι­σθών: με­ρι­κοί από αυ­τούς ευ­νο­ούν την αύ­ξη­ση της αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης των μι­σθών και άλλοι τη μεί­ω­σή τους. Όπως εί­δα­με προη­γου­μέ­νως, υπάρ­χει μια αλυ­σί­δα επι­πτώ­σε­ων που οδη­γεί σε μεί­ω­ση του πραγ­μα­τι­κού μι­σθού και μια άλλη που οδη­γεί σε αύ­ξη­ση. Τί­πο­τα δεν υπάρ­χει στο οι­κο­νο­μι­κό σύ­στη­μα, στους νό­μους που το διέ­πουν, που να προ­κα­θο­ρί­ζει ποια από τις δύο επι­πτώ­σεις είναι η ισχυ­ρό­τε­ρη. Δεν υπάρ­χει, λοι­πόν, η ΤΙΝΑ των κκ. Μάρδα και Κου­τσού­μπα, υπάρ­χει απλώς απροσ­διο­ρι­στία.

Αλλά τότε ποιος απο­φα­σί­ζει τε­λι­κά εάν θα αυ­ξη­θεί το ει­σο­δη­μα­τι­κό με­ρί­διο της ερ­γα­σί­ας ή εάν θα μειω­θεί; Το σχε­τι­κό βάρος που ρί­χνουν οι δύο αντα­γω­νι­στι­κές πλευ­ρές, το κε­φά­λαιο και η ερ­γα­σία στη ζυ­γα­ριά του συ­σχε­τι­σμού δυ­νά­με­ων: Η αύ­ξη­σή της αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης των μι­σθών θα είναι ευ­θέ­ως ανά­λο­γη της προ­στα­σί­ας που θα πα­ρέ­χουν οι θε­σμοί της αγο­ράς ερ­γα­σί­ας στους μι­σθω­τούς, ανά­λο­γη του βαθ­μού κά­λυ­ψης των μι­σθω­τών από συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις, του βαθ­μού απο­τε­λε­σμα­τι­κής λει­τουρ­γί­ας της Επι­θε­ώ­ρη­σης Ερ­γα­σί­ας και γε­νι­κό­τε­ρα ολό­κλη­ρου του θε­σμι­κού πλαι­σί­ου της αγο­ράς ερ­γα­σί­ας. Το θε­σμι­κό πλαί­σιο της αγο­ράς ερ­γα­σί­ας είναι η απο­κρυ­στάλ­λω­ση του πα­ρό­ντος και του πα­ρελ­θό­ντος συ­σχε­τι­σμού δυ­νά­με­ων με­τα­ξύ ερ­γα­σί­ας και κε­φα­λαί­ου, είναι οι κα­νό­νες με τους οποί­ους ορί­ζε­ται με ποιο τρόπο και με ποιους όρους θα πω­λεί­ται και θα κα­τα­να­λώ­νε­ται η ερ­γα­σια­κή δύ­να­μη των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων από τους κε­φα­λαιο­κρά­τες. Για τους λό­γους αυ­τούς, το θε­σμι­κό πλαί­σιο της αγο­ράς ερ­γα­σί­ας απο­τε­λεί κα­τε­ξο­χήν τόπο τα­ξι­κού αντα­γω­νι­σμού και έχει στρα­τη­γι­κή ση­μα­σία για κάθε με­τα­βα­τι­κό πρό­γραμ­μα της Αρι­στε­ράς.

Οι ολέ­θριες επι­πτώ­σεις, λοι­πόν, της νέας δραχ­μής στο ει­σό­δη­μα των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων υπάρ­χουν μόνον μέσα στο μυαλό του κ. Κου­τσού­μπα. Αλλά και οι ολέ­θριες επι­πτώ­σεις μιας υπο­τί­μη­σης της νέας δραχ­μής στο ΑΕΠ υπάρ­χουν μόνο στο μυαλό του κ. Μάρδα, διότι στην αρ­χι­κή αρ­νη­τι­κή επί­πτω­ση επί της δύ­να­μης του ΑΕΠ να αγο­ρά­ζει ει­σα­γό­με­να προ­ϊ­ό­ντα, που βλέ­πει ο υπουρ­γός, θα πρέ­πει να προ­σθέ­σει και τη θε­τι­κή επί­πτω­ση στο πραγ­μα­τι­κό ΑΕΠ από τη βελ­τί­ω­ση του ισο­ζυ­γί­ου αγα­θών και υπη­ρε­σιών - και αυτήν δεν τη βλέ­πει (ή εάν τη βλέ­πει, δεν την υπο­λο­γί­ζει σωστά).

Η διε­θνής ιστο­ρι­κή εμπει­ρία δεί­χνει  πά­ντως ότι το τε­λι­κό επί­πε­δο πα­ρα­γω­γής συ­νή­θως είναι υψη­λό­τε­ρο από αυτό που υπήρ­χε πριν την υπο­τί­μη­ση. Αυτό οφεί­λε­ται στο γε­γο­νός ότι η προ­σαρ­μο­γή της οι­κο­νο­μί­ας που πυ­ρο­δο­τεί­ται από την ονο­μα­στι­κή υπο­τί­μη­ση ενός εθνι­κού νο­μί­σμα­τος ολο­κλη­ρώ­νε­ται στη με­σο­πρό­θε­σμη διάρ­κεια και προ­λα­βαί­νει να επι­δρά­σει θε­τι­κά στη συσ­σώ­ρευ­ση κε­φα­λαί­ου και την πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα της ερ­γα­σί­ας. Αλ­λά­ζει δη­λα­δή την πο­ρεία της κε­φα­λαιο­κρα­τι­κής συσ­σώ­ρευ­σης.

 

[1] Σε αυτή τη φάση της ύφε­σης, οι επι­χει­ρή­σεις εν­δια­φέ­ρο­νται να ανα­κτή­σουν χα­μέ­να με­ρί­δια αγο­ράς και δεν αυ­ξά­νουν τις τιμές τους. Στην χει­ρό­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση, θα με­τα­φέ­ρουν ένα σχε­τι­κά μικρό μέρος από την αύ­ξη­ση του κό­στους ερ­γα­σί­ας στις τιμές.

[2] Αυτό συμ­βαί­νει υπό όρους, οι οποί­οι όμως, όπως δεί­χνουν οι οι­κο­νο­με­τρι­κές εκτι­μή­σεις, πλη­ρού­νται στην πε­ρί­πτω­ση της Ελ­λά­δας όπου υπάρ­χουν αρ­κού­ντως υψη­λές ελα­στι­κό­τη­τες των εξα­γω­γών και των ει­σα­γω­γών ως προς τις τιμές.

[3] Αυτή η δια­δι­κα­σία, μεί­ω­σης της ανερ­γί­ας και αύ­ξη­σης των μι­σθών θα συ­νε­χί­ζε­ται έως ότου η αύ­ξη­ση της πα­ρα­γω­γής μειώ­σει ση­μα­ντι­κά το αχρη­σι­μο­ποί­η­το κε­φά­λαιο, το αχρη­σι­μο­ποί­η­το πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό που έχουν οι ερ­γο­δό­τες. Όταν συμ­βεί αυτό, οι επι­χει­ρή­σεις δέ­χο­νται πολ­λές πα­ραγ­γε­λί­ες σε σχέση με αυτές που μπο­ρούν να ικα­νο­ποι­ή­σουν, βρί­σκο­νται λοι­πόν σε ισχυ­ρή δια­πραγ­μα­τευ­τι­κή θέση ένα­ντι των πε­λα­τών τους και αυ­ξά­νουν τις τιμές τους. Με τον τρόπο αυτόν, κά­νο­ντας πιο ακρι­βά τα προ­ϊ­ό­ντα τους, θα βά­λουν ένα τέλος στις αυ­ξή­σεις των πραγ­μα­τι­κών μι­σθών. Θα βάλ­λουν εξάλ­λου τέλος και στην βελ­τί­ω­ση του εξω­τε­ρι­κού ισο­ζυ­γί­ου και στις αλ­λα­γές της συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κής ισο­τι­μί­ας της δραχ­μής, που θα έχει φτά­σει στην "συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κή ισο­τι­μία ισορ­ρο­πί­ας τα­ξι­κών δυ­νά­με­ων"