Αφέλεια ή ηλιθιότητα;

Με αφορμή μια ανάρτηση στο διαδίκτυο

του Παναγιώτη Γαβάνα από εδώ

Η δύναμη των ΜΜΕ είναι γνωστή. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλές φορές χαρακτηρίστηκαν ως «τέταρτη εξουσία». Με την εγκαινίαση του διαδικτύου στο χώρο των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης αυξήθηκε ταχύτατα η ροή και ο όγκος πληροφοριών. Όμως όπως πολλά πράγματα στο κόσμο τούτο, έτσι και το διαδίκτυο έχει δυό, ή καλύτερα πολλές όψεις.

Το διαδίκτυο κυριαρχείται όλο και περισσότερο από τα ισχυρά μονοπώλια Google, Facebook και Amazon. Εδώ, μπορεί να επιδράσει καταστρεπτικά κυρίως η προωθούμενη δικτύωση για προσφορές μοναδικού χαρακτήρα, όπως το Facebook ή το WhatsApp. Η χρήση ενός δικτύου για το άτομο εξαρτάται ιδιαίτερα από τον αριθμό και το βαθμό δραστηριότητας των δικτυωμένων μεταξύ τους ατόμων. Γι΄ αυτό το Facebook και οι συγγενικές μ΄ αυτήν εταιρείες διαθέτουν στους χρήστες τους με μεγάλη ευκολία δωρεάν πλατφόρμες προς εξυπηρέτηση. Τα στοιχεία που συλλέγονται, επεξεργάζονται και εμπορευματοποιούνται ως αντιστάθμισμα. Αποτελούνται τόσο από αυτόματα δεδομένα χρήσης που προκύπτουν, όσο και πληροφορίες τις οποίες ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι δικτυωμένοι.

Η Google στη μηχανή αναζήτησής της παραπέμπει σε 30 δισεκατομμύρια διευθύνσεις και 230 εκατομμύρια webdomains. Κάθε μήνα γίνονται μέσω της Google 100 δισεκατομμύρια αναζητήσεις, που αντιστοιχούν στο 76,6% του συνόλου των ερωτημάτων αναζήτησης παγκοσμίως (ένδειξη για το έτος 2013). Στην πλατφόρμα βίντεο YouTube, που ανήκει επίσης στη Google, ανακαλούνται καθημερινά 300 εκατομμύρια ώρες υλικού από βίντεο. Το Facebook, το πρώτο τετράμηνο του 2014 αριθμούσε μηνιαίως 1,276 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες με μια ετήσια αύξηση 14,96%. Το 2013 το Facebook είχε ένα τζίρο 7,9 δισεκατομμύρια δολάρια και κέρδη της τάξης του 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το ίδιο έτος (2013) η Amazon είχε καθαρά κέρδη συνολικά 74,4 δισεκατομμύρια δολάρια (22% περισσότερα σε σχέση με το 2012).

Σ΄ αυτή τη βάση τα κοντσέρν αυτά δε συνεχίζουν να αυξάνουν μόνο το μέρος των διαφημίσεών τους, αλλά γνωρίζουν πολύ καλύτερα από κάθε οργανισμό τους αγοραστές και τις αγορές. Με την άμεση πρόσβασή τους στα δεδομένα και τη συμπεριφορά των χρηστών, είναι σε θέση να προσφέρουν εξατομικευμένες μορφές διαφήμισης. Όποιος για παράδειγμα αναζητά στη Google έναν συγκεκριμένο τίτλο βιβλίου, λίγο αργότερα ο τίτλος αυτός μπορεί να εμφανίζεται σε πολλές ιστοσελίδες στις οποίες ο χρήστης αναζητά πληροφορίες, οι οποίες δεν σχετίζονται με το συγκεκριμένο βιβλίο, τουλάχιστον για ένα μήνα. Κατά κάποιο τρόπο αισθάνεται να τον «κυνηγούν» μέσα στο διαδίκτυο.

Γνωστό είναι ακόμη, ότι αφότου δημοσιευτεί οποιαδήποτε πληροφορία στο διαδίκτυο, σε ιστοσελίδα, ιστολόγιο, Facebook ή σταλθεί ως ηλεκτρονικό μήνυμα (e-mail), αυτή μπορεί να φιλτραριστεί, να καταγραφεί και να γίνει παρακολούθηση από τις μυστικές υπηρεσίες ή από ικανούς χάκερς. Οι ίδιες δε μυστικές υπηρεσίες πολλές φορές κατασκευάζουν δικές τους ιστοσελίδες, ιστολόγια και e-mail με ψεύτικα στοιχεία, με στόχο να παγιδεύσουν άτομα και ομάδες, να τους αποσπάσουν πληροφορίες. Αμέτρητες φορές παρεμβαίνουν επίσης, «αθώα» πάντα, μέσα από σχόλια που αναρτούν, προκαλώντας σύγχυση ακόμη και σε άτομα ταξικά συνειδητοποιημένα. 

Διαφορετικά ειπωμένο: Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, αν το άτομο που τον χειρίζεται παρασυρθεί, δείξει αφέλεια απέναντι σε ό,τι του προσφέρει το διαδίκτυο, δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις και την ικανότητα κριτικής σκέψης, τότε μπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει ως ένας ηλεκτρονικός χαφιές μέσα στο ίδιο του το σπίτι.

Δυστυχώς τα παραπάνω δεν έχουν γίνει κατανοητά ούτε και μέσα στο χώρο της Αριστεράς. Σε πολλές περιπτώσεις μέσα από ηλεκτρονικά μηνύματα δίνονται τέτοιες και τόσες πληροφορίες, που οι μυστικές υπηρεσίες –όχι μόνο της Ελλάδας- μπορούν να ανακαλέσουν ανά πάσα στιγμή. Το δε Facebook για πολλούς αποτελεί το δεύτερο «Είναι» τους. Σε αρκετές συζητήσεις που διεξάγονται εκεί, δίνονται πληροφορίες, που ένας χάκερ ή μια υπηρεσία θα μπορούσε να αξιοποιήσει προς ίδιον όφελος.

Τα γράφουμε τούτα με αφορμή ένα μικρό κείμενο που αναρτήθηκε αυτές τις μέρες σε πολλές ιστοσελίδες και ιστολόγια, και έχει τον τίτλο «Πόσο χρονών φαίνεσαι; Βάλε τη φωτογραφία σου να δεις», δίνοντας και την αντίστοιχη ηλεκτρονική διεύθυνση, όπου υπάρχει ο ισχυρισμός, ότι αν κάποιος δημοσιεύσει τη φωτογραφία του, τότε η Microsoft, όπως αναφέρει το «αθώο» κειμενάκι, «αναγνωρίζει τα ανθρώπινα πρόσωπα και προσπαθεί να μαντέψει πόσο χρονών είσαι ή πόσο φαίνεσαι έστω. Αναγνωρίζει φύλο και ηλικία από μία φωτογραφία.». Μάλιστα προτρέπει, όχι μόνο να ανεβάσει κάποιος τη δική του φωτογραφία, αλλά και «να δοκιμάσει φωτογραφίες άλλων». Έτσι, πολλοί αφελείς δημοσίευσαν τη φωτογραφία τους, για να εισπράξουν οι περισσότεροι άλλα αντί άλλων. Κάποια γυναίκα για παράδειγμα, δημοσίευσε δυό φωτογραφίες της. Η μια από αυτές, που την έδειχνε με χαμογελαστό πρόσωπο, η Microsoft την «υπολόγιζε» κατά 15 χρόνια περίπου μεγαλύτερη σε ηλικία, σε σχέση με αυτή που δεν χαμογελούσε.

Για να τσιμπήσουν όμως τα «ψάρια» χρειάζονται και δόλωμα. Και αυτό ήταν, ότι η αρχική ανάρτηση συνοδευόταν με μερικά γνωστά πρόσωπα από το χώρο της πολιτικής και γενικότερα του πολιτισμού, ώστε να υπάρχει εξοικείωση και τα «ψάρια» να αισθανθούν ότι κολυμπούν σε «δικά τους» νερά. 

Υπήρχαν βέβαια και μερικά κριτικά σχόλια. Ένα από αυτά που αλιεύσαμε: «Λίγοι όμως είδατε ότι η εν λόγω υπηρεσία θα χρησιμοποιήσει τη φάτσα σας μετά για διαφημιστικούς σκοπούς. Αλλά μετά θα κλαιγόμαστε για προσωπικά δεδομένα.» 

Εδώ τίθενται κάποια ερωτήματα: Οι υπεύθυνοι διαχειριστές αυτών των ιστοσελίδων και ιστολογίων, δε γνωρίζουν ότι έτσι προτρέπουν το αναγνωστικό κοινό να αυτο-φακελωθεί; Δε γνωρίζουν ότι το υλικό αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με πολλούς τρόπους; Είναι τόσο αφελείς, που δεν ξέρουν ότι ακόμη και μικρά παιδιά θα μπορούσαν να ακολουθήσουν αυτή την προτροπή, δημοσιεύοντας τις φωτογραφίες τους στο διαδίκτυο και… ό,τι προκύψει;

Αυτό όμως που μάς προξένησε ιδιαίτερα άσχημη εντύπωση, είναι το γεγονός, ότι στην ανάρτηση αυτή προχώρησε και συγκεκριμένη ιστοσελίδα από το χώρο της εκπαίδευσης με μεγάλη αναγνωσιμότητα, -μάλιστα αναρτήθηκε και ως κύρια είδηση-, οι διαχειριστές της οποίας ανήκουν στο χώρο της Αριστεράς. Μιας και οι εκπαιδευτικοί έχουν λύσει όλα τους τα προβλήματα, αυτό που τώρα πλέον έμεινε είναι να πληροφορηθούν την ηλικία τους μέσω της Microsoft.

Τι να πει κανείς; Θυμός και θλίψη.