Θεανώ Φωτίου: «Στόχος του ΣΥΡΙΖΑ να σταματήσει την καταστροφή της Παιδείας»

Η alfavita.gr ζήτησε από την Θεανώ Φωτίου, καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης στο ΕΜΠ και ύποψήφια στη Β´ Αθηνών με τον ΣΥΡΙΖΑ να καταθέσει την άποψή της για το νέο νόμο που ψηφίστηκε χωρίς διαβούλευση τον Δεκέμβριο του 2014 για την Έρευνα, Τεχννολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (ΕΤΑΚ). Η κ. Θεανώ Φωτίου αναλύει τις δραματικές αλλαγές στον χώρο των ΑΕΙ και των ερευνητικών κέντρων, τα βασικά στοιχεία του ΕΤΑΚ αλλά και τα σχέδια του ΣΥΡΙΖΑ για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την δημόσια έρευνα. Διαβάστε παρακάτω το άρθρο της. 

Εν μέσω πολυετούς κρίσης και ύφεσης και ενώ σχεδόν 200.000 επιστήμονες κυρίως νέοι, έχουν ήδη μεταναστεύσει στο εξωτερικό προς αναζήτηση καλύτερης τύχης από την Ελλάδα του 2015 όπου η ανεργία των νέων αγγίζει το 60%, η νεοφιλελεύθερη συνταγή για την έξοδο από τη κρίση επιφυλάσσει δραματικές αλλαγές στον χώρο των ΑΕΙ και των Ερευνητικών Κέντρων. Ειδικότερα για τον χώρο της έρευνας, επιχειρείται η πλήρης απορύθμιση υπέρ της ιδιωτικοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό, κατατέθηκε από τη πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΙΘ χωρίς δημόσια διαβούλευση και ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο 2014 με μια απερίγραπτη διαδικασία, ο νέος νόμος για  την Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (ΕΤΑΚ), ο οποίος τόσο λόγω των επικείμενων εκλογών, όσο και εξαιτίας των μεγάλων δυσκολιών εφαρμογής του, ευελπιστούμε ότι θα μείνει στα χαρτιά.

Στόχος των υποστηρικτών του νέου νόμου είναι η δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών για τη διασύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα, ως βασική προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, για «την ενίσχυση των επενδύσεων στην ΕΤΑΚ και τον ελεύθερο ανταγωνισμό»...

Βασικά του στοιχεία είναι :

- Η θεσμική μετατροπή του ρόλου των δημόσιων ερευνητικών φορέων και η μετατροπή τους από φορείς παραγωγής νέας γνώσης με σκοπό το δημόσιο συμφέρον, σε φορείς εκπόνησης στοχευμένης έρευνας για επιχειρήσεις.

- Η περαιτέρω συρρίκνωση του ακαδημαϊκού ρόλου και του δημόσιου χαρακτήρα, ειδικά των Ερευνητικών Κέντρων ΝΠΔΔ και η de factoμετατροπή των Ερευνητικών Κέντρων ΝΠΙΔ σε φορείς εκτός δημοσίου συμφέροντος. 

- Η πλήρης απουσία μέτρων και ρυθμίσεων για ισότιμες συνέργιες μεταξύ ΑΕΙ και Ερυνητικών Κέντρων στην κατεύθυνση αυτού που εμείς ονομάζουμε Ενιαίο Χώρο Έρευνας & Ανώτατης Εκπαίδευσης.

- Η απουσία οποιασδήποτε θεσμικής και κοινωνικής αξιολόγησης των επιχειρήσεων έναντι της προνομιακής πλέον θέσης τους ως προς τους διατιθέμενους πόρους για Έρευνα και Ανάπτυξη. 

- Η δημιουργία ενός ιδιαιτέρως αυταρχικού και συγκεντρωτικού μοντέλου διοίκησης και για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων, ξεκινώντας από το Δ/ντή Ινστιτούτου, Κέντρου και τον ΓΓΕΤ και φθάνοντας έως τον Υπουργό: Ινστιτούτα συστήνονται ή καταργούνται με απόφαση ΓΓΕΤ/ΥΠΑΙΘ κι όχι με Νόμο, κλπ).

Δια του λόγου το αληθές και για να αποδειχθεί και εδώ ότι την ύστατη στιγμή πρίν από τις επερχόμενες πολιτικές αλλαγές, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΙΘ και της ΓΓΕΤ ασχολούνται με το να τακτοποιήσουν τα «ημέτερα», νέα Ινστιτούτα ιδρύονται εν μια νυκτί σε επιλεγμένες περιφέρειες (Ανατ. Μακεδονία-Θράκη, Δυτ. Ελλάδα, κλπ), χωρίς μελέτες σκοπιμότητας ή βιωσιμότητας. Και αυτό συμβαίνει ενώ τα υφιστάμενα διεθνώς αναγνωρισμένα ερευνητικά κέντρα των οποίων η τακτική επιχορήγηση έχει περικοπεί κατά τουλάχιστον 68% από το 2009, έχουν πρόσφατα αξιολογηθεί ως άριστα από διεθνείς επιτροπές (αξιολόγηση του 2014). 

Είναι απολύτως σαφές για τον Συριζα πώς τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα και πώς για την έξοδο της χώρας από τη κρίση και για την παραγωγική της ανασυγκρότηση, αναζητείται ένας διευρυμένος ρόλος για τους φορείς που υλοποιούν βασική και τεχνολογική έρευνα στη χώρα, δηλαδή, για τα Ερευνητικά Κέντρα και Ινστιτούτα, τα Πανεπιστήμια & τα ΤΕΙ, αλλά και για τον καινοτόμο βιομηχανικό τομέα. Σε ποια κατεύθυνση όμως; Θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι κριτήριο για αυτό τον ρόλο πρέπει να αποτελεί το δημόσιο συμφέρον και η Πολιτεία και το Κράτος οφείλει να ρυθμίζει αυτές τις δραστηριότητες με ατό το κριτήριο. Αυτό είναι κάτι που απουσιάζει πλήρως από το νέο νόμο; η έννοια του δημοσίου συμφέροντος, και η αγωνία για το επιστημονικό, τεχνολογικό και αναπτυξιακό αύριο της χώρας στη μετα-μνημονιακή εποχή.

Δεν έχουμε όμως άλλο καιρό για χάσιμο.  

Σήμερα, ο κορμός της ερευνητικής δραστηριότητας είναι τα ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ που θα υπάρχουν μέχρι το 2020. Οι σταθερές θέσεις εργασίας λιγοστεύουν, προκηρύξεις νέων θέσεων ερευνητών έχουν να γίνουν πάνω από 10 χρόνια και οι νεότεροι επιστήμονες όταν δεν μεταναστεύουν, απασχολούνται στα προγράμματα ως εργολάβοι με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Αυτά πρέπει να αλλάξουν. 

Ο Συριζα θέτει ως στόχο την υπεράσπιση της δημόσιας έρευνας και τη ουσιαστική διασύνδεσή της με την Κοινωνία και την Πολιτεία. 

Στο πλαίσιο αυτό υπάρχει άμεση ανάγκη επεξεργασίας και εφαρμογής ενός νέου παραγωγικού μοντέλου για τη χώρα και αξιοποίησης του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού και ειδικά των νέων επιστημόνων, αλλά και της υπάρχουσας ερευνητικής και τεχνολογικής υποδομής. Προαπαιτούμενο φυσικά αποτελεί η υποστήριξη της βασικής έρευνας σε όλες τις επιστημονικές περιοχές, για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας με σύγχρονους όρους. 

Οι φορείς της δημόσιας έρευνας πρέπει να λειτουργούν με κεντρικό σχεδιασμό με σκοπό το δημόσιο συμφέρον έχοντας άμεση σχέση με την υγεία & την ασφάλεια της χώρας, του περιβάλλοντος & του πολίτη. Ειδικότερα η βασική έρευνα, ως υψηλού ρίσκου και ως απαραίτητη προϋπόθεση της εφαρμοσμένης (ή στοχευμένης), πρέπει να αποτελεί μέριμνα του Κράτους, ως αντικείμενο δημόσιας ευθύνης.

Στο πλαίσιο αυτό, έχει καταστεί φανερή  για το Συριζα η ανάγκη δημιουργίας νέων επιστημονικών δομών σχεδιασμού και διοίκησης της έρευνας.

Επίσης, στρατηγικό μας στόχο αποτελεί ο Ενιαίος Χώρος Έρευνας και Ανώτατης Εκπαίδευσης. Ζητούμενα είναι η ενοποίηση, διεύρυνση και αναβάθμιση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού συστήματος (ΑΕΙ & ΕΚ), η χάραξη ενός πολυετούς ερευνητικού προγράμματος και Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου, που να αντανακλούν τις εθνικές προτεραιότητες, για τη καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού και τη στενότερη συνεργασία των ερευνητών των ΑΕΙ και των ερευνητικών κέντρων και την περαιτέρω ενίσχυση της ένταξης των ελληνικών ερευνητικών ομάδων σε διεθνείς συνεργασίες και δίκτυα.

Η Θεανώ Φωτίου είναι καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης στο ΕΜΠ και ύποψήφια στη Β´ Αθηνών με τον ΣΥΡΙΖΑ