Στους εργολάβους το ψαχνό, στους δήμους ο κατιμάς...

Η κυβέρνηση με νέες πρωτοβουλίες σπεύδει να προλάβει την ολοκληρωτική κατάρρευση του οικοδομήματος που χτίζει εδώ και καιρό

Του ΤΑΣΟΥ ΚΕΦΑΛΑ* από την Ελευθεροτυπία
 

Βούιξε το πανελλήνιο, στην προεκλογική περίοδο και μετά, με τα θέματα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Το σχέδιο της κυβέρνησης και των πειθήνιων σε αυτήν περιφερειών να οικοδομήσουν, με πανομοιότυπους διαγωνισμούς και ΣΔΙΤ 25-27 χρόνων, ένα φιλοεργολαβικό τοπίο, που θα «αποτελειώνει» την προδιαλογή και την ανακύκλωση και θα ενισχύει τα φαραωνικά εργοστάσια επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, παραήταν χοντρό και σκανδαλώδες για να περάσει απαρατήρητο.

Το μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων έχει διαποτίσει τα προγράμματα δήμων και περιφερειών Αποκαλύφθηκε, σε μεγάλο βαθμό, όσο από την άλλη κέρδιζε έδαφος η λύση της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στη διαλογή στην πηγή. Η επιλογή, δηλαδή, που τεκμηριώνει ότι όχι μόνο υπάρχει εναλλακτική λύση, άμεσα εφαρμόσιμη, αλλά και ότι η λύση αυτή ικανοποιεί το δημόσιο συμφέρον, είναι οικονομική, φιλοπεριβαλλοντική και ανοιχτή στο δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο.

Γι' αυτό και η κυβέρνηση σπεύδει με νέες πρωτοβουλίες να προλάβει την ολοκληρωτική κατάρρευση του οικοδομήματος, που έχει αρχίσει να χτίζει εδώ και καιρό, με το διαμελισμό του έργου της διαχείρισης των αποβλήτων και τη σταδιακή ιδιωτικοποίησή του (από τον οδοκαθαρισμό των δήμων, μέχρι τις υποδομές εθνικού χαρακτήρα, π.χ. διαχείριση βιομηχανικών και επικίνδυνων αποβλήτων).

Τα πιο χαρακτηριστικά πρόσφατα παραδείγματα είναι τα εξής:

1Η περιβαλλοντική αδειοδότηση, στις 9.7.2014, των έργων διαχείρισης της Πελοποννήσου, για την υλοποίηση των οποίων προσωρινή ανάδοχος έχει ανακηρυχθεί η ΤΕΡΝΑ (πουθενά αλλού δεν έχει τελεσφορήσει διαγωνισμός ΣΔΙΤ). Παρά την ολοκληρωτική αποδόμηση που έχει υποστεί η σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της αναδόχου. Με το ζόρι να προχωρήσει το έργο, ώστε να δημιουργηθούν τετελεσμένα.

2Η προσπάθεια νομιμοποίησης του υφιστάμενου σχεδιασμού, που ξεκίνησε και συνεχίζεται σε καθεστώς πλήρους συσκότισης, από το ΥΠΕΚΑ. Το οποίο, την 1η.4.2014, ζήτησε από τις περιφέρειες και τους περιφερειακούς φορείς διαχείρισης να προχωρήσουν στην εσπευσμένη αναθεώρηση των περιφερειακών σχεδιασμών διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Παρ' όλο που επί σειρά ετών κώφευε στις σχετικές καταγγελίες μας, έχοντας επιλέξει να δώσει προτεραιότητα στους διαγωνισμούς και στις αναθέσεις των έργων. Η αλλαγή πλεύσης εξηγήσιμη: η απάτη αποκαλύφθηκε και πρέπει να αναζητηθεί τρόπος να φανεί ότι τα νέα φαραωνικά έργα είναι συμβατά με την εθνική και την κοινοτική νομοθεσία, εκτός των άλλων, για να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν.

3Το κερασάκι στην τούρτα είναι τα διοικητικά μέτρα. Αφού η καθεστωτική επιχειρηματολογία δεν πείθει, επιστρατεύονται οι «από τα πάνω» απαγορεύσεις. Με ρύθμιση που περιλαμβάνεται στο νέο ενιαίο κώδικα αυτοδιοίκησης (κατατέθηκε στη Βουλή και πρόκειται να αντικαταστήσει τον κώδικα δήμων και κοινοτήτων), η αρμοδιότητα των δήμων στη διαχείριση των απορριμμάτων περιορίζεται στη συλλογή και στη μεταφορά στερεών αποβλήτων. Οταν το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο τους αναγνωρίζει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων: «διαχείριση στερεών αποβλήτων, σε επίπεδο προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης, επεξεργασίας, ανακύκλωσης και εν γένει αξιοποίησης, διάθεσης, λειτουργίας σχετικών εγκαταστάσεων, κατασκευής μονάδων επεξεργασίας και αξιοποίησης, καθώς και αποκατάστασης υφιστάμενων χώρων εναπόθεσης (ΧΑΔΑ)». Δραστηριότητες που αρκετοί δήμοι έχουν αρχίσει να ασκούν ή προσανατολίζονται να ασκήσουν.

Η σκοπιμότητα της τελευταίας ρύθμισης είναι ευκρινέσταστη: η κυβέρνηση, είτε «φοβίζοντας» τις δημοτικές αρχές που δεν ελέγχει είτε δίνοντας «νομικά όπλα» στις πιο πειθήνιες, προσπαθεί να εξαφανίσει τις αποκεντρωμένες δημοτικές δραστηριότητες διαχείρισης των απορριμμάτων, με προτεραιότητα την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση, και να διασφαλίσει ότι το σύνολο, σχεδόν, των αστικών αποβλήτων, σύμμεικτα και χωρίς καμία προδιαλογή, θα οδεύει απρόσκοπτα προς τις συγκεντρωτικές περιφερειακές εγκαταστάσεις, με τα μεγάλα εργοστάσια επεξεργασίας (αύριο και της καύσης) και τους μεγάλους ΧΥΤΑ. Καλή ώρα, σαν αυτόν της Φυλής, που προορίζεται να λειτουργήσει για άλλα τριάντα (30) χρόνια, τουλάχιστον. Σαν να μην έφταναν τα πάνω από πενήντα (50) που έχουν προηγηθεί.

Πολύ εύστοχα, κάποιος παρομοίασε την τελευταία κυβερνητική πρωτοβουλία με φιρμάνι προς τους δήμους και τους πολίτες: Τα σκουπίδια σας είναι των εργολάβων και μη διανοηθείτε να τα ακουμπήσετε. Προπάντων, να μην επωφεληθείτε από αυτά. Με τα δεδομένα αυτά, είναι φανερό ότι το πρόβλημα δεν βρίσκεται τόσο στην αφαίρεση ακόμη μιας αρμοδιότητας των δήμων, όσο στις σκοπιμότητες που αυτή υποκρύπτει.

Σε πλήρη αρμονία με τα παραπάνω είναι και η σκόπιμη, από την πλευρά της πολιτείας, υποβάθμιση της ανακύκλωσης, με την αδιαφανή, σε βαθμό σκανδάλου, λειτουργία των λεγόμενων «Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης». Συστημάτων που αντιστρατεύονται τα αναγκαία τοπικά-δημοτικά συστήματα ανακύκλωσης, στερούν από την Αυτοδιοίκηση πόρους και μέσα και επιβάλλουν αναποτελεσματικούς τρόπους ανακύκλωσης, σύμφωνα με τους δικούς τους σχεδιασμούς. Μιλάμε για εκείνα τα συστήματα που αρνούνται να δημοσιοποιήσουν τα επιχειρησιακά τους σχέδια, δηλαδή τα στοιχεία που αφορούν τις υποχρεώσεις, τα κόστη και τα έσοδα εταιρειών, που έχουν αναλάβει τη λειτουργία τους και διαχειρίζονται «εν κρυπτώ» χρήματα των πολιτών, καθώς και τα αναλυτικά στοιχεία με τα αποτελέσματά τους σε όλη τη χώρα, μαζί με τις αντίστοιχες επιδόσεις δήμων και περιφερειών.

Με την ανοχή και τις ευλογίες του Εθνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), δημόσιου φορέα που υποτίθεται πως τα εποπτεύει.

Με αυτά και με εκείνα, διανύουμε ήδη μια περίοδο προνομιακή από μια ορισμένη σκοπιά, για να συνεχιστούν και να «πάρουν σάρκα και οστά» πλήθος από πρωτοβουλίες, σε αυτοδιοικητικό και κινηματικό επίπεδο, για την εφαρμογή ενός άλλου μοντέλου διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων -και όχι μόνο. Του μοντέλου της αποκεντρωμένης διαχείρισης, που έχει διαποτίσει τα προγράμματα πολλών περιφερειακών και τοπικο-αυτοδιοικητικών σχημάτων.

Ορισμένα από τα οποία, σε λιγότερο από δύο μήνες, θα ασκούν διοίκηση σε δήμους και περιφέρειες και έφτασε η ώρα να αποδείξουν ότι εννοούσαν αυτά που διακήρυσσαν.

Από αυτήν την άποψη, προκαλεί την απορία μας μια περίεργη αφωνία που επικρατεί, όταν τα πράγματα είναι τόσο οφθαλμοφανή και προ(σ)καλούν σε άμεσες δράσεις. Ιδιαίτερα στην περιφέρεια και στους δήμους της Αττικής, όπου βρίσκεται το κυρίως «αντικείμενο του πόθου» των εργολάβων.

*Ηλεκτρολόγος μηχανικός, μέλος της Πρωτοβουλίας Συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)