το µέλλον παρόλα αυτά σχεδιάζεται…

Αναδημοσίευση από Οικοτριβές

Εδώ και τρία τουλάχιστον χρόνια βρισκόµαστε σε µια καθοδική πορεία στα περισσότερα επίπεδα του δηµόσιου και ιδιωτικού βίου, και οι πόλεις και το δοµηµένο περιβάλλον δεν εξαιρούνται. Ολόκληρα τµήµατα του αστικού οδηγούνται σε µια άλλοτε άναρχη και άλλοτε µεθοδευµένη καταστροφή. Ειδικά σε ό,τι αφορά στο «µητροπολιτικό» πολεοδοµικό συγκρότηµα και τις µεγάλες πόλεις, αυτά τα φαινόµενα παίρνουν το χαρακτήρα κρίσης.

Το αστικό όνειρο της µεταπολεµικής Ελλάδας, που οικοδοµήθηκε µε αντιπαροχή τη λήθη, πάνω στον «εξορισµό» της ιστορίας και έδωσε την τελευταία του αναλαµπή στην προολυµπιακή δεκαετία 1994-2004, καταρρέει. Μόνο στην Αθήνα 300.000 κτίρια αναµένουν να πουληθούν σε τιµές κατώτερες και από τις αντικειµενικές αξίες, χιλιάδες διαµερίσµατα αλλά και ολόκληρα κτίρια είναι κλειστά, εκατοντάδες διατηρητέα καταρρέουν, δεκάδες ισόγεια καταστήµατα κλείνουν κάθε µέρα. Το σκοτάδι και η αυξανόµενη εγκληµατικότητα συνεργούν σ’ αυτή την εικόνα µιας αναδυόµενης δυστοπίας.

Σήµερα δεν είµαστε σε θέση να πούµε µε βεβαιότητα ποιο θα είναι το όριο αυτής της κρίσης. Μπορούµε όµως βάσιµα να υποστηρίξουµε ότι βρισκόµαστε σε µια περίοδο ριζικών αλλαγών, στη µέση µιας σύγκρουσης που δεν έχει ακόµα την πλήρη ανάπτυξή της. Και παρ’ ότι η πλειοψηφία της κοινωνίας διατηρεί µια στάση ανήσυχης αναµονής, κάποιοι «βιαστικά» σε συνθήκες fast track σχεδιάζουν το µέλλον.

Την τελευταία τριετία ένα µπαράζ νόµων και σχεδίων νόµων που είναι σε εξέλιξη από το µεσοπρόθεσµο εφαρµοστικό του Μνηµονίου (3985/3986 2011) τον 4014/11 περί αυθαιρέτων και τον 3843/10 που προηγήθηκε στην ίδια λογική, τον 4030/11 περί του νέου τρόπου εκδόσεως αδειών και τον νέο οικοδοµικό κανονισµό 4067/12 ως την προτεινόµενη αναδιάρθρωση όλου του πλαισίου του χωρικού σχεδιασµού δεν αφήνουν καµιά αµφιβολία για τους στόχους αυτού του σχεδιασµού.
Άνευ όρων, και σε βάρος του περιβάλλοντος, ρυθµίσεις αντισυνταγµατικές ή στα όρια της συνταγµατικότητας, µε µοναδικό κριτήριο την είσπραξη από το κράτος ζεστού χρήµατος.

Αποδιάρθρωση της χωροταξικής και πολεοδοµικής νοµοθεσίας µε γνώµονα την εξυπηρέτηση ιδιωτικών επενδυτικών σχεδίων, και µε πρόσχηµα τις χρόνιες δυσλειτουργίες της διοίκησης στον τοµέα αυτό, που απορρέουν όχι από την εφαρµογή, αλλά κυρίως από την µη εφαρµογή της νοµοθεσίας για ποικίλους λόγους,

Αναθεώρηση της νοµοθεσίας για τη δόµηση µε κορµό τη δηµιουργία κινήτρων για την αναθέρµανση της οικοδοµικής δραστηριότητας σε κλίµακα τέτοια που θα µπορεί να ασκηθεί, µόνο από µεγάλα επιχειρηµατικά σχήµατα.

Τροποποίηση του επαγγελµατικού πλαισίου τόσο των µελετητών όσο και των κατασκευαστών µε τρόπο που να καθιστά όλο και πιο δυσχερή τη θέση των µικρών γραφείων και οµάδων, αλλά και των µικρών κατασκευαστών προς όφελος µιας συγκεντροποίησης (αστικές ευθύνες, οικονοµική επιφάνεια, νέα µητρώα κ.λπ.).

Νέος Οικοδοµικός Κανονισµός

Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στο Νέο Οικοδοµικό Κανονισµό και την επιχειρηµατολογία που το συνοδεύει και ενορχηστρώνεται τα τελευταία χρόνια από ένα σύνθετο λόµπι, το οποίο ξεκινά από τµήµα του πανεπιστηµιακού κόσµου και καταλήγει στο ίδρυµα Ωνάση και σε επιχειρήσεις real estate, βρισκόµαστε απέναντι σε µια συστηµατική προσπάθεια µε κεντρικό ιδεολογικό επίδικο να εξοικειωθεί η κοινή γνώµη µε την ιδέα ότι µόνη λύση για τις πόλεις είναι η καταστροφή των «γερασµένων» τµηµάτων τους και η ανοικοδόµηση στο προ εξηκονταετίας δηµοφιλές πρότυπο της Ville Radieuse των ψηλών κτιρίων µε τους µεγάλους ακάλυπτους. Και όλο αυτό ταυτόχρονα µε µια πρόχειρη και ανάλογου προσανατολισµού ρητορεία για την ενεργειακή αναβάθµιση του κτιριακού δυναµικού, που καταλήγει σε προώθηση ακριβών και ενεργοβόρων οικοδοµικών υλικών, µακριά από την πραγµατική γνώση µιας βιοκλιµατικής κατασκευής που µπορεί και πρέπει να διαπνέει κάθε σχεδιασµό.

Το σχέδιο λοιπόν υπάρχει, και δεν είναι µόνο επικίνδυνο για το κοινωνικό µοντέλο που προτείνει, τη «συνοχή» των πόλεων µέσω της πληθυσµιακής αύξησης ενώ ταυτόχρονα αποδοµεί το αστικό, και µετατρέπει τον κάτοικο σε διαρκή επισκέπτη της πόλης, είναι και αποτυχηµένο γιατί η παραγόµενη πρόσοδος, όταν δεν εξελίσσεται σε µια νέα φούσκα, αφορά πολύ λίγους!

Υπάρχει και άλλος τρόπος διαχείρισης

Αλλά για τα πραγµατικά προβλήµατα της παραγωγής του αστικού χώρου, όσα προϋπήρχαν και όσα γέννησε η οικονοµική κρίση υπάρχει και άλλος τρόπος διαχείρισης.

Με την υποστήριξη κάθε µορφής επανάχρησης του τεράστιου υφιστάµενου κτιριακού δυναµικού, ταυτόχρονα µε ένα σχέδιο για την κοινωνική κατοικία και την ανάπτυξη υποστηρικτικών κοινωνικών δοµών σε αυτά τα κελύφη.

Με την ενδυνάµωση µέσα από όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης της περιβαλλοντικής εγρήγορσης, της γνώσης και της έρευνας πάνω σε ζητήµατα εξοικονόµησης ενέργειας στις κατασκευές και δια των κατασκευών.

Με την εκπαίδευση, χωρίς τα χαρακτηριστικά αποκλεισµού και αξιολόγησης, των τεχνιτών στην απαιτούµενη τεχνική γνώση.

Με την υποστήριξη των συνεργατικών πρωτοβουλιών οργάνωσης των επιστηµόνων αλλά και των τεχνικών που θα απαντούν στην επιδιωκόµενη µονοπωλιακή κυριαρχία στο χώρο της κατασκευής.

Με τη δηµιουργία ενός νέου νοµικού πλαισίου που θα καταργεί την πολυπλοκότητα και την πολυερµηνεία και θα σπάει το φαύλο κύκλο γραφειοκρατεία – διαφθορά, θα αποκαταστήσει την αρχιτεκτονική πράξη και ταυτόχρονα θα δώσει χώρο και ελευθερία έκφρασης στο χρήστη, θα προστατεύσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των τοπίων και των πόλεων µε την ελαχιστοποίηση των οριζόντιων ρυθµίσεων και τη δηµιουργία πλαισίων που θα απορρέουν από την εκπόνηση µελετών αστικού σχεδιασµού.

Με την υποστήριξη των ανοιχτών συµµετοχικών διαδικασιών των ειδικών αλλά και όλων των πολιτών των τοπικών κοινωνιών στις αποφάσεις, κατά τη διαδικασία εκπόνησης των µελετών και τη θεσµική αποτύπωσή τους, ουσιαστικά και δηµοκρατικά και όχι ως προσχηµατική κάλυψη προειληµµένων αποφάσεων.

Όλα αυτά για να µετατραπούν σε εργαλεία συσπείρωσης και διεκδίκησης απαιτούν µια συστηµατική επεξεργασία µέχρι να µορφοποιηθούν σε συγκεκριµένες προτάσεις. Από την καταγραφή και αξιολόγηση των κενών κελυφών, µέχρι τη διατύπωση προτάσεων για έναν νέο κανονισµό δόµησης.

Βρισκόµαστε αντιµέτωπες/οι µε µια εποχή ζοφερή και ταυτόχρονα απαιτητική. Είµαστε η πλειοψηφία και όµως ακόµα και όταν δεν παραµένουµε σιωπηλοί, δεν καταφέρνουµε να ακουστούµε. Ίσως γιατί δεν έχουµε ακόµα αποτολµήσει να αλλάξουµε την ατζέντα και να βάλουµε τους όρους και τις προϋποθέσεις ενός άλλου σχεδίου.

ΤΟΝΙΑ ΚΑΤΕΡΙΝΗ Αρχιτέκτων