Αυτοκινητόδρομοι στρωμένοι με ευρώ

Αναδημοσίευση έρθρου της Χαράς Τζαναβάρα από http://www.efsyn.gr/?p=17652. Η «Εφ.Συν.» ανοίγει τους φακέλους των πέντε μεγάλων έργων

Τα χρονοδιαγράμματα, το Δημόσιο και οι εργολάβοι

Εκτός χρονοδιαγραμμάτων, από την προ Μνημονίων εποχή, βρίσκονται τα έργα στους πέντε αυτοκινητόδρομους. Επιπλέον χρειάζονται σημαντικές αλλαγές στα προβλεπόμενα έργα, που εκ των πραγμάτων παρατείνουν τον χρόνο κατασκευής και εκτινάσσουν στα ύψη τους προϋπολογισμούς, που ήδη έχουν εκτροχιαστεί μέσω συμπληρωματικών συμβάσεων, αλλά και προγραμματισμένων… απρόβλεπτων.

Η «Εφ.Συν.» ανοίγει σήμερα τους φακέλους των έργων, με σημείο αναφοράς τον βαθμό υλοποίησής τους και τις έως τώρα χρηματοδοτήσεις.

* ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ. Στην Αθηνών-Κορίνθου-Πατρών-Πύργου-Τσακώνα δεν έχει παραδοθεί ούτε ένα από τα 284 χιλιόμετρά του των νέων κομματιών. Ειδικά στην καρμανιόλα Κορίνθου-Πατρών οι οδηγοί κινούνται σε μία λωρίδα. Τα έργα πάντως ψαλιδίστηκαν και θα σταματούν στο Μιντιλόγλι, λίγο μετά την Πάτρα, λόγω των ενστάσεων του ΣτΕ για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην περιοχή του Καϊάφα. Θεωρητικά θα κατασκευαστούν σε επόμενη φάση, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι το κομμάτι αυτό είτε θα φορτωθεί στο Δημόσιο είτε θα χρυσοπληρωθεί στους εργολάβους λόγω των μεγάλων αλλαγών που πρέπει να γίνουν.

Με πρόοδο έργων μόλις στο 30%, όπως επισήμως ανακοινώθηκε, η κοινοπραξία έχει εισπράξει από το Δημόσιο 242 εκατ. ευρώ, σχεδόν το 50% της προβλεπόμενης επιχορήγησης των 550 εκατ. ευρώ, καθώς και άλλα 366,89 εκατ. από διόδια. Επιπλέον έχει λάβει 9,13 εκατ. για συμπληρωματικές αρχαιολογικές ανασκαφές και άλλα 12 για αλλαγές στα έργα λόγω αρχαιολογίας.

Η νέα χρονιά μπήκε «με το δεξί» για τους εργολάβους, αφού στις 3 Ιανουαρίου εκδόθηκαν άλλες δύο αποφάσεις με τις οποίες παίρνουν επιπλέον 5,4 εκατ. ευρώ. Εχει ενδιαφέρον ότι το μεγαλύτερο μέρος καταβάλλεται για… καθυστερήσεις του Δημοσίου, που χρεώνεται με τόκο υπερημερίας 4% – τρεις μονάδες πάνω από το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας!

* ΙΟΝΙΑ ΟΔΟΣ. Οι εργολάβοι έχουν πάρει τα διόδια στο χρυσοφόρο τμήμα Μεταμόρφωση Αττικής-Σκάρφεια Φθιώτιδας της Αθηνών-Λαμίας, από όπου έχουν ήδη εισπράξει 374,12 εκατ. ευρώ, για να μετατρέψουν σε αυτοκινητόδρομο την Αντιρρίου-Ιωαννίνων. Επιπλέον έχουν πάρει 139,51 εκατ. ευρώ από τη δημόσια συμμετοχή στο έργο, που συνολικά ανέρχεται στα 330 εκατ. ευρώ. Εκκρεμούν διεκδικήσεις για καθυστερήσεις, ενώ θα εξασφαλίσουν άλλα 100 εκατ. για τις αλλαγές στην περιοχή της Κλόκοβας. Να σημειωθεί ότι τα έργα έχουν υλοποιηθεί μόνο στο 30,54% και έχουν κοστίσει 354,11 εκατ. ευρώ, δηλαδή λιγότερο και από αυτά που εισέπραξαν από τα διόδια!

* ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ ΑΙΓΑΙΟΥ. Πρόκειται για το τμήμα Ράχες Μαλιακού-Κλειδί Ημαθίας, μήκους 230 χλμ, στην εθνική οδό Αθηνών-Λαμίας, όπου χρειάζεται να κατασκευαστούν μόνον οι τρεις δίδυμες σήραγγες των Τεμπών. Εχει ολοκληρωθεί η διάνοιξη των δύο και η τρίτη βρίσκεται στο 74%, που αντιστοιχούν στο 75% του συνολικού έργου με προϋπολογισμό 1,3 δισ. ευρώ.

Η συμμετοχή του Δημοσίου είναι 330 εκατ. ευρώ, αλλά στις αρχές του 2009 αποκαλύφθηκε ότι είχε… ξεχαστεί η βοηθητική λωρίδα στις σήραγγες και το Δημόσιο όφειλε να καλύψει εξ ολοκλήρου το κόστος των 169 εκατ. ευρώ. Ως τώρα έχει δώσει 296 εκατ. ευρώ και 160 εκατ. από τα… απρόβλεπτα. Στις 28 Δεκεμβρίου εκδόθηκε υπουργική απόφαση για διάθεση 31,38 εκατ. ευρώ. Υπουργείο και εργολάβοι δεν δίνουν στοιχεία για τα έσοδα από τα διόδια.

* ΜΩΡΕΑΣ. Πρόκειται για την Κορίνθου-Τρίπολης-Καλαμάτας, τον μόνο αυτοκινητόδρομο που έχει προχωρήσει με μικρές αποκλίσεις από το χρονοδιάγραμμα. Το Δημόσιο έχει καταβάλει 271,7 εκατ. ευρώ έναντι των 330 της προβλεπόμενης συμμετοχής του στο έργο και άλλα 13 εκατ. για τα… συνήθη απρόβλεπτα. Αλλα 10 εκατ. διέθεσε στις 28 Δεκεμβρίου για καθυστερήσεις, ενώ τα πολλά ευρώ θα έρθουν στο άμεσο μέλλον λόγω των μεγάλων αλλαγών στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμάτας, που έγιναν εκ των υστέρων.

* Ε-65. Ο νέος αυτοκινητόδρομος δυτικής Θεσσαλίας, που ξεκινά από τις Ράχες Μαλιακού και καταλήγει στην Εγνατία, βρίσκεται στο… πουθενά. Οι εργολάβοι έχουν κατασκευάσει μόνον το 17% του έργου, αλλά και το Δημόσιο δεν έχει παραδώσει τους σταθμούς διοδίων στο «πέταλο» του Μαλιακού, που όφειλε να κάνει ώς το τέλος του 2009.

Με τον νέο σχεδιασμό αφαιρούνται δύο τμήματα, το πρώτο από τις Ράχες ώς την Ξυνιάδα και το δεύτερο από τα Τρίκαλα ώς την Παναγιά στην Εγνατία, όπου υπάρχουν προβλήματα με τον βιότοπο της αρκούδας. Με άλλα λόγια, το έργο έχει μείνει μισό, αφού θα κατασκευαστεί το τμήμα Ξυνιάδα-Τρίκαλα.

Οι εργολάβοι διεκδικούν μεγάλες αποζημιώσεις από το Δημόσιο, που και καλά να πήγαιναν τα έργα θα έπρεπε να πληρώσει, αφού η σύμβαση του 2007 προβλέπει για το συγκεκριμένο έργο μεγάλες επιδοτήσεις στη σχεδόν βέβαιη περίπτωση που οι εργολάβοι δεν θα έχουν τα προβλεπόμενα έσοδα από τα διόδια.

Πώς τα «συγχρηματοδοτούμενα» έργα κινδυνεύουν να κρατικοποιηθούν, αλλά τα διόδια να παραμείνουν σε ιδιώτες!

Δρόμοι στρωμένοι με… ευρώ αποδεικνύονται οι τύποις «συγχρηματοδοτούμενοι» αυτοκινητόδρομοι. Κερδισμένοι ώς τώρα, παρά την οικονομική κρίση, είναι οι εργολάβοι που έχουν σταματήσει τα έργα εδώ και δύο χρόνια με το «επιχείρημα» ότι οι τράπεζες σταμάτησαν τη δανειοδότησή τους, ενώ είναι άγνωστο το ύψος των ιδίων κεφαλαίων που έχουν διαθέσει. Συνεχίζουν όμως να εισπράττουν την κρατική χρηματοδότηση και τα έσοδα από τα διόδια. Από τη Δευτέρα μάλιστα έρχονται αυξήσεις στο τμήμα Μαλιακός-Κλειδί και ώς τον Απρίλιο θα μπουν στον χορό και οι υπόλοιποι.

Για το σύνολο των έργων, η συμβολή του Δημοσίου, από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, ανέρχεται σε 1,6 δισ. ευρώ. Οι εργολάβοι, που δεν έχουν κάνει ούτε τα μισά έργα, έχουν ήδη πάρει 950 εκατ. ευρώ, ποσό που φτάνει τα 1,8 δισ. μαζί με τα έσοδα από τα διόδια. Επιπλέον είναι… παραπούμενοι, αφού απαιτούν από το Δημόσιο αποζημιώσεις 800 εκατ. ευρώ για… καθυστερήσεις! Με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς θα πάρουν επιπλέον 280 εκατ. ευρώ.

Για την προκλητική αυτή συμπεριφορά έχουν… φροντίσει οι συμβάσεις του 2007, που μεταξύ άλλων προβλέπουν:

* ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων μέσα σε ένα χρόνο (πέντε χρόνια αργότερα πλησιάζουν το 80%)

* εκτέλεση των αρχαιολογικών ανασκαφών μέσα σε ένα εξάμηνο (συνήθως χρειάζεται τουλάχιστον τετραετία).

Αποδείχτηκαν η… χαρά των εργολάβων, αφού οι καθυστερήσεις μεταφράζονται σε αποζημιώσεις. Επιπλέον προέκυψαν αστοχίες των μελετών σε σημαντικά τμήματα των αυτοκινητόδρομων, όπως η περιοχή του Καϊάφα, ο βιότοπος της αρκούδας και η Κλόκοβα, που χρειάζονται ανασχεδιασμό και επομένως πρόσθετα κονδύλια.

Η κυβέρνηση όμως επείγεται να ξεκινήσουν τα έργα μέσα στον Απρίλιο, αφού εξασφαλίζουν σε δύσκολες εποχές 7.000 θέσεις εργασίας και επιπλέον δίνουν ανάσα στον κατασκευαστικό τομέα, που από το 2008 βρίσκεται σε ύφεση. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών κατέληξε ήδη σε μια πρώτη συμφωνία με τους εργολάβους.

Οι τελευταίοι διεκδικούν χρονική παράταση των συμβάσεων, οι οποίες τυπικά λήγουν το 2039. Παζαρεύουν επίσης το «κούρεμα» των μελλοντικών εσόδων του Δημοσίου από τα διόδια που οφείλουν να καταβάλουν πριν από τη λήξη της περιόδου παραχώρησης, όπως προβλέπουν οι συμβάσεις.

Το «αγκάθι» όμως είναι οι 43 τράπεζες, ελληνικές και ξένες, που χρηματοδοτούν τα έργα. Είναι δεδομένο ότι θα αποχωρήσουν ορισμένες ξένες, κυρίως ισπανικές και πορτογαλικές. Ο Κωστής Χατζηδάκης, που βρίσκεται στις Βρυξέλλες, αναμένεται να ζητήσει την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να ξεμπλοκάρουν τα έργα με τη διάθεση μέρους του δανείου των 500 εκατ. ευρώ που πρόσφατα εξασφάλισε η χώρα μας από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Τα πρόσθετα κονδύλια θα ξεπεράσουν τις χρηματοδοτικές υποχρεώσεις του Δημοσίου, καλύπτοντας μέρος της συμμετοχής των τραπεζών και ενδεχομένως των εργολάβων. Αυτό όμως σημαίνει ότι τα έργα θα κρατικοποιηθούν, αλλά τα διόδια θα παραμείνουν ιδιωτικά!

Τα «πανωπροίκια» της Αττικής οδού

Ακόμα και σήμερα το Δημόσιο πληρώνει… «πανωπροίκια» τους εργολάβους της Αττικής οδού! Με απόφαση του αρμόδιου υπουργείου Υποδομών, που εκδόθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2012, έλαβαν 3,267 εκατ. ευρώ ως πρωτοχρονιάτικο μποναμά, με βάση την απόφαση της διαιτησίας για επιπλέον απαιτήσεις των κατασκευαστών του έργου. Δεν έγινε δυνατόν να διευκρινιστεί αν πρόκειται για το σύνολο της απαίτησης των εργολάβων, αφού η δικαστική απόφαση που μνημονεύεται εκδόθηκε στα τέλη του 2005.

Η Αττική οδός πάντως αποδεικνύεται χρυσοφόρος για τους εργολάβους, που επένδυσαν ίδια κεφάλαια 174 εκατ. και πήραν δάνεια ύψους 713 εκατ. ευρώ. Το συνολικό κόστος του έργου στα τέλη του 2004, όταν δόθηκε στην κυκλοφορία, ήταν 1,23 δισ. ευρώ. Παρά το γεγονός ότι την τελευταία τριετία έγινε αισθητή μείωση του κυκλοφοριακού φόρτου, τα μεγέθη παραμένουν 15% πάνω από τα προβλεπόμενα.

Η συγκεκριμένη σύμβαση του 1996 ορίζει ότι η διάρκεια παραχώρησης στους ιδιώτες λήγει τον Οκτώβριο του 2024, αλλά ο αυτοκινητόδρομος θα επιστραφεί νωρίτερα στο Δημόσιο εάν οι ανάδοχοι πετύχουν απόδοση ιδίων κεφαλαίων κατά 11,6%, μεγαλύτερη από αυτή που θα εξασφάλιζαν οι εργολάβοι αν επένδυαν τα χρήματά τους σε ακίνητα ή σε προθεσμιακές καταθέσεις.

Παρ' όλα αυτά, δεν τους φτάνουν και χρησιμοποιούν συνηθισμένα κόλπα για να κρατήσουν όσο περισσότερο μπορούν το έργο στο δικό τους ταμείο. Συγκεκριμένα:

* Διατηρούν σε χαμηλότερα επίπεδα τα διόδια, στα 2,80 ευρώ για ΙΧ αντί των 3,84 που προβλέπει η σύμβαση και αυτό το «βαφτίζουν» κοινωνική πολιτική απέναντι στην κρίση! Ετσι, το 2012 τα έσοδα από διόδια ήταν 219 εκατ. ευρώ, έναντι 217 εκατ. που είχε προβλέψει η σύμβαση.

* Αυξάνουν τα λειτουργικά έξοδα, όπως επισημαίνει έκθεση της Εθνικής Τράπεζας που εκπονήθηκε το 2011 για λογαριασμό του αρμόδιου υπουργείου. Αναφέρει ότι το 2005, πρώτη χρονιά πλήρους λειτουργίας της Αττικής οδού, τα λειτουργικά έξοδα ήταν 36,9 εκατ. ευρώ και τέσσερα χρόνια αργότερα εκτινάχθηκαν στα 60 εκατ.