Η επίθεση εργοδοσίας και Κομισιόν στα εργατικά δικαιώματα-H “οικονομική διακυβέρνηση” στην πράξη

Αναρτούμε άρθρο του Γ. Βασάλου από το aristeroblog.gr
 

“Μόνο μία κρίση οδηγεί σε πραγματικές αλλαγές” έλεγε ο Μίλτον Φρίντμαν. Οι μαθητές του στην ΕΕ το ξέρουν πολύ καλά, και γι’αυτό τα τελευταία δύο χρόνια πέρασαν σειρά νομοθετημάτων, συμφώνων και συνθηκών με τα οποία η γραφειοκρατία των Βρυξελλών διευρύνει ριζικά τα δικαιώματα παρέμβασής της στη χάραξη των οικονομικών πολιτικών όλων των κρατών μελών.[1]

Το 2011 ήταν η πρώτη χρονιά που εφαρμόστηκε το “Ευρωπαϊκό εξάμηνο”. Με βάση αυτό οι κυβερνήσεις καταθέτουν κάθε χρόνο το οικονομικό τους πρόγραμμα στην ΕΕ για σχολιασμό και υποδείξεις. Με το πακέτο των έξι νομοθετημάτων της οικονομικής διακυβέρνησεις θεσπίστηκε επίσης, το 2012, η δυνατότητα να επιβάλονται κυρώσεις στις χώρες που, ενώ “πάσχουν” από διάφορες ανισσοροπίες, δε συμμορφώνονται προς τας υποδείξεις. Αλλά ποιος γνωματεύει για την ύπαρξη ή όχι ανισορροπίων; Η ίδια η ΕΕ φυσικά, και για την ακρίβεια η Κομισιόν.

Η BusinessEurope (πανευρωπαϊκή συνομοσπονδία βιομηχάνων) δημοσιεύει ετησίως το δικό της “Βαρόμετρο Μεταρρυθμίσεων” στα τέλη Φλεβάρη – αρχές Μάρτη. Αφού δηλαδή δημοσιεύσει η Κομισιόν τις γενικές εκτιμήσεις και προτάσεις της για την ερχόμενη χρονιά, και πριν την ανοιξιάτικη Σύνοδο των επικεφαλών των κυβερνήσεων που είναι αφιερωμένη στην οικονομική πολιτική. Οι προτάσεις που έκανε η BusinessEurope στο “Βαρόμετρο” αυτό για το 2011 και 2012 είχαν ιδιαίτερη σημασία, καθώς πρόκειται για τις “πιλοτικές” χρονιές του νέου συστήματος.

 Στο άρθρο αυτό εξετάζουμε την καταπληκτική ομοιότητα των “προτάσεων” της BusinessEurope με τις υποδείξεις της Κομισιόν και πώς εφαρμόστηκαν σε ορισμένες χώρες. Η διαδικασία συγκέντρωσης όλων των οικονομικών αποφάσεων στις Βρυξέλλες δεν έχει ολοκληρωθεί. Πέρα από τους δύο κανονισμούς για την έγκριση των εθνικών προϋπολογισμών σε επίπεδο ΕΕ που θα εγκριθούν σύντομα,[2] η “Πρόταση των Τεσσάρων” (Μπαρόζο, Ντράγκι, Βαν Ρόμπαϊ, Γιούνκερ) προτείνει οι υποδείξεις οικονομικής πολιτικής να πάρουν το χαρακτήρα «συμβολαίου» που θα υπογράφει κάθε χώρα με την ΕΕ στα πλαίσια της «Δημοσιονομικής Ένωσης» (Fiscal Union).[3]
 

Ποια είναι η BusinessEurope ;

Πρόκειται για την ευρωπαϊκή συνομοσπονδία των εθνικών ενώσεων βιομηχάνων όπως ο ΣΕΒ στην Ελλάδα, το MEDEF στη Γαλλία, η CBI στη Βρετανία, η Confindustria στην Ιταλία κλπ.  Οι σύνδεσμοι αυτοί εκπροσωπούν θεωρητικά όλους τους εργοδότες ή όλους εκτός αυτών που έχουν οργανωθεί σε επίπεδο «μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων».  Είναι ωστόσο οι πολυεθνικές που τους έχουν υπό τον έλεγχό τους. Όσον αφορά την BusinessEurope αυτό αναγνωρίζεται επισήμως, αφού λέγεται ξεκάθαρα ότι τα 51 μέλη της «Συμβουλευτικής Ομάδας Υποστήριξης» της έχουν ένα ειδικό στάτους μέσα στην οργάνωση. Τα μέλη αυτά περιλαμβάνουν μεγαθήρια όπως οι Arcelor-Mittal, Siemens, Unilever, Enel, Telefonica, Total και GDF-Suez.[4] Συχνά οι πολυεθνικές υποστηρίζουν ότι από αυτές εξαρτάται η δημιουργία θέσεων εργασίας, ότι αυτές «δίνουν δουλειά», έτσι ώστε να παρουσιάσουν ως νομιμοποιημένη την τεράστια επιρροή που ασκούν. Δεν είναι καν αλήθεια σύμφωνα με την ίδια την Κομισιόν: πάνω από τα 2/3 των θέσεων εργασίας στην Ευρώπη παρέχονται από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα.[5]   Η δημιουργία θέσεων εργασίας δεν είναι κάτι που ενδιαφέρει τις πολυεθνικές. Ενδιαφέρονται όμως πολύ για τη ριζική μείωση του κόστους εργασίας τόσο για τις ίδιες όσο και για τους υπεργολάβους τους.

Το νέο σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης είναι το πλέον κατάλληλο πλαίσιο για να πετύχει το στόχο αυτό το πολυεθνικό κεφάλαιο. Το Σύμφωνο για το Ευρώ που υπογράφηκε το Μάρτιο του 2011 ήταν -  όπως θα δούμε και παρακάτω - το πολιτικό μανιφέστο του νέου συστήματος λήψης αποφάσεων και το σάλπισμα της τελικής επίθεσης στις εργατικές κατακτήσεις του 20^ου αιώνα.  Η «οικονομική διακυβέρνηση» είναι το εργαλείο εφαρμογής του μανιφέστου αυτού.

Ικανοποίηση για «τους τελευταίους μήνες τους 2011»

Στο «Βαρόμετρο» της του 2012, η BusinessEurope εξέφρασε ικανοποίηση για την πρόοδο που σημείωσαν πολλές χώρες τους τελευταίους μήνες του 2011. Οι εργοδότες δεν ξέχασαν να αναγνωρίσουν ότι σε αυτό «η Κομισιόν έπαιξε σημαντικό ρόλο παρέχοντας τις κατάλληλες συστάσεις σε κάθε κράτος». [6]

Οι υποδείξεις αυτές συνέπιπταν σε πολλές περιπτώσεις με αυτές που περιέχονταν στο προηγούμενο «Βαρόμετρο» της BusinessEurope: σε πέντε χώρες είχε προταθεί να «αποκεντρώσουν» και να «ελαστικοποιήσουν» τις συλλογικές συμβάσεις (Βέλγιο, Κύπρος, Λουξεμβούργο, Ιταλία και Ισπανία). Από την Ιταλία και τη Γαλλία ζητήθηκε να κάνουν πιο εύκολες τις απολύσεις.  Η BusinessEurope επέμεινε ότι τα συστήματα αυτόματης τιμαριθμικής προσαρμογής των μισθών πρέπει να καταργηθούν όπου επιβιώνουν. Η Κομισιόν ζήτησε την αποδυνάμωση τους από το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ισπανία. Κομισιόν κι εργοδότες συμφώνησαν ότι η ηλικία συνταξιοδότησης πρέπει να αυξηθεί σε επτά χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία και Πολωνία).  Το Συμβούλιο των κυβερνήσεων υιοθέτησε όλες τις προτάσεις της Κομισιόν.

Η ικανοποίηση των εργοδοτών εκφράστηκε για τα μέτρα απορρύθμισης της αγοράς εργασίας που πάρθηκαν σε Ισπανία και Ιταλία αλλά και όσο αφορά τις συντάξεις στο Βέλγιο. Πέρα από αυτό όμως στα τέλη του 2011 ο αριθμός των χωρών της ΕΕ που ήταν υπό τα δεσμά μνημονίων είχε ανέβει στις πέντε (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ρουμανία και Λετονία), ενώ η Ουγγαρία είχε μόλις βγει, εντελώς προσωρινά από ότι φαίνεται πλέον. Οι μειώσεις ονομαστικών μισθών που έγιναν σε αυτές τις χώρες αποτελούν το «τρελλό όνειρο» εργοδοτών και γραφειοκρατών της ΕΕ που απεργάζονται τρόπους να τις επεκτείνουν και σε άλλες χώρες.[7]

Πώς μπορεί η οικονομική διακυβέρνηση να μειώσει τους μισθούς;

Στο Βαρόμετρό της η BusinessEurope εξομολογείται τους λόγους που την κάνουν να είναι τόσο ενθουσιώδης με τη νομοθεσία της οικονομικής διακυβέρνησης:

 

«βοηθάει γιατί πάει πέρα από τους δημοσιονομικούς κανόνες καθιερώνοντας τη διαδικασία για τις υπερβολικές ανισορροπίες” (…) “H διαδικασία αυτή που περιλαμβάνει τον πίνακα δεικτών είναι καλοδεχούμενη. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ενισχυμένης εποπτείας, που μέχρι τώρα περιοριζόταν στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και αγνοούσε τις μακρο-οικονομικές ανισορροπίες που είναι τόσο σημαντικές όπως είδαμε στις περιπτώσεις της Ισπανίας και της Ιρλανδίας. Περιμένουμε από την Κομισιόν να ενισχύσει τη βαρύτητα αυτής της λειτουργίας κάνοντας έντονες συστάσεις στα κράτη όταν χρειάζεται».

 

Ένας από τους δέκα δείκτες στον πίνακα για την εποπτεία των μακρό-οικονομικών ανισορροπιών αφορά το λόγο της μέσης ονομαστικής αμοιβής ανά εργαζόμενο προς το ΑΕΠ της εκάστοτε χώρας ανά εργαζόμενο (μοναδιαίο κόστος εργασίας). Ο λόγος αυτός δεν πρέπει να αυξάνεται πάνω από 9% μέσα σε μια τριετία (12% για τις χώρες εκτός Ευρώ) . Έτσι μπαίνει δια νόμου οροφή στις αυξήσεις που μπορούν να διεκδικήσουν τα συνδικάτα και στην ουσία απαγορεύεται να διεκδικήσουν οι εργαζόμενοι ένα αυξανόμενο μερίδιο στον παραγόμενο πλούτο (μετρημένο σε ΑΕΠ).  Όταν μία χώρα είναι σε στασιμότητα, η μείωση των πραγματικών μισθών θα είναι επιβεβλημένη αφού οι ονομαστικοί θα πρέπει να μείνουν σταθεροί. Σε περίπτωση ύφεσης θα πρέπει να μειώνονται οι ονομαστικοί μισθοί όπως συμβαίνει σήμερα στις μνημονιακές χώρες. Εξ ου λοιπόν και η BusinessEurope καλεί στην απαρέγκλιτη εφαρμογή  του κανονισμού:

 

«Θα είναι πολύ σημαντικό το πακέτο των έξι νομοθετημάτων να εφαρμοστεί πλήρως το 2012. Θα υποστηριχθεί και από τη διακυβερνητική δημοσιονομική συνθήκη μόλις αυτή επικυρωθεί».

 

Συγκεκριμένα για το 2012, η BusinessEurope ξεκαθάρισε ότι «οι βασικές της προτεραιότητες είναι στην ίδια γραμμή με αυτές της Κομισιόν». [8] Ανάμεσα σε αυτές είναι:

 

« η μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για την προστασία της εργασίας με σκοπό τη μείωση της ακαμψίας των μόνιμων συμβολαίων».

 

Αλλά και:

 

«η μεταρρύθμιση των συστημάτων διαπραγμάτευσης και καθορισμού των μισθών. Η ελαστικότητα των μισθών είναι ένας βασικός παράγοντας ώστε να είναι οι ευρωπαϊκές ιδιωτικές εταιρείες ανταγωνιστικές και να κερδίζουν αγορές στο παγκόσμιο επίπεδο για να δημιουργούν δουλειές στην Ευρώπη. Οι εταιρείες πρέπει να μπορούν να προσαρμόζουν τους μισθούς στην απόδοσή τους και να τους αντιστοιχούν στην παραγωγικότητα».

 

Ακόμα όμως κι αν η παραγωγικότητα αυξηθεί ο πίνακας δεικτών βάζει οροφή στην αύξηση των ονομαστικών μισθών. Επίσης με βάση το Σύμφωνο για το Ευρώ για να αυξηθούν οι μισθοί θα πρέπει να αυξάνεται και η ανταγωνιστικότητα της εκάστοτε οικονομίας. Εν ολίγοις, στο νέο πλαίσιο το πάγωμα των ονομαστικών μισθών θα είναι πολύ συχνά «επιβεβλημένο», ενώ η αύξηση των πραγματικών μισθών πολύ δύσκολη. 

ΕΕ: Παραβιάζοντας διεθνώς αναγνωρισμένα θεμελιώδη δικαιώματα

Οι αγώνες και επαναστάσεις της εργατικής τάξης στον 20^ο αιώνα επέβαλαν την αναγνώριση κάποιων κοινωνικών δικαιωμάτων από το  Διεθνές Δίκαιο. Τόσο το Διεθνές Σύμφωνο για τα Κοινωνικά και Οικονομικά Δικαιώματα της ΓΣ του ΟΗΕ του 1966 όσο και ο Κοινωνικός Χάρτης του Συμβουλίου της Ευρώπης[9] του 1961, καθιέρωναν το δικαίωμα στη «δίκαιη αμοιβή» που να εξασφαλίζει «αξιοπρεπή διαβίωση».  Τα δικαίωματα στη δουλειά και την αξιοπρεπή διαβίωση αναφέρονται και στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948.

Σύμφωνα με ερμηνευτική δήλωση του Συμβουλίου της Ευρώπης ως «δίκαιη αμοιβή» ορίζεται αυτή που είναι «πάνω από το όριο της φτώχειας , δηλαδή το 50% το μέσου μισθού». «Επιπροσθέτως ο μισθός δε πρέπει να είναι κάτω από το 60% του μέσου μισθού (…), εκτός αν το κράτος μπορεί να αποδείξει ότι ο μισθός είναι αρκετός για να εξασφαλίσει ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής, παρέχοντας λεπτομερειακές πληροφορίες σε σχέση με το κόστος ζωής».

Αυτήν ακριβώς την αρχή θεώρησε το Συμβούλιο της Ευρώπης ότι παραβίασε η Ελλάδα εγκρίνοντας το Μνημόνιο ΙΙ το Φλεβάρη του 2011, προβλέποντας ελάχιστο μισθό κάτω από τα όρια της φτώχειας για τους νέους. [10]  Και ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας αποφάνθηκε ότι στην Ελλάδα παραβιάζεται το δικαίωμα της «ελεύθερης συλλογικής διαπραγμάτευσης».[11]

Όλα αυτά δεν εμποδίζουν την BusinessEurope να κατατάσσει την Ελλάδα ανάμεσα στις τρεις χώρες με την πιο «ικανοποιητική πρόοδο» στη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας λέγοντας: “H επίδοση της Ελλάδας υπολείπεται στους περισσότερους δείκτες αλλά υπάρχει αξιοπρόσεκτη βελτίωση σε δείκτες όπως το μοναδιαίο κόστος εργασίας».  Κοινώς επιχαίρει ανοιχτά για τη σφαγή των μισθών και τη ριζική φτωχοποίηση. Το νεοφιλελεύθερο think tnak «The Lisbon Council» λέει ότι «η Ελλάδα ηγείται τώρα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων προς υγιείς οικονομικές βάσεις και ακολουθούν η Ιρλανδία, η Εσθονία, η Ισπανία και η Πορτογαλία».[12] Ανάλογες παρατηρήσεις κάνει η BusinessEurope και για μια άλλη χώρα στην οποία η φτώχεια έχει αυξηθεί κατακόρυφα, την Ισπανία: “η νέα κυβέρνηση είναι σε μια δυναμική διαδικασία μεταρρυθμίσεων χρηματοπιστωτικών, δημοσιονομικών αλλά και στην αγορά εργασίας. Η ισπανική επιχειρηματική κοινότητα υποστηρίζει τις μεταρρυθμίσεις και είναι βέβαιη ότι η οικονομία θα ξανακερδίσει την αξιοπιστία της».

Η έννομη τάξη της ΕΕ δεν προβλέπει την προστασία της δίκαιης αμοιβής ούτε κανενός άλλου κοινωνικού δικαιώματος που αναγνωρίζεται διεθνώς. Με την έγκριση του πακέτου για την οικονομική διακυβέρνηση όμως, προβλέπει την υποχρέωση παγώματος των μισθών μέχρι να ανακάμψει η ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου.

Κομισιον – BusinessEurope: Κοινές προτεραιότητες για το 2012

Για την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και τη Ρουμανία δε χρειάζονται επιπλέον συστάσεις από την ΕΕ καθότι οι χώρες αυτές είναι δεμένες χειροπόδαρα στα μνημόνια[13]. Ούτε η BusinessEurope επιμένει πολύ σε αυτές στο Βαρόμετρό της καθότι οι «φιλικές προς τις επιχειρήσεις» μεταρρυθμίσεις έχουν πάρει το δρόμο τους εκεί.

Η Λετονία βγήκε από το Μνημόνιο στα μέσα του 2012 αφού πέρασε μια από τις βαθύτερες υφέσεις στη ιστορία το 2008-2009 και το 10% του οικονονικά ενεργού πληθυσμού της μετανάστευσε. Η ανάπτυξη επέστρεψε αλλά η ανεργία παραμένει στο 16%. Η Κομισιόν επιμένει ότι πρέπει να μειωθούν οι φόροι στους εργοδότες και να αυξηθούν οι φόροι κατανάλωσης.

Το γενικό αίτημα της BusinessEurope για το 2012 ήταν το εξής:

 

“O εκσυγχρονισμός των μηχανισμών διαπραγμάτευσης και καθορισμού των μισθών είναι το κλειδί για να βελτιώσουμε τους τρόπους ανταγωνιστικής προσαρμογής, ώστε οι εταιρείες να μπορούν να παράγουν σε κάθε χώρα με διεθνώς ανταγωνιστικό μοναδιαίο κόστος εργασίας. Η απόσυρση της τιμαριθμικής προσαρμογής, ο περιορισμός των έμμεσεων εργατικών δαπανών και η μεταρρύθμιση των συστήματων κοινωνικής πρόνοιας είναι οι πιο σημαντικές προτεραιότητες για να το κάνουμε αυτό.”

To γενικό αυτό αίτημα εκφράζεται με τρεις κατηγορίες συστάσεων:

1. Μεταρρύθμιση των τρόπων διαπραγμάτευσης και καθορισμού των μισθών. Xώρες προτεραιότητας για το 2012: Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο. Και για το 2011: Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Φινλανδία.
2. Προώθηση των «ενεργών αγορών εργασίας» και της κινητικότητας των εργαζομένων από χώρα σε χώρα κι από κλάδο σε κλάδο αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης, περιορίζοντας την πρόσβαση στα επιδόματα ανεργίας και απελευθερώνοντας τις απολύσεις. Χώρες προτεραιότητας για την κατηγορία αυτή: Γερμανία, Γαλλία, Δανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Σλοβενία και Σουηδία.
3. «Βελτίωση» της αλληλεπίδρασης φορολογικού και προνοιακού συστήματος με τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών στην κοινωνική πρόνοια και τα κρατικά έσοδα γενικά. Χώρες προτεραιότητας: Δανία, Σλοβενία και Φινλανδία.

Οι προτεραιότητες αυτές που καθορίστηκαν μέσω ερωτηματολογίων που απαντήθηκαν από τις εθνικές ενώσεις βιομηχάνων συμπίπτουν με τις συστάσεις της Κομισιόν (που στη συνέχεια εγκρίθηκαν και από το Συμβούλιο).[14]

Στους τρεις παρακάτω πίνακες μπορούμε να δούμε, τρεις γενικές πολιτικές κατευθύνσεις στις οποίες δεσμεύτηκαν οι επικεφαλείς των κυβερνήσεων με το Σύμφωνο για το Ευρώ, τις αντίστοιχες  προτεραιότητες της BusinessEurope και τις χώρες όπου θεωρεί τη νομοθετική δράση  πιο «επείγουσα», τις συστάσεις της ΕΕ και τέλος τις αλλαγές που συνέβηκαν ή έχουν δρομολογηθεί στο επίπεδο των κρατών.  

 

 

 

 

 

 

Πίνακας 1

Δέσμευση στο Σύμφωνο για το Ευρώ[15]: “αναθέωρηση των κανόνων καθορισμού των μισθών και, όπου χρειάζεται, αποκέντρωση της διαπραγματευτικής διαδικασίας και των μηχανισμών  τιμαριθμικής προσαρμογής”
Αντίστοιχη προτεραιότητα της BusinessEurope για το 2011 ή/και το 2012: “Μεταρρύθμιση της διαπραγμάτεσης / καθορισμού των μισθών» και «κατάργηση της αυτόματης τιμαριθμικής προσαρμογής»
Χώρα προτεραιό-τητας Business-Europe	Συστάσεις ΕΕ	Εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων
Βέλγιο	“να δρομολογηθεί μεταρρύθμιση του συστήματος διαπραγμάτευσης των μισθών και της τιμαριθμικής προσαρμογής. (…), να εξασφαλιστεί ότι η εξέλιξη των μισθών αντιστοιχεί τις εξελίξεις στην παραγωγικότητα της εργασίας και την ανταγωνιστικότητα, (i) εξασφαλίζοντας την εφαρμογή αυτόματων διορθώσεων στη “μισθολογική νόρμα” (…), (ii) διευκολύνοντας τη δυνατότητα εξαίρεσης από τις κλαδικές συμβάσεις ωστέ να αντιστοιχούνται οι μισθοί με την παραγωγικότητα σε τοπικό επίπεδο.”	Οι πραγματικοί μισθοί πάγωσαν το 2011   Οι αυξήσεις για το 2012 είχαν οροφή 0,3%   “Οι συλλογικές συμβάσεις που δε σέβονται τη νόρμα αυτή δε θα εγκρίνονται με βασιλικό διάταγμα ωστέ να γίνονται υποχρεωτικές”   Η βελγική κυβέρνηση βρίσκεται στη φάση σχεδιάσμου της αλλαγής των νόμων που αφορούν τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.   Το συνδικάτο FGTB έχει θέσει όρους για τη συμμετόχη του στο διάλογο για την γενική συλλογική σύμβαση του 2013
Γερμανία	“να δημιουργηθούν οι συνθήκες ωστέ οι μισθοί να αντιστοιχούνται στην παραγωγικότητα”   [Το συγκεκριμένο αίτημα της BusinessEurope προς τη Γερμανία είναι “να υιοθετήσει νομικά την αρχή μία εταιρεία – μία σύμβαση (Tarifeinheit)”]	Καθυστερήσεις στην κυβερνητική επικύρωση αρκετών κλαδικών συμβάσεων.   Συνεχιζόμενη κυβερνητική στήριξη σε ελαστικές μορφές απασχόλησης με μεγάλη μισθολογική απόκλιση από την πλήρη απασχόληση και χωρίς κάλυψη από συλλογικές συμβάσεις. Έτσι, οι εργοδότες μπορούν να καθορίζουν μισθούς ανάλογα με τις “συνθήκες της αγοράς”.   Τελευταία στιγμή αποφεύχθηκε η συμφωνία των συνδικάτων στο Tarifeinheit που θα υπέσκαπτε τις κλαδικές συμβάσεις και θα αύξαε την ισχύ των επιχειρησιακών.
Λουξεμ-βούργο	Αναστολή της κανονικής τιμαριθμικής προσαρμογής πέρα από το 2014	Αναστολή της αυτόματης τιμαριθμοποίησης των μισθών μέχρι το τέλος του 2011. Λιγότερτο συχνή εφαρμογής τη για το 2012, 2013 και 2014. Η πολιτική αυτή αναμένεται να κατευθύνει €443 εκ. από τις τσέπες των εργαζομένων προς αυτές των εργοδοτών. Η κυβέρνηση θα πληρώσει επίσης τη διαφορά από την αύξηση του ελάχιστου μισθού το 2011 στο ταμείο ασφάλισης των εργοδοτών.
Ιταλία	Στις συστάσεις τους του 2011 τόσο η Κομισιόν όσο και η BusinessEurope επέμειναν στην αποκέντρωση της διαπραγμάτευσης των μισθών.	Τον Αύγουστο του 2011 πέρασε νομοθεσία που επιτρέπει στις εταιρείες να διαπραγματεύονται ανά εργοστάσιο.
Ισπανία	Στις συστάσεις τους του 2011 τόσο η Κομισιόν όσο και η BusinessEurope επέμειναν στην αποκέντρωση της διαπραγμάτευσης των μισθών.	Το Φλεβάρη του 2012, η κυβέρνηση πέρασε με διάταγμα ένα νέο νόμο για τα εργασιακά με τον οποίο: Οι επιχειρισιακές συμβάσεις αποκτούν ισχυρότερο ρόλο από τις κλαδικές. Οι λήγουσες συμβάσεις εκπίπτουν πριν υπογραφούν καινούριες.
Γαλλία	Στις συστάσεις τους του 2011 τόσο η Κομισιόν όσο και η BusinessEurope επέμειναν στην αποκέντρωση της διαπραγμάτευσης των μισθών και στο πάγωμα των μίνιμουμ μισθών.   Για το 2012, η ΕΕ ζήτησε από την κυβέρνηση “ να συνεχίσει να διασφαλίζει ότι η εξέλιξη του ελάχιστου μισθού υποστηρίζει τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανταγωνιστικότητα.”	Το πρόγραμμα της κυβέρνησης επί Σαρκοζί ανέφερε ότι οι συστάσεις του 2011 ακολουθήθηκαν εφόσον: “από τις 30 Νοέμβρη 2011, 91% των κατηγοριών του γενικού κλάδου, 87% των κλάδων μετάλου και ολές εκτός μίας του κατασκευαστικού κλάδου υιοθέτησαν μισθολόγια όπου οι χαμηλότεροι μισθοί ήταν ίσοι με τον εθνικό ελάχιστο μισθό”.   Το Γενάρη του 2012 η γαλλική κυβέρνηση αφαίρεσε τα νομικά εμπόδια για τη σύναψη (κατά τόπους) συμβάσεων που παρέχουν συνθήκες υποδέεστερες των κλαδικών σε αντάλλαγμα μιας παροχής εγγυήσης των θέσεων εργασίας.[16]   “Ο πρωθυπουργός έστειλε στις 30/1/12 επιστολές στις διοικήσεις των εταιρειών και τις εργατικές οργανώσεις καλλώντας τις να (…) επιτρέψουν στις εταιρείες να προσαρμόσουν τα συμβόλαια εργασίας στις διακυμάνσεις της οικονομικής μεγένθυσης (… και να τροποποιήσουν…) τις υπάρχοντες συμβάσεις.     Η νέα κυβέρνηση Ολάντ ανακοίωσε μια αναπαίσθητη αύξηση 0.6% του πραγματικού ελάχιστου μισθού.
Φινλανδία	Η BusinessEurope έθεσε ως προτεραιότητα τη μεταρρύθμιση του συστήματος διαπραγμάτευσης μισθών το 2011. Η Κομισιόν συμπεριέλαβε το αίτημα στις συστάσεις της το 2012.   Σύμφωνα με τον πίνακα δεικτών του 2012 η Φινλανδία είχε “υπερβολικό εργατικό κόστος”   Η “εις βάθος μελέτη» της Κομισιόν σημείωσε: “Πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η αύξηση της παραγωγικότητας δεν αχρηστεύεται από τις υπερβολικές αυξήσεις μισθών (…) στο βαθμό που τα μέτρα αυτά δεν είναι αρκετά για να εξασφαλιστεί υψηλή παραγωγικότητα θα πρέπει να επιβληθεί η συγκράτηση των μισθών ωστέ να επιβληθεί η μείωση του εργατικού κόστους και να αποφευχθούν οι απώλειες στην ανταγωνιστικότητα των τιμών και των μεριδίων της παγκόσμιας αγοράς”	Ένα “μόνιμο διαπραγματευτικό σώμα” έχει στηθεί για να συζητήσει όλα τα θέματα της εργασιακής μεταρρύθμισης.   Τον Αύγουστο του 2011, οι εργοδότες αρνήθηκαν να διαπραγματευτούν σε διάφορα επίπεδα και άφησαν πολλούς κλάδους χωρίς εθνική συμφωνία.[17]   Η εθνική συλλογική σύμβαση που συμφωνήθηκε για το 2012-2013 προβλέπει αυξήσεις 2% [18] δηλαδή ξεκάθαρα κατώτερες του πληθωρισμού.[19]

 

 

 

Πίνακας 2

Δέσμευση στο Σύμφωνο για το Ευρώ[20]: “Μεταρρυθμίσεις που προωθούν την ‘ευαλφάλεια’ (…) αυξάνουν τη συμμετοχή στην εργασία” και “αντιστοιχίζουν την πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης στο προσδόκιμο ζωής”
Αντίστοιχη προτεραιότητα της BusinessEurope για το 2011 ή/και το 2012: Προώθηση των “ενεργών αγορών εργασίας” και της κινητικότητας των εργαζομένων από χώρα σε χώρα κι από κλάδο σε κλάδο αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης, περιορίζοντας την πρόσβαση στα επιδόματα ανεργίας, απελευθερώνοντας τις απολύσεις και μειώνοντας την ακαμψία των μόνιμων συμβολαίων».
Χώρα προτεραιό-τητας Business-Europe	Συστάσεις ΕΕ	Εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων
Βέλγιο	“τα επιδόματα ανεργίας να μειώνονται σταδιακά με βάση τη διάρκεια της περιόδου ανεργιας»    Αύξηση των πραγματικών και νόμιμων ορίων συνταξιοδότησης		Την 1/11/2012 μπήκε σε εφαρμογή βασιλικό διάταγμα σύμφωνα με το οποίο: “η σταδιακή μείωση των επιδομάτων αυξήθηκε κι άλλο έστι ώστε (...) όλοι να πέφτουν σε ένα ποσό λίγο ανώτερο από το επίδομα φτώχειας μετά από 48 μήνες»   Στις 28/12/2011 βασιλικό διάταγμα αύξησε τα όρια πρόωρης και κανονικής συνταξιοδότησης.[21]
Γερμανία	“διατήρηση των κατάλληλων μέτρων εργασιακής ενεργοποίησης και ενσωμάτωσης, ιδιαίτερα για τους μακροχρόνια άνεργους”		“οι μεταρρυθμίσεις στη Γερμανία έχουν δημιουργήσει μια πολύ πιο ευέλικτη και ανθεκτική αγορά εργασίας (...) μέσω της αυξημένης θέλησης αυτών που αναζητούν εργασία να συμβιμβαστούν όταν αναλαμβάνουν μια εργασία. Επιπροσθέτως, το νομοθετικό πλαίσιο για την προσωρινή εργασία, τη «μίνι-απασχόληση», τους διακανονισμούς περιορισμένου χρόνου και τη μερική απασχόληση έχει παραπέρα ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια. (...) Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα συνεχίσει να διατηρεί και να επεκτείνει την ευελιξία και την αποτελεσματικότητα που έχει ήδη επιτευχθεί στην αγορά εργασίας για να υποστηρίξει την απασχόληση και την ανάπτυξη.»
Γαλλία	“Οι πιο ηλικιωμένοι εργάτες [πρέπει] να μένουν στη δουλειά περισσότερο”   Να χαλαρώσει η προστασία της εργασίας και να γίνουν ευκολότερες οι απολύσεις.		“Το 2011, η γαλλική κυβέρνηση υιοθέτησε σειρά μέτρων για να ενισχύσει τα αποτελέσματα της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού του 2010 ως απάντηση στις συστάσεις της ΕΕ. Περισσότερες κλαδικές συμβάσεις που να προωθούν την απασχόληση των γηραιότερων εργατών υπογράφηκαν (...) Οι διάφορες πολιτικές που εφαρμόστηκαν έφεραν καρπούς: η απασχόληση των γηραιότερων αυξήθηκε κατά 2,8% από το 2010 στο 2011.»   Η γαλλική κυβέρνηση δεν έχει πάρει ακόμα μέτρα για τις απολύσεις.
Δανία	Μείωση των συντάξεων για τους ανάπηρους και επιδότηση των εργοδοτών για να τους προσλάβουν.   “Μείωση των εμποδίων στον ανταγωνισμό (…) στον κατασκευαστικό κλάδο” ή αλλιώς άνοιγμα της κατασκευαστικής αγοράς σε εταιρείες που βασίζονται στη φθηνή αποσπασμένη εργασία		“οι μεταρρυθμίσεις στην ενεργοποίηση, το σύστημα επιδομάτων, της συντάξεις αναπηρίας και τις ευέλικτες θέσεις εργασίας θα αυξήσουν την προσφορά εργασίας κατά 28 χιλιάδες άτομα ως το 2020”   Η κυβέρνηση δεν έχει ακόμα ανακοινώσει μέτρα σε σχέση με τη δεύτερη σύσταση.
Λουξεμ-βούργο	Λήψη μέτρων ενάντια στην πρόωρη συνταξιοδοτηση και “αύξηση του νόμιμου ορίου συνταξιοδότησης μέσω της σύνδεσης της με το προσδόκιμο ζωής”		Το νεό συνταξιοδοτικό καθεστώς θα μπει σε εφαρμογή το 2013[22] αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης.[23]
Ουγγαρία	Προώθηση της κινητικότητας των εργαζομένων		Ολική εξάλειψη της δυνατότητας πρόωρης συνταξιοδότησης. Προώθηση της απασχόλησης των αναπήρων διατηρώντας στην αγορά εργασίας “άτομα που είναι προς το παρόν ανενεργά λόγω επιδείνωσης της υγείας τους αλλά που είναι ικανά για αμοιβόμενη εργασία” και μειώνοντας τον αριθμό των συστημάτων στήριξης τους.   Ένας νέος εργατικός κώδικας μπήκε σε εφαρμογή το Γενάρη του 2012 επεκτείνοντας τη μερική απασχόληση σε βάρος της πλήρους[24] και αδυνατίζοντας το δικαίωμα των συνδικάτων να εκπροσωπούν τους εργάτες.[25]
Ιταλία	Στις συστάσεις τους του 2011 τόσο η Κομισιόν όσο και η BusinessEurope επέμειναν ότι η Ιταλία πρέπει να κάνει τις απολύσεις ευκολότερες.		Το “αποτέλεσμα δικαστικών διαδικασιών” σε σχέση με αντικανονικές απολύσεις θα γίνει “λιγότερο αβέβαιο”. Μείωση των αποζημιώσεων σε περίπτωση αδικαιολόγητης ή αντικανονικής απόλυσης.
Ισπανία	Στις συστάσεις τους του 2011 τόσο η Κομισιόν όσο και η BusinessEurope επέμειναν ότι η Ισπανία πρέπει να κάνει τις απολύσεις ευκολότερες.		Οι απολύσεις έγιναν ευκολότερες και οι αποζημιώσεις μειώθηκαν. Οι δικαιούχοι επιδομάτων ανεργίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δημόσιες υπηρεσίες.
Σλοβενία	Αύξηση ορίων συνταξιοδότησης		Παρά το γεγονός ότι η αύξηση αυτή απορρίφθηκε σε δημοψήφισμα στις 5/6/2011, στο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της για το 2012 η κυβέρνηση λέει ότι “θα προτείνει κριτήρια (…) που θα διευκολύνουν την άυξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης”, τα οποία “θα διαπραγματευτεί με τους κοινωνικούς εταίρους όσο είναι δυνατό”. “Τα συνταξιοδοτικά έσοδα που δε βασίζοντια σε εισφορές θα μειωθούν το 2012”[26]
Σουηδία	Λήψη μέτρων για τη διευκόλυνση του “περάσματος από το σχολείο στην εργασία”		“χαμηλότερες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για τους νέους”   “μικρές ρυθμίσεις (…) στους υπάρχοντες κανόνες (…) του εργασιακού νόμου για την αντιμετώπιση των προβλημάτων εκείνων (…) που κάνουν πιο δύσκολη την εδραίωση στην αγορά εργασίας ορισμένων ομάδων όπως οι νέοι”   Προετοιμασία “για την εισαγωγή ενός ειδικού καθεστώτος εργασίας για τους μαθητευόμενους του Λυκείου”

 

 

 

Table 3

Δέσμευση στο Σύμφωνο για το Ευρώ[27]: “φορολογικές μεταρρυθμίσεις, όπως η μείωση των φόρων στην εργασία ώστε να είναι η δουλειά προσοδοφόρα, διατηρώντας τα γενικά φορολογικά έσοδα”
Αντίστοιχη προτεραιότητα της BusinessEurope για το 2011 ή/και το 2012: “Κάνοντας τη δουλειά προσοδοφόρα: (“βελτιώνοντας») την αλληλεπίδραση φορολογικού συστήματος και κοινωνικής πρόνοιας”
Χώρα προτεραιό-τητας Business-Europe	Συστάσεις ΕΕ	Εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων
Δανία	“βελτίωση της αποτελεσματικότητας του κόστους του εκπαιδευτικού συστήματος” (μείωση εξόδων ανά μαθητή / φοιτητή[28])	“θα αναληφθούν πρωτοβουλίες για να δωθούν κίνητρα στους νέους (...) να ολοκληρώνουν τις σπουδές τους γρηγορότερα»[29]
Σλοβενία	“απομάκρυνση της επικέντρωσης του φορολογικού συστήματος από την εργασία προς την κατανάλωση και τους περιβαλλοντικούς φόρους” “επέκταση της φορολογικής βάσης του ΦΠΑ”	“Η κυβέρνηση αύξησε τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης στα τσιγάρα, τον καπνό και το αλκόολ» “Η κυβέρνηση προτείνει τη σταδιακή μείωση του ονομαστικού εταιρικού φόρου στο 15% (…) και την αύξηση των φορο-απαλλαγών, για παράδειγμα 100% στις επενδύσεις στην έρευνα”
Φινλανδία	Ισχυρή προειδοποίηση σχετικά με τις υπερβολικές δαπάνες στη φροντίδα των ηλικιωμένων: “να διενεργηθούν ετήσιες αξιολογήσεις του μεγέθους της απώλειας βιωσιμότητας που οφείλεται στη γήρανση του πληθυσμού» και «να γίνουν οικονομίες στις δαπάνες για δημόσιες υπηρεσίες» για να αντιμετωπισθεί η πρόκληση αυτή.	“Μέσα από διαρθρωτικές αλλαγές η Κυβέρνηση στοχεύει στην (…) επέκταση της διάρκειας της επαγγαλματικής σταδιοδρομίας”   Η Κυβέρνηση διενεργεί ετήσιους ελέγχους και θα αποφασίσει ποια μέτρα ενδείκνυνται μέχρι το 2015.    Το ΦΠΑ θα αυξηθεί κατά 1% το 2013[30].

 

 

 

 

 

Άδικοι φόροι για όλους: Η μανία της Κομισιόν με το ΦΠΑ

Πέρα από τις τρεις παραπάνω χώρες, οπού η μεταρρύθμιση της “αλληλεπίδρασης του φορολογικού συστήματος με το σύστημα κοινωνικής πρόνοια” ήταν ανάμεσα στις προτεραιότητες της BusinessEurope, η Κομισόν έχει επιμείνει για την ανάγκη επιβολής περισσότερων κοινωνικά άδικων φόρων σε περισσότερες χώρες. Η μείωση των φόρων στους εργοδότες με παράλληλη αύξηση της οριζόντιας φορολογίας προτάθηκε στην Ιταλία, την Ουγγαρία, τη Γαλλία και το Βέλγιο (συν τη Λετονία) που πήραν όλες μέτρα σε αυτή την κατεύθυνση. Πρωταθλήτρια είναι η Ουγγαρία που το 2011 ανέβασε το ΦΠΑ από το 25 στο 27%.

 

Συμπέρασματα και προοπτικές

Τον πρώτο χρόνο της εφαρμογής της “οικονομικής διακυβέρνησης”, η χώρα που έφτασε πιο κοντά σε κυρώσεις ήταν η Ουγγαρία: από το Μάρτη ως το Μάη του 2012 τα κονδύλιά της από το ταμείο συνοχής για το 2013 θεωρούνταν μπλοκαρισμένα επειδή δεν ακολούθησε τις συστάσεις για τη μείωση του ελλείματός της. [31] Τα κονδύλια απελευθερώθηκαν αφού συμμορφώθηκε.

Το φόβητρο των κυρώσεων και μόνο (πρόστιμα, παρακράτηση κονδυλίων κλπ.) αποδεικνύεται ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο για την Κομισιόν για να επιβάλει τις μεταρρυθμίσεις που θέλει.  Και η BusinessEurope επιχαίρει γι’αυτό.

Όσο αφορά τη «συγκράτηση του κόστους εργασίας», ενώ το 2012 που η μόνη χώρα της Ευρωζώνης που ξεπερνούσε τα όρια ήταν η Φινλανδία, στην προκαταρκτική έκθεση της Κομισιόν για το 2013 τα όρια φέρονται να ξεπερνούν και η Ισπανία και το Λουξεμβούργο που θα πρέπει ως εκ τούτου να λάβουν δραστικά μέτρα ως προς αυτό.

Στην έκθεση αυτή η Κομισιόν αυτοσυγχαίρεται για την πρόοδο που σημειώθηκε σε πολλές χώρες το 2012 όσο αφορά την απελευθέρωση των απολύσεων, τη χαλάρωση των μόνιμων συμβολαίων και την αποδυνάμωση των κλαδικών συμβάσεων.

Για το 2013 οι τρεις γενικές προτεραιότητες της χαλάρωσης των συλλογικών συμβάσεων, των «ενεργών αγορών εργασίας» και των περισσότερων έμμεσων φόρων  - λιγότερων εργοδοτικών εισφόρων παραμένουν.[32]

            Η Γενική Διεύθυνση οικονομικών υποθέσεων της Κομισιόν (DG ECFIN) έχει δημιουργήσει τη βάση δεδομένων LABREF[33] για να παρακολουθεί την πορεία των μεταρρυθμίσεων στην εργασιακή νομοθεσία στα κράτη – μέλη. Στη βάση δεδομένων αυτή, θεωρεί ως μέτρα που “ενθαρρύνουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας” τα παρακάτω : 1)  αποδυνάμωση συλλογικών συμβάσεων, 2) περιορισμός μίνιμουμ μισθών, 3) περιορισμός επιδομάτων ανεργίας, 4) μείωση περιόδων υποχρεωτικής ειδοποίησης πριν την απόλυση και αύξηση δοκιμαστικών περιόδων, 5) αύξηση των συνταξιοδοτικών οριών.  Ενώ στα 2006 – 2007 κανένα κράτος δεν έκανε αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο των συλλογικών συμβάσεων και του καθορισμού των μισθών, στα 2008 – 2009 κάποια κράτη άρχισαν να το αλλάζουν, και το 2010 τα μισά κράτη – μέλη της ΕΕ είχαν κινήσει τέτοιες διαδικασίες.  

            Στο δεύτερο μέρος του άρθρου αυτού (προσεχώς) θα δούμε πιο προσεκτικά τις αλλαγές που προωθούνται μέσω της οικονομικής διακυβέρνησης σε Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Σουηδία, Σλοβενία, Ουγγαρία, Ιταλία και Ισπανία, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα την ένταση και τη σημασία τους. Στο γενικό επίπεδο, ένα ξεκάθαρο αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών μείωσης του «εργατικού κόστους» είναι η μείωση των πραγματικών μισθών στην Ευρωζώνη και πέρα από αυτή.[34] Από την άλλη, οι τράπεζες έχουν λάβει από το 2008 4,5 τρις (το ένα τρίτο του ετήσιου ΑΕΠ της ΕΕ) σε δάνεια και εγγυήσεις και πολύπλευρη στήριξη παρέχεται στις ευρωπαϊκές πολυεθνικές ώστε να διατηρήσουν την κερδοφορία τους. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται ανάγλυφα ότι η κερδοφορία του κεφαλαίου και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων που αποτελούν την κοινωνική πλειοψηφία βρίσκονται, σήμερα, σε πλήρη αντίθεση. Αντικειμενικά λοιπόν, το θεμελιακό δόγμα του ευρω-ενωσιακού εποικοδομήματος ότι “η ανταγωνιστικότητα των εταιρειών είναι η βάση της ευημερίας όλης της κοινωνίας” καταρρέει μπροστά στα μάτια όλων.

Το μοντέλο της αυταρχικής έξωθεν διακυβέρνησης που εφαρμόστηκε στις χώρες του Μνημονίου με την Τρόικα θα εφαρμοστεί για όλα τα κράτη της ΕΕ μέσω των μεταρρυθμίσεων της “οικονομικής διακυβέρνησης” που συνεχίζονται με το πακέτο των δύο οδηγιών και τις προτάσεις των τεσσάρων για τη Δημοσιονομική Ένωση (Fiscal Union). H μη εκλεγμένη Κομισιόν της οποίας οι προτάσεις με βάση τη νομοθεσία υιοθετούνται σχεδόν αυτόματα από το Συμβούλιο των κυβερνήσεων αποκτά έναν κεντρικό ρόλο στη διακυβέρνηση των οικονομιών. Οι εργοδοτικές οργανώσεις που είναι υπό τον έλεγχο των πολυεθνικών βελτιώνουν έτσι τον ιμάντα μεταφοράς και εφαρμογής των αιτημάτων τους. Τα εργατικά και λαϊκά κινήματα, και γενικότερα οι πολίτες των χωρών, έχουν πολύ λιγότερα μέσα να μπλοκάρουν αποφάσεις σε αυτό το επίπεδο.

Η εφαρμογή των μέτρων γίνεται με αυταρχικό τρόπο σε σειρά χωρών, με τα εκλογικά προγράμματα να πετιούνται στον κάλαθο των αχρήστων την επομένη των εκλογών (βλέπε Ολλάντ), την παραβίαση από τις κυβερνήσεις συμφωνημένων συλλογικών συμβάσεων (Ισπανία, Βέλγιο), την αγνόηση αποτελεσμάτων δημοψηφισμάτων (Σλοβενία για τις συντάξεις) και την παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα.

Στην απολυτοποίηση της πανευρωπαϊκής δικτατορίας του κεφαλαίου, οι εργαζόμενοι μπορούν να απαντήσουν μόνο με ρήξη με την ΕΕ και τη δημιουργία των δικών τους δημοκρατικών λαϊκών θεσμών μέσα απ΄τους αγώνες.

 

Αν δεν εμφανίζονται σωστά οι πίνακες κατεβάστε το άρθρο από το συνημμένο αρχείο παρακάτω.

 

 

 

 

 

---

[1]              Βλέπε “Η νέα οικονομική διακυβέρνηση της Ευρώπης” Λεύγα, Νοέμβριος 2011 http://www.levga.gr/2011/11/blog-post_07.html και “Η νέα ΕΕ: Άθλια οικονομική διακυβέρνηση” Πριν, Δεκέμβριος 2011 http://aristerovima.gr/details.php?id=2954

[2]              http://www.europolitics.info/europolitics/two-pack-references-to-emu-debate-removed-art346225-46.html

[3] http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_Data/docs/pressdata/en/ec/134069.pdf

[4]              BusinessEurope’s Corporate Advisory and Support Group: http://www.businesseurope.eu/content/default.asp?PageID=604

[5]              ‘The share of the public employment in developed market-economy countries is close to 22 percent of total employment’ (ILO statistics over public employment http://www.ilo.org/public/english/bureau/stat/download/wp_pse_e.pdf) The Commission says ‘SMEs generate two-thirds of private sector employment’ http://ec.europa.eu/enterprise/magazine/articles/smes-entrepreneurship/article_11039_en.htm

[6]              BusinessEurope Reform Barometer 2012 http://www.businesseurope.eu/content/default.asp?PageID=568&DocID=29922

[7] Οι συμμετέχοντες σε «εργαστήριο» του θινκ τανκ Bruegel στις Βρυξέλλες έστυβαν πραγματικά τα κεφάλια τους για να βρουν τους τρόπους αυτούς http://www.bruegel.org/nc/events/event-detail/event/339-emu-and-labour-markets/

[8]              http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-821_en.htm

[9] Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει 49 μέλη. Δεν έχει καμία σχέση και δεν πρέπει να συγχέεται με την ΕΕ. 

[10]           EUROPEAN COMMITTEE OF SOCIAL RIGHTS - DECISION ON THE MERITS 23 May 2012 http://www.coe.int/T/DGHL/Monitoring/SocialCharter/Complaints/CC66Merits_en.pdf and European Social Charter

                Committee of Independent Experts, Conclusions XIV-2, Vol. 1, 1998 (p. 50-51) http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/socialcharter/conclusions/Year/XIV2Vol1_en.pdf

[11]           http://www.ilo.org/brussels/press/press-releases/WCMS_193308/lang--en/index.htm?shared_from=shr-tls

[12] http://www.lisboncouncil.net/index.php?option=com_downloads&id=723

[13]           In February 2011, Romania modified the Labour Code drastically abolishing the resort to National Collective Bargains and the rights of trade unions to organize strikes http://cadtm.org/Romania-bad-and-good-news-from-the and The crisis and national labour law reforms: a mapping exercise, ETUI 2012

[14]           All programs can be found here http://ec.europa.eu/europe2020/making-it-happen/country-specific-recommendations/index_en.htm

                 

[15]           http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/119810.pdf

[16]           The crisis and national  labour law reforms: a mapping exercise, ETUI 2012

[17]           The crisis and national labour law reforms: a mapping exercise, ETUI 2012

[18]           http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_finland_en.pdf

[19]           http://www.tradingeconomics.com/finland/inflation-cpi

[20]           http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/119810.pdf

[21]           http://www.cgslb.be/uploads/media/prepension.pdf

[22]           http://www.wort.lu/en/view/public-opinion-split-over-luxembourg-pension-reform-507d5f16e4b0069dd6579a30

[23]           http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_luxembourg_en.pdf

[24]           http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_hungary_en.pdf

[25]           The new Hungarian labour code http://www.ilo.org/dyn/natlex/natlex_browse.details?p_lang=en&p_country=HUN&p_classification=01.02&p_origin=SUBJECT

[26]           http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_slovenia_en.pdf

[27]           http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/119810.pdf

[28]           The expenditure on public and private educational institutions per pupil was almost four times as high in Denmark (the highest average among the Member States in 2009) as in Romania (the lowest average).  http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Educational_expenditure_statistics

[29]           http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/nrp2012_denmark_en.pdf

[30]           http://www.tmf-vat.com/tmf-in-the-media/european-commission-backs-hungarys-2-vat-hike-to-27.html

[31]           http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/cohesion2012_hungary_en.pdf

[32] Alert Mechanism Report - 2013 COM(2012) 751 final

[33]           http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2012/pdf/ee-2012-5_en.pdf

[34]           Real Wages Fall in Euro Zone http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304692804577282960672816688.html The OECD 'said real wages before tax fell in 18 of its 34 members during 2011' http://www.athensnews.gr/issue/13493/55214 Σύμφωνα με πίνακα του νεοφιλελεύθερου think tank «the Lisbon Council» από το 2002 στο 2012 το πραγματικό μοναδιαίο κόστος εργασίας έπεσε σε δέκα χώρες (Πολωνία, Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Σουηδία, Μάλτα, Αυστρία, Πορτογαλία και Βρετανία) ενώ έμεινεε σταθερό σε Ελλάδα και Σλοβακία.