Παραμένουμε στο €, διαλύουμε την κοινωνία

Αναρτούμε άρθρο του Κ. Λαπαβίτσα από το Δρόμο
 

Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης στην Ισπανία τις τελευταίες εβδομάδες σηματοδότησε νέα φάση της ευρωπαϊκής αναταραχής. Είναι πια φανερό ότι δεν έχουμε τρεις, ή τέσσερις κρίσεις, μία σε κάθε χώρα, που απλώς έτυχε να συμπέσουν χρονικά, κάτι που θα ήταν ιστορικά πρωτοφανές. Η αναταραχή είναι ενιαία, πηγαζει από την παγκόσμια κρίση που ξέσπασε το 2007 κι έχει να κάνει με τη νομισματική ένωση. Το κοινό νόμισμα έχει διαχωρίσει την ευρωζώνη σε κέντρο και περιφέρεια. Τα χρέη της περιφέρειας - δημόσια και ιδιωτικά - είναι σε ευρώ, το οποίο υποτίθεται ότι είναι το εθνικό νόμισμα της κάθε χώρας, αλλά στην πράξη είναι ένα ξένο νόμισμα που ελέγχεται κυρίως από το Βερολίνο δημιουργώντας ασφυξία στην περιφέρεια. Η αντιμετώπιση της κρίσης με τις μεθόδους της τρόικας μέσα στο πλαίσιο της νομισματικής ένωσης επιφέρει ύφεση, ανεργία, φτώχεια και κοινωνική διάλυση.

Η ισπανική οικονομία, όσο κι αν ξαφνιαστούν πολλοί στην Ελλάδα, είναι ίσως ασθενέστερη της ελληνικής, όπως τουλάχιστον αυτή ήταν πριν παρέμβει η τρόικα. Κατά τη δεκαετία του 2000, ο ρυθμός ανάπτυξης και η άνοδος της παραγωγικότητας ήταν χαμηλότεροι από τους ελληνικούς. Η ισπανική ανταγωνιστικότητα υποχώρησε συστηματικά ως προς τις χώρες του κέντρου, με αποτέλεσμα το 2008 η χώρα να έχει έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της τάξης του 10% του ΑΕΠ. Υπήρξε επίσης πιστωτικό όργιο στην αγορά ακινήτων, το οποίο τελικά οδήγησε το τραπεζικό σύστημα σε κατάσταση χρεοκοπίας. Στην ουσία η ένταξη της Ισπανίας στην ΟΝΕ ήταν αποτυχημένη.

Αντιμέτωπη με την κρίση η ισπανική πολιτική ελίτ υιοθέτησε το δίπτυχο της τρόικας, δηλαδή ‘σταθεροποίηση μέσω λιτότητας’ και ‘ανάπτυξη μέσω απελευθέρωσης αγορών και ιδιωτικοποιήσεων’, αλλά ηπιότερα από την Ελλάδα δεδομένου ότι η τρόικα δεν παρενέβη επίσημα. Έστω κι έτσι, τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. Το 2012 η Ισπανία αντιμετωπίζει δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 6.5%, συρρίκνωση του ΑΕΠ ίσως 2-3%, ανεργία που ξεπερνάει το 25%. Τεράστιες εντάσεις έχουν εμφανιστεί ανάμεσα στις επαρχίες της χώρας, ιδίως στην Καταλωνία, λόγω λιτότητας και χρηματικών μεταβιβάσεων. Οι ισπανικές τράπεζες θα χρειαστούν τουλάχιστον 60δις για ανακεφαλαιοποίηση, ενώ τα επιτόκια μακροχρόνιου δημόσιου δανεισμού κινούνται ξανά κοντά στο απαγορευτικό 6%. Μέσα σ’αυτό το κλίμα, η κυβέρνηση Ραχόι ανακοίνωσε νέο πρόγραμμα λιτότητας ύψους 40δις για να φέρει το έλλειμμα στο 4.5% το 2013, με την ελπίδα να αποφύγει ισπανικό Μνημόνιο. Πρόκειται για παραλογισμό που θα οδηγήσει τη χώρα σε έρημο, χωρίς να αποφευχθεί τελικά η παρέμβαση της τρόικας.

Η Ελλάδα βρίσκεται βέβαια ήδη στην έρημο. Μέ το δίπτυχο ‘σταθεροποίηση και ανάπτυξη’ που επέβαλε η τρόικα, θα υπάρξει συνολική συρρίκνωση του ΑΕΠ περίπου 20% μέχρι το τέλος του 2012, ενώ η ανεργία πλέον ξεπέρασε το 24%. Τα στοιχεία της συνολικής ζήτησης βρίσκονται σε άτακτη υποχώρηση – κατανάλωση, επενδύσεις και (τον Ιούλιο-Αύγουστο) ακόμη και οι εξαγωγές που είχαν δείξει κάποιο δυναμισμό μετά το 2010. Η πτώση τους μάλλον οφείλεται στην ύφεση που πλέον χτυπάει ολόκληρη την ευρωζώνη, αλλά και στην υψηλή ισοτιμία του ευρώ, καθώς και στη δυσκολία των εξαγωγέων να λάβουν πιστώσεις από τις τράπεζες.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και το δεύτερο Μνημόνιο που συνόδευσε το καταστροφικό PSI έχει εξωκείλει πλήρως. Το πρωτογενές έλλειμμα για το 2012 πιθανώς να κινηθεί γύρω στα 3δις, οι ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών αυξάνονται συνεχώς καθώς όλο και περισσότερα δάνεια δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν, το δημόσιο χρέος είναι γύρω στο 170% και δεν υπάρχει απολύτως καμία περίπτωση να επιτευχθεί ο στόχος του 120% για το 2020. Το πρόγραμμα του δεύτερου Μνημονίου αναπόφευκτα θα χρειαστεί επιμήκυνση, η οποία θα απαιτήσει νέο δανεισμό, ίσως και 30-40 δις.

Αντιμέτωπη με μια οικονομία που ήδη καταρρέει, η τρικομματική κυβέρνηση ετοιμάζει να επιβάλει νέα λιτότητα της τάξης των 13-14δις. Την οποία συνοδεύει με διάφορες εξωπραγματικές εκτιμήσεις περί ισοσκελισμένου προϋπολογισμού, χαμηλών νέων δανειακών αναγκών λόγω επιμήκυνσης, και ‘φως στο τούνελ’ το 2014. Η συντηρητικότερη ρεαλιστική εκτίμηση είναι ότι το 2013 η συρρίκνωση του ελληνικού ΑΕΠ θα είναι 5% με την ανεργία να οδεύει προς το 30%. Αν υπάρξει γενικευμένη παγκόσμια ύφεση, πράγμα διόλου απίθανο, η συρρίκνωση του ΑΕΠ θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη, χωρίς ωστόσο να έχει θεραπευτεί η κρίση. Εν ολίγοις, η Ελλάδα απειλείται με κοινωνικό ολοκαύτωμα.

Η τακτική που ακολουθεί η ελληνική άρχουσα τάξη είναι ξεκάθαρη. Θα επιβάλλει νέα λιτότητα, παρά τις τρομακτικές επιπτώσεις για την κοινωνία, αγωνιώντας να λάβει την επόμενη δόση των 31.5δις. Παράλληλα το κράτος έχει στην ουσία κηρύξει μερική παύση εσωτερικών πληρωμών προς επιχειρήσεις και επαγγελματίες, ενώ μονοπωλεί τη διαθέσιμη ρευστότητα από τις τράπεζες, σε μιά προσπάθεια να κερδηθεί χρόνος. Με τα 31.5δις ελπίζεται ότι θα ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες και θα πληρωθούν μερικά από τα χρέη του Δημοσίου. Θα κρατηθεί έτσι η χώρα με νύχια και με δόντια μέσα στο ευρώ, προσβλέποντας στην πολυπόθητη ‘συνολική’ λύση για την ΟΝΕ, οπότε κάποιο ξεροκόμματο θα πεταχτεί στην Ελλάδα. Αυτός ο παιδαριώδης συλλογισμός εμφανίζεται ως ‘στρατηγική’ από τους αρριβίστες που χαράζουν την πορεία της χώρας την τελευταία τριετία.

Το πρώτο εμπόδιο που θα αντιμετωπίσει το μεγαλοφυές σχέδιο είναι το ΔΝΤ. Όχι λόγω σκληρότητας, ή ιδεολογικής αγκύλωσης, όπως συχνά λέγεται στη χώρα μας, αλλά λόγω καταστατικού και αδήριτης ελληνικής πραγματικότητας. Η έκθεση του ΔΝΤ στη χώρα μας, αν συνεχιστεί το δεύτερο Μνημόνιο, θα φτάσει τα 45δις. Πρόκειται για τεράστιο ποσό και οι φτωχές χώρες που παρέχουν κονδύλια δικαιολογημένα διαμαρτύρονται. Το χειρότερο όμως είναι ότι, αν η Ελλάδα κηρύξει αδυναμία πληρωμής – που ήδη διαγράφεται – αναγκαστικά δεν θα πληρώσει και το ΔΝΤ. Θα πρόκειται για πρωτοφανές γεγονός, βόμβα στα θεμέλια του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ως εκ τούτου, το ΔΝΤ επείγεται να αποσυρθεί από το αποτυχημένο ελληνικό πρόγραμμα.

Το δεύτερο εμπόδιο είναι η εξασφάλιση νέων πηγών χρηματοδότησης. Η Ελλάδα, είτε λόγω επιμήκυνσης του Μνημονίου, είτε μετά από κάποια ‘συνολική’ λύση, θα χρειαστεί δεκάδες δισεκατομμυρίων. Ποιό ευρωπαϊκό κοινοβούλιο θα εγκρίνει νέα κονδύλια; Η Ελλάδα θα χρειαστεί επίσης διαγραφή του χρέους της ώστε να γίνει βιώσιμο. Φρόντισε όμως το απαράδεκτο PSI να μετατρέψει το χρέος από ιδιωτικό σε επίσημο, απαλλάσσοντας τις τράπεζες του εξωτερικού με ευνοϊκούς όρους. Ο χαμένος από μια νέα διαγραφή θα είναι ευθέως ο ευρωπαίος πολίτης, πράγμα που την καθιστά πολιτική δυναμίτιδα για τους ιθύνοντες της ΕΕ.

Το τρίτο, και τελικά ίσως σημαντικότερο, είναι ότι σε καμία περίπτωση δεν προβλέπεται άρση της λιτότητας και άρα θα οξυνθούν κι άλλο οι κοινωνικές πιέσεις. Όσοι νομίζουν ότι η χαλαρή πολιτική αντίδραση της αντιπολίτευσης θα επιτρέψει στην ελληνική άρχουσα τάξη να ελέγξει την κατάσταση, πλανώνται πλάνην οικτράν. Διότι υπάρχει επίσης η διαδικασία κοινωνικής αποσάθρωσης και η ανομία, που κάλλιστα μπορούν να οδηγήσουν σε ακυβερνησία. Τα φαινόμενα που θα εμφανιστούν στις λαϊκές γειτονιές της Αθήνας το 2013-4, αν συνεχιστεί η τρέχουσα πολιτική, θα είναι πρωτοφανή. Η παραμονή στο ευρώ διαλύει την κοινωνία.

Η ιστορική ευθύνη της Αριστεράς στις συνθήκες αυτές είναι τεράστια. Καλείται να δράσει ως ηγέτιδα δύναμη που μπορεί να βγάλει την κοινωνία από την κρίση, αλλάζοντας τους συσχετισμούς υπέρ της εργασίας και να βάζοντας τη χώρα σε τροχιά προόδου. Για να το κάνει αυτό όμως πρέπει πρώτα να δεχτεί ότι η αποτυχία του προγράμματος της τρόικας δεν οφείλεται γενικά και αφηρημένα στη λιτότητα. Η λιτότητα είναι ιδιαίτερα καταστρεπτική στην Ελλάδα γιατί η χώρα δεν έχει έλεγχο της νομισματικής πολιτικής και η ΟΝΕ δεν επιτρέπει την υποτίμηση του νομίσματος. Συνεπώς όλη η πίεση διοχετεύεται στο εσωτερικό, δημιουργώντας τραγικές καταστάσεις. Πρέπει επίσης η Αριστερά να δεχτεί ότι το δίπτυχο ‘σταθεροποίηση και ανάπτυξη’ δεν είναι πολιτική ιδιοτροπία της κακιάς Μέρκελ. Απεναντίας, πηγάζει από τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία στον πυρήνα της ΟΝΕ και από τα τραπεζικά και επιχειρηματικά συμφέροντα που τη στηρίζουν.

Παρόμοια ελληνικά συμφέροντα, άρρηκτα δεμένα με την ΟΝΕ, δημιούργησαν την εγχώρια ‘παράταξη του ευρώ’, επεβαλαν τα Μνημόνια, εξαπέλυσαν πρωτοφανή ιδεολογικό πόλεμο και γέννησαν φόβο στους εργαζόμενους. Τα συμφέροντα αυτά διακινδυνεύουν ολική καταστροφή και απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, αρκεί να παραμείνει η χώρα στο ευρώ περιμένοντας τη σωτηρία από τις Βρυξέλλες. Το δυστύχημα είναι ότι το φετίχ του ευρώ έχει φτάσει να φοβίζει και μεγάλα κομμάτια της Αριστεράς. Όσο η Αριστερά δεν αντιμετωπίζει με θάρρος και λογική την ευρωψύχωση των κυρίαρχων στρωμάτων, δεν θα μπορέσει να διαμορφώσει εναλλακτικό πρόγραμμα υπέρ των λαϊκών συμφερόντων.

Η απόρριψη της λιτότητας, η διακήρυξη ριζοσπαστικών προθέσεων και οι μακροσκελείς λίστες μέτρων, ούτε πείθουν, ούτε αποτελούν ουσιαστικό πρόγραμμα, όταν παράλληλα λέγεται σε όλους τους τόνους ότι η χώρα θα παραμείνει στην ΟΝΕ. Το θέμα του ευρώ πρέπει να τεθεί με όρους κυβερνητικής εξουσίας στη βάση προγράμματος για κάθε ενδεχόμενο. Κανείς δεν αντιλέγει ότι μία έξοδος από την ΟΝΕ θα ήταν επώδυνη διαδικασία, με σημαντικούς κινδύνους. Αν όμως η Ελλάδα είχε φύγει από το ευρώ το 2010, δεν θα είχε το κόστος του 18% του ΑΕΠ που της επιφύλαξαν τα Μνημόνια και σήμερα θα ήταν στην ανάκαμψη. Τώρα η χώρα καταρρέει, το άμεσο μέλλον διαγράφεται τραγικό και τα δυσκολότερα είναι ακόμη μπροστά της. Θα πρόκειται για ιστορική ολιγωρία προς την ελληνική κοινωνία να μη δώσει εγγυήσεις η Αριστερά ότι μπορεί να αντιμετωπίσει και την έξοδο με όρους που θα είναι υπέρ του κόσμου της εργασίας. Είμαστε πλέον στο παρά ένα.