Πως να τρέξετε μια τράπεζα (run little bank, run)

Αναδημοσίευση από TechieChan

σήμερα ο θείος techiechan θα ασχοληθεί με τα κουλουράκια. Συγκεκριμένα με τα αγαπημένα πολίτικα που έφτιαχνε η μάνα του παρά την άρνησή της να χρησιμοποιήσει κανονικό βούτυρο αντί για την άθλια και ανθυγιεινή υδρογονωμένη μαργαρίνη. To bank run είναι μια κατάσταση όπως τα πολίτικα κουλουράκια. Είναι αδύνατο να τα βγάλεις από το μυαλό σου.

Αλλά όπως έχετε υποψιαστεί όσοι διαβάζετε κάποιο καιρό, πολύ λίγες από τις έννοιες που κυριαρχούν στο γενικό φαντασιακό όπως καναλάρεται από τα γκεσέμια των μμε (λατρεμένο επικοινωνιακό τρίποντο από αυτά που οι συριζαίοι δεν μας συνηθίζουν), έχουν κάποια επαφή με την αλήθεια. Να θυμίσω μερικά: τα 28δις στις τράπεζες ως απόλυτη θωράκιση, το μνημόνιο ως σωτηρία της πατρίδος, η ανάπτυξη που θα φέρει η απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων, τα πετρέλαια ως το νέο ελντοράντο, το κατοχικό δάνειο ως το νέο ελντοράντο, το πρώτο PSI ως σωτηρία της χώρας, το δεύτερο PSI ως σωτηρία της χώρας, το τρίτο PSI ως σωτηρία της χώρας, ο EFSF ως σωτηρία του πλανήτη, οι δανειακές υποχρεώσεις ως προπατορικό αμάρτημα που θα το κουβαλάμε για πάντα, τα CDS ως το τέρας της αποκαλύψεως που θα πέσει να μας πλακώσει, κλπ κλπ….

Φυσικά υπάρχουν και μερικά ακόμα που δεν έχουν επιβεβαιωθεί ακόμα ή θα επιβεβαιωθούν μεσο-μακροπόθεσμα όπως λένε και οι σοβαροί οικονομολόγοι (δηλαδή ποτέ), αλλά όπως και στα αμοιβαία κεφάλαια, οι αποδόσεις των προηγούμενων ετών δεν εξασφαλίζουν τις μελλοντικές αποδόσεις. Πάντως νομίζω τη συνταγή του πως φτιάχνω τα κουλουράκια την έχετε πιάσει. Παίρνουμε μια έννοια με μυθικές διαστάσεις, προσπαθούμε να δούμε αν αυτές οι μυθικές διαστάσεις ακουμπάνε κάπου στα δεδομένα που διαθέτουμε σήμερα ή στα ιστορικά δεδομένα που διαθέτουμε από το παρελθόν, εξετάζουμε αν η πρόταση έχει μια κάποια λογική συνέχεια και μετά σπάμε πλάκα με τα κενά που βρίσκουμε.

Τον τεράστιο πρόλογο τον έγραψα όχι μόνο για να απομυθοποιήσω των καραγκιόζη που βρίσκεται πίσω από την περσόνα techiechan, αλλά και γιατί ξέρω πως το θέμα σας καίει τόσο πολύ, που και ολόκληρη την ηλιάδα να έγραφα, εσείς θα φτάνατε μέχρι το τέλος (evil evil). Οπότε (drums please) ας μιλήσουμε για το bank run.

Πως να τρέξετε μια τράπεζα

Το bank run, δηλαδή ο πανικός κατά τον οποίον οι καταθέτες προσπαθούν να σηκώσουν μαζικά τις καταθέσεις τους από μια τράπεζα, είναι αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο φόβητρο της μικροαστικής ευρώπης. Ένας τεράστιος μπαμπούλας στο όνομα του οποίου, όλοι οι κανόνες αίρονται και οι τραπεζίτες σώζουν τους χρεοκοπημένους κώλους τους και συνεχίζουν να παίρνουν τα μπόνους τους.

Εγώ ισχυρίζομαι πως αυτό είναι ένα ιστορικό φαινόμενο που δεν μπορεί να έχει αντίστοιχο στο σημερινό χρηματοπιστωτικό περιβάλλον. Και ας εξηγηθώ.

Τα παλιά καλά χρόνια (18-19ο αιώνα), μια τράπεζα ήταν μια επιχείρηση που διαχειριζόταν χρήμα. Το χρήμα ήταν ένα περιορισμένο πράγμα που εκφραζόταν κυρίως ως χρυσά νομίσματα και δεν είχε καμία σχέση με αυτό που ξέρουμε σήμερα ως εγχρήματη οικονομία. Μέχρι τις αρχές προς μέσα του 19ου αιώνα, η έννοια της μισθωτής εργασίας ως μια ανταλλαγή εργάσιμου χρόνου με χρήματα σε τακτά χρονικά διαστήματα, ήταν ένα εξωτικό και σπάνιο φρούτο ακόμα και στην πιο προηγμένη καπιταλιστική χώρα του κόσμου, τη βρετανία. Άρα το χρήμα την εποχή εκείνη είχε περισσότερο την ιδέα της μονάδας μέτρησης και εκκαθάρισης των συναλλαγών, παρά αυτό που σήμερα καταλαβαίνουμε όταν πάμε στον μπακάλη να πάρουμε μπύρες και του δίνουμε μερικά χαρτάκια.

Σε αυτόν τον “πρωτόγονο” κόσμο, οι τράπεζες κέρδιζαν χρήμα λίγο πολύ με τον ίδιο τρόπο που κερδίζουν και σήμερα. Με τη λεγόμενη καμπύλη των επιτοκίων. Δανείζονταν χρήμα βραχυχρόνια με χαμηλά επιτόκια από τους πελάτες τους με συσσώρευση κεφαλαίου και τα δάνειζαν μακροχρόνια με υψηλότερα επιτόκια στους πελάτες τους με ανάγκες κεφαλαίου. Αυτή η διαδικασία από μόνη της εμπεριέχει ένα εγγενές bug. Οι βραχυχρόνιοι καταθέτες μπορεί μια μέρα να φάνε τα λεφτά τους στα μπουζούκια κι εσύ θα πρέπει να τους τα προσφέρεις, αλλά δεν μπορείς να πας στους μακροχρονίως δανειζομένους και να ζητήσεις τα χρήματα πίσω. Γι’ αυτό το λόγο οι τραπεζίτες δάνειζαν μόνο μέρος των χρημάτων που είχαν διαθέσιμα προς δανεισμό.

Την εποχή εκείνη στη βρετανική ηγεμονία ίσχυε ο κανόνας του χρυσού, δηλαδή κάθε τραπεζογραμμάτιο (χαρτονόμισμα) αντιπροσώπευε μια συγκεκριμένη ποσότητα χρυσού . Επρόκειτο για ένα σύστημα που είχε αντικαταστήσει τον διμεταλλισμό (όπου το νόμισμα αντιπροσώπευε μια σταθερή σχέση ανάμεσα στο ασήμι και το χρυσό) και κυριαρχούσε τα προηγούμενα χρόνια στην ευρώπη (η λέξη χρήμα στα γαλλικά σημαίνει ασήμι). Το πόσο προβληματικός ήταν ο κανόνας του χρυσού για τον καπιταλισμό το μάθανε αργότερα και αυτή τη στιγμή δεν μας απασχολεί. Πάντως είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως όταν κατέθετα 5λίρες στερλίνες στην τράπεζα, κατέθετα τον αντίστοιχο χρυσό.

Όλα καλά κι όλα ανθηρά. Τι συμβαίνει όμως αν μια μέρα μάθουμε όλοι πως ένας καλός πελάτης του τραπεζίτη που είχε δανειστεί αρκετά χρήματα χρεοκόπησε και δεν έχει να τον αποπληρώσει? Τι σημαίνει αν μάθουμε πως η μαιτρέσα του τραπεζίτη, έκλεψε ένα σημαντικό ποσό και πήγε με τον νέγρο εραστή της στη βραζιλία? Αρχίζουμε και αγχωνόμαστε. Ξέρουμε πως κάποιες από τις καταθέσεις μας ο τραπεζίτης τις έχει δανείσει, αλλά τώρα που έχασε τόσα χρήματα, μήπως η περιουσία του δεν είναι αρκετή για να μας αποπληρώσει όλους? Μήπως λοιπόν καλύτερα να πάω πρώτος εγώ να τραβήξω τα χρήματά μου και να τα πάω σε μια άλλη τράπεζα όπου ο τραπεζίτης δεν έχει μαιτρέσσα ή ο εραστής του τραπεζίτη είναι ένας αξιότιμος λόρδος που τον βλέπω κάθε κυριακή στην εκκλησία και δεν πρόκειται να πάει πουθενά?

Αυτό είναι η αρχική σκέψη ενός bank run. Καθώς λοιπόν πάω εγώ πρώτος και παίρνω τις καταθέσεις μου, τη γλυτώνω, αλλά αν όλοι πάνε και κάνουν το ίδιο, τότε είναι σίγουρο πως ο τραπεζίτης δεν θα έχει τη δυνατότητα να δώσει σε όλους το χρυσό που τους αναλογεί και έτσι οι τελευταίοι θα χάσουν τα χρήματά τους.

Ο πανικός αυτός εξαπλωνόταν και σε άλλες τράπεζες κι αυτό γινόταν μια αυτο-εκπληρούμενη προφητεία.

Τα bank runs ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, σχεδόν μέρος της όμορφης καρτποστάλ του τότε καπιταλισμού. Κάποια στιγμή οι κεντρικές τράπεζες ανέλαβαν το ρόλο να λειτουργήσουν ως εξισορροπητικοί παράγοντες στην ανασφάλεια των μικρών τραπεζών, προσφέροντας τον αντίστοιχο χρυσό στις μικρές τράπεζες που δέχονταν επίθεση (με το αζημίωτο φυσικά) και το πράγμα κάπως άρχισε να στρώνει. Φυσικά οι μεγάλες τράπεζες και οι κεντρικές τράπεζες με αυτόν τον τρόπο συγκέντρωναν γύρω από τους εαυτούς τους το κεφάλαιο και απέκλειαν από την αγορά τους μικρούς τραπεζίτες καπιταλιστές, αλλά τουλάχιστον 300 καταθέτες σε μια επαρχιακή πόλη δεν θα μπορούσαν να κάνουν ζημιά στη νέα υόρκη των μεγαλοκαρχαριών. Άσε που οι μεγαλοκαρχαρίες συχνά πυκνά έσπερναν φήμες προκειμένου να δημιουργήσουν bankrun και να εξαγοράσουν τους μικρούς ανταγωνιστές τους.

Μα θα διαμαρτυρηθούν κάποιοι, το 1929 δεν είχαμε bank runs? Γιατί το καταδικάζεις ως κάτι που αποτελεί μια ωραία σέπια εικόνα του καπιταλισμού? Και έχουν δίκιο το 1929 είχαμε bank runs και μάλιστα είχαμε και το περίφημο bankrun σε μια μικρή τράπεζα της αυστρίας που ξεκίνησε το όλο πανηγύρι. Αλλά το 1929 ήταν στην ουσία το τέλος του παλιού καπιταλισμού. Το bankrun εκεί οφείλεται στους ίδιους λόγους που οφείλονταν και τα παλιά bankruns. Στην αδυναμία των τραπεζών να προσφέρουν όλο τον χρυσό που οι καταθέτες τους είχαν προσφέρει. Μέχρι το 1931, όλες οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν εγκαταλείψει τον χρυσό κανόνα και μάλιστα πρώτοι ήταν μερικοί από τους πιο σκληρούς υποστηρικτές του.

Fort Κnox

μετά από ένα ακόμα τέλος στην πανδημία των ζόμπι του φιλελεύθερου καπιταλισμού (1931) και μετά το τέλος του πολέμου (1945), δημιουργήθηκε ένα διεθνές σύστημα με βάση το δολάριο και θεωρητικά τη σύνδεσή του με το χρυσό. Αυτό το διεθνές σύστημα έμοιαζε πολύ με το προηγούμενο της στερλίνας, αλλά οι αμερικάνοι οικονομολόγοι της εποχής δεν ένιωθαν καμία εκτίμηση στον φετιχισμό του χρυσού των βρετανίδων ξαδερφάδων τους που είχε δημιουργήσει τόσα δεινά στις οικονομίες του 19ου αιώνα. Ο χρυσός κανόνας που έλεγε πως κάθε 35δολάρια ισοδυναμούν με μια ουγγιά χρυσού, ήταν απλά ένας αυθαίρετος τρόπος για να καθορίσουν το μέτρο του δολαρίου με τον ίδιο τρόπο που το μέγεθος του ποδιού του βασιλιά καθόριζε το πόδι ως μονάδα μέτρησης.

Ως εχέγγυο γι’ αυτόν τον χρυσό κανόνα, είχαν τα μυθικά αποθέματα χρυσού του Fort Knox που μετά τον πόλεμο, διέθετε τα 3/4 των παγκοσμίων αποθεμάτων χρυσού. Όμως αυτός ο μυθικός χρυσός δεν ήταν παρά ένα ελαφρύ προπέτασμα καπνού, για τους οπαδούς του κέυνς, διότι η πραγματική δύναμη της αμερικάνικης οικονομίας βρισκόταν στην παραγωγή της. Μέχρι και το 1970 η αμερικάνικη παραγωγή και το αμερικάνικο κεφάλαιο αποτελούσαν το 50% του συνόλου της παραγωγής και του κεφαλαίου του ανεπτυγμένου κόσμου. Δεν ήταν λοιπόν ο χρυσός που έκανε τις ΗΠΑ ηγεμονεύουσα δύναμη, αλλά η τερατώδης παραγωγή τους που έκανε παντοδύναμο το αμερικάνικο κεφαλαίο.

Στην ουσία οι αμερικάνοι τύπωναν δολάρια κατά το δοκούν και ήταν η κυκλοφορία όλων αυτών των δολαρίων που επέτρεψαν στον κατεστραμμένο δυτικό κόσμο να ανακάμψει τόσο γρήγορα και να οδηγήσει στη χρυσή 30ετία του μεταπολεμικού καπιταλισμού χωρίς τα αντίστοιχα αδιέξοδα της πολιτικής των νικητών του 1919. Αυτό το κατά το δοκούν τύπωμα, άρχισε να αγχώνει διάφορους ευρωπαίους που όντας παραδοσιακοί τύποι γούσταραν το χρυσό. Από το 1960 στα αποθέματα του fort knox συμβαίνει ένα bankrun καθώς οι γάλλοι, οι γερμανοί ακόμα και οι άγγλοι ξεφορτώνουν κυριολεκτικά καραβιές δολάρια και παίρνουν τον αντίστοιχο χρυσό. Παρά τις γκρίνιες των αμερικάνων οικονομολόγων για τους αχάριστους ευρωπαίους, αυτή η τάση δεν σταμάτησε με αποτέλεσμα το 1972 οι ηπα να εγκαταλείψουν τον χρυσό κανόνα. Από τούδε και στο εξής, το προπέτασμα καπνού σταμάτησε να υπάρχει και όλα τα νομίσματα βάσιζαν την αξία τους στην “ισχύ της οικονομίας που αντιπροσώπευαν”, δηλαδή αν θέλεις να καταλάβεις πόσο αξίζει ένα νόμισμα, πιάστο αβγό και κούρεφτο.

To bank run της σύγχρονης γυναίκας

Καθώς λοιπόν το χρήμα δεν είναι παρά μια μονάδα μέτρησης που το κράτος εκδίδει κατά το δοκούν, και καθώς όλες οι σημερινές τράπεζες είναι συνδεδεμένες με τη κεντρική τράπεζα, στην ουσία εκλείπουν και οι λόγοι που τα bankruns συνέβαιναν.

Μα βρε κωλόπαιδο -θα διαμαρτυρηθεί κάποιος- το ίδιο πρόβλημα της επιτοκιακής καμπύλης δεν διαθέτουν και οι σημερινές τράπεζες? Φυσικά και το διαθέτουν, μόνο που όταν οι καταθέτες τους θέλουν να σηκώσουν τις καταθέσεις τους μαζικά, η καταδικασμένη τράπεζα τρέχει στην κεντρική και η κεντρική πληκτρολογεί απλά το ποσό που λείπει Στην ουσία από το 2008 έχουμε ζήσει δεκάδες μικρά και μεγάλα ηλεκτρονικά bankruns και παρόλαυτά η συντέλεια του κόσμου δεν ήρθε. Η κατάρρευση της Lehman ήταν ένα bankrun όταν οι πελάτες της, τράβηξαν μαζικά την εμπιστοσύνη τους προς την τράπεζα. Το χρηματοδοτικό κενό των ελληνικών τραπεζών λόγω της μείωσης των καταθέσεων είναι ένα bankrun το οποίο καλύπτεται από την εκτ και τον ela. Οι μεταφορές κεφαλαίων από τις ισπανικές και τις ιταλικές τράπεζες προς τις γερμανικές που συντελείται τους τελευταίους μήνες, είναι κι αυτό ένα αντίστοιχο bankrun.

Κι όμως στον βερολινέζικο ουρανό τουλάχιστον δεν βλέπω το τέρας της αποκαλύψεως να έχει εμφανιστεί αν και διατηρώ τις επιφυλάξεις μου μήπως είναι αόρατο, καθώς δεν έχω ολοκληρώσει ακόμα την κατασκευή του geiger counter (μου λείπει ένα σκασμένο ultra fast diode για 600V, που δεν μπόρεσα να ψαρέψω από τα ηλεκτρονικά δύο χαλασμένων τηλεοράσεων που έχω μαζέψει από το δρόμο).

Πέρα λοιπόν από τα προβλήματά μου, που δεν έχω τελειώσει ακόμα το geiger counter, δεν βλέπω τον κόσμο να έχει μετατραπεί σ’ ένα απέραντο μαντ μαξ, όπου η ζωή είναι, μοναχική, φτωχή, απαίσια, σκληρή και σύντομη όπως μας λέει ο παλιόφιλος καραγκιόζης χόμπς. Γιατί? Μα γιατί σε κάθε περίπτωση που υπάρχει ένα πρόβλημα ρευστότητας, η κεντρική τράπεζα παρεμβαίνει και το διορθώνει με τον ίδιο ακριβώς μαγικό τρόπο που εγώ γράφω αυτές τις λέξεις (δηλαδή τις πληκτρολογώ).

Για να τελειώνουμε με το bankrun. Το bankrun δεν μπορεί να υπάρξει στο σημερινό χρηματοπιστωτικό περιβάλλον διότι το χρήμα δεν συνδέεται σε σταθερή σχέση με κάποιο αγαθό (όπως ο χρυσός τον 19ο αιώνα). Άρα οποιοσδήποτε πανικός για ρευστό στην αγορά μπορεί να ικανοποιηθεί από την κεντρική τράπεζα με τη χρήση ενός πληκτρολογίου. Η “στενότητα” της ποσότητας των χαρτιών που κυκλοφορούν οφείλεται σε πρακτικούς λόγους, κι όχι στην αδυναμία εύρεσης αρκετών χαρτιών και μελανιού.

Πάμε τώρα και στις υποθετικές ερωτήσεις:

  

Τι θα γινόταν εάν…

Τι θα γινόταν αν μια μέρα όλοι οι άνθρωποι κατέβαιναν στα ΑΤΜ και μάζευαν τα χρήματά τους?

Μα η απάντηση είναι απλή. Θα τελείωναν τα χρήματα από το ΑΤΜ, αλλά αυτό δεν θα εμπόδιζε την τράπεζα να εκδώσει τραπεζικές επιταγές ή να κάνει μεταφορές σε άλλη τράπεζα.

Τι θα γινόταν εάν μια τράπεζα έκλεινε?

Το κράτος και η κεντρική τράπεζα εγγυώνται τις καταθέσεις. Ή όλες όπως είναι συνηθισμένο (ντροπή είναι να αφήσουμε τους πλούσιους να φτωχύνουν έστω και λίγο) ή μέχρι του ποσού των 100.000ευρώ ανά όνομα (όπως έγινε πρόσφατα σε μια τράπεζα στη δανία).

Τι θα γινόταν εάν όλοι ήθελαν να πάρουν τα χρήματά τους από μια τράπεζα και να τα πάνε σε μια άλλη?

Θα κάναμε πολύ χαρούμενη την τράπεζα που θα δεχόταν το χρήμα, και πολύ λυπημένη την τράπεζα που θα έχανε το χρήμα. Το οποίο χρήμα η χαρούμενη τράπεζα θα το αποθήκευε στην κεντρική τράπεζα και η κεντρική τράπεζα με τη σειρά της, θα το έδινε στην λυπημένη τράπεζα για να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό της. Στο τέλος η χαρούμενη τράπεζα θα εξαγόραζε την πρώτη και η νιρβάνα μαζί με την ισορροπία της αγοράς θα επανέλθουν

αυτό ακριβώς συμβαίνει εδώ και 2 χρόνια στην ελλάδα και εδώ και 6 μήνες πανευρωπαϊκά.

Τι θα γινόταν εάν ο κόσμος επέμενε να πάρει τα χρήματά του ακόμα κι όταν άδειαζε το ΑΤΜ?

Βασικά θα έπρεπε να πάρει ένα χαρτάκι αναμονής από την τράπεζα και η τράπεζα θα καλούσε κάθε 3-4 μέρες όπου φρέσκες καραβιές χρημάτων θα τυπώνονταν μέχρι να τα μοιράσει τα χαρτάκια στους καταθέτες.

Τι θα γινόταν αν όλες οι καταθέσεις κατέληγαν στα σεντούκια σε μορφή χαρτονομίσματος?

Για αρχή οι κλέφτες θα έκαναν πάρτι. Για δεύτερο θα είχαμε κόψει μισό αμαζόνειο για να μοιράσουμε τόσα πολλά χαρτάκια. Για τρίτο δεν συνέβαινε τίποτα, αφού τα χαρτάκια θα ήταν στα σεντούκια και οι τράπεζες θα είχαν “έκτακτη” ρευστότητα για να καλύπτουν το χρηματοδοτικό κενό.

Τι θα γινόταν αν όλες οι καταθέσεις έφευγαν από τα σεντούκια κι άρχιζαν αλαφιασμένες να αγοράζουν αγαθά?

Θα δημιουργούσες υπερ-πληθωρισμό και το νόμισμα θα έχανε οποιαδήποτε ανταλλακτική αξία. Όμως για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο κόσμος να χάσει μαζικά την εμπιστοσύνη του στον εκδότη του χρήματος δηλαδή το κράτος. Το bankrun αφορά την εμπιστοσύνη του κόσμου απέναντι σε μια τράπεζα ή το τραπεζικό σύστημα, όχι απέναντι στο ίδιο το νόμισμα. Όταν λέμε bankrun εννοούμε πως δεν εμπιστευόμαστε πια τον μήτσο τον τραπεζίτη να αποθηκεύει τα χρήματά μας, γι’ αυτό και προτιμούμε το σεντούκι. Αλλά για να κάνουμε τη διαδικασία να βάλουμε τα χρήματα στο σεντούκι, αυτό σημαίνει πως έχουμε εμπιστοσύνη στην αξία του νομίσματος.

Οπότε το σενάριο αυτό είναι σαν να λες τι θα γινόταν εάν έπεφτε ένας τεράστιος μετεωρίτης στη γη και ταυτόχρονα είχαμε μια γιγαντιαία εισβολή εξωγήινων χταποδιών.

Επειδή εδώ εξετάζουμε το bankrun (το οποίο είναι λογικό να μειώσει την κατανάλωση, εκτός κι αν πάμε στο παρακάτω σενάριο καταστροφής), μόνο μια μικρή υποσημείωση και δεν θα επεκταθώ άλλο.

Ο υπερ-πληθωρισμός είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στο νόμισμα, όχι η γενική αύξηση του επιπέδου των τιμών στην οικονομία (που είναι ο πληθωρισμός). Παρά το γεγονός ότι μοιράζονται την ίδια λέξη, είναι παντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Ο von mises με μια μικρή πουστίτσα τα έμπλεξε (λέγοντας πως το δεύτερο οδηγεί στο πρώτο), κι έφερε το παράδειγμα της γερμανίας του 1922, αλλά το πρόβλημα της γερμανίας του 1922 δεν ήταν ούτε στις τράπεζες, ούτε στην αύξηση των τιμών. Στην ελλάδα (και σε πολλές άλλες χώρες) είχαμε μεγάλες περιόδους υψηλού πληθωρισμού (δεκαετία 70-80-90) χωρίς ποτέ κανείς να χάσει την εμπιστοσύνη του στο νόμισμα.

Μα πες μου επιτέλους ένα απόλυτο σενάριο καταστροφής με εξωγήινους και ζόμπι

Λοιπόν ακούστε τα εξής. Οι ελληνες τραβάνε τα ευρώ και τα βάζουν στο σεντούκι ή τα στέλνουν σε τράπεζες του εξωτερικού. Η ελλάδα γυρνάει στη δραχμή και μετατρέπει όλες τις υποχρεώσεις της κεντρικής τράπεζας στο ευρωσύστημα σε δραχμικές. Οι κεντρικές τράπεζες τα παίρνουν και μετατρέπουν όλους τους λογαριασμούς έλληνων που έφεραν χρήματα από την ελλάδα σε νέους δραχμικούς λογαριασμούς

εντάξει δεν είναι τόσο τρομακτικό έχει και καλύτερο. Οι έλληνες τραβάνε όλα τα ευρώ και τα βάζουν στο σεντούκι περιμένοντας τη δραχμή. Ξαφνικά μαθαίνουν πως το ευρώ δεν θα υπάρχει σε μια βδομάδα από σήμερα και ξεκινάνε να ξεφορτωθούν τα ευρώ που έχουν στα χέρια τους με όποιο τρόπο μπορούν. Οι τράπεζες δεν κάνουν συνάλλαγμα διότι δεν θέλουν άχρηστα ευρώ στα χέρια τους και οι πάντες τρέχουν να πετάξουν τα ευρώ που έχουν στο σεντούκι με ό,τι μπορεί να αγοραστεί, αλλά κανείς δεν θέλει να μείνει με τα ευρώ στα χέρια. Άρα ξαφνικά θα υπήρχαν εκατομμύρια άνθρωποι έτοιμοι να καταναλώσουν τα πολύτιμα χαρτάκια, αλλά κανείς δεν θα τα ήθελε (σχεδόν εφιάλτης εε?). Δημιουργείται υπερ-πληθωρισμός και εκεί εμφανίζεται ο λαπαβίτσας με το δάκτυλο υψωμένο (γιατί δεν αντέχει αυτό το παιδί να μη σου κουνάει το δάκτυλο?) και υιοθετεί τη νέα δραχμή. Ξαφνικά όλοι οι αλαφιασμένοι μικροαστοί με τα ευρώ στα χέρια τρέχουν στις τράπεζες προκειμένου ευγνώμονες να πάρουν καινούργιες δραχμές και να ξεφορτωθούν τα μισητά ευρώ. Η εικόνα του λαπαβίτσα με το υψωμένο δάκτυλο, γίνεται το σύμβολο σε όλα τα σχολεία και την πίσω όψη των νέων δραχμών. Ο λαπαβίτσας κανονικοποιείται από την εκκλησία και ανεβαίνει στους ουρανούς.

Άρα…

1.Άρα όσοι σηκώνουν χρήματα και τα βάζουν στο σεντούκι είναι χαζοί?

Όχι ακριβώς. Όσο η χώρα βρίσκεται στο ευρώ είναι χαζοί, αν όμως η χώρα φύγει από το ευρώ τότε η κεντρική τράπεζα δεν θα έχει δικαίωμα να τυπώσει ευρώ και άρα οι καταθέσεις που μένουν στην τράπεζα θα μετατραπούν στο νέο νόμισμα, ενώ αυτοί με το χαρτί στο χέρι θα έχουν το παλιό*

 *I have a cunning plan my lord. Έχω έναν παλιό συμμαθητή από τα αστέρια της ασοεε και ο οποίος σαν παραδοσιακός πασόκος ήθελε να βάλει τον χολαργό να τυπώνει κέρματα σε ευρώ (όχι όμως με τις ελληνικές παραστάσεις) τα οποία να κυκλοφορεί στη αγορά και μέσω του τουρισμού να μολύνει το ευρωσύστημα με πάρα πολλά κέρματα που κανείς δεν θα μπορούσε να βρει την πηγή τους. Τα κέρματα αυτά θα χρησιμοποιούνταν για την αποπληρωμή του κρατικού χρέους.

2.Και γιατί οι τράπεζες δεν δίνουν αρκετό χαρτονόμισμα αυτόν τον καιρό?

Δεν υπάρχει κανένας λόγος. Όταν σε μια τράπεζα λείπει χαρτονόμισμα, το παραγγέλνει από την κεντρική τράπεζα. Το χαρτονόμισμα είναι απλά μια άλλη μορφή του λογαριασμού που διαθέτουμε στην τράπεζα. Ως προς απόδειξη αυτού, δοκιμάστε να μεταφέρετε το ίδιο ποσό ηλεκτρονικά σε μια άλλη τράπεζα. Θα δείτε πως δεν θα σας αρνηθούν. Άρα αν η τράπεζά δεν σας δίνει αρκετό χαρτονόμισμα, αυτό μάλλον σημαίνει πως δεν θέλει να το κάνει. Γιατί? Ίσως γιατί λιγουρεύεται αυτά τα 18δις να τα πάρει με τους όρους που γουστάρει και προσπαθεί να δημιουργήσει εντυπώσεις. Κάτι που φυσικά είναι παράνομο, αλλά όταν σας έλεγα πως έχει σημασία ποιος κάθεται στο κεφάλι των τραπεζών και ποιος τους μαστιγώνει, μερικοί από εσάς δεν με πιστεύατε και νομίζατε πως οι τραπεζίτες είναι κάτι πολιτικά ουδέτεροι τεχνοκράτες.

3.Και η εκτ που έκοψε τις 4 ελληνικές τράπεζες από το ευρωσύστημα?

Άλλο ένα κολπάκι τσάμπα μαγκιάς. Οι ελληνικές τράπεζες από τον αύγουστο και μετά έπαιρναν χρηματοδότηση τόσο από την εκτ απευθείας όσο και από τον ela. Προχθές η εκτ άφησε τις 4 μεγάλες τράπεζες εκτός, εκτ μέχρι να πάρουν τα χρήματα της επαναχρηματοδότησης. Είδατε να κλείνει καμία? Όχι, για τον πολύ απλό λόγο πως απλά άλλαξαν το λογαριασμό από την εκτ στον ela. Δήλωσε μάλιστα πως μόλις πάρουν τα 18δις θα ξαναρχίσουν να χρηματοδοτούνται από την έκτ.

4.Κι αν η εκτ μας κόψει και τον ela?

H εκτ έχει δικαίωμα με πλειοψηφία 2/3 να διακόψει την χορήγηση του ELA κάτι που φυσικά θα σημαίνει πως οι ελληνικές τράπεζες θα είναι μείον κατά 110-130δις ευρώ την επόμενη μέρα. Φυσικά εδώ δεν τίθεται θέμα bankrun (ουσιαστικά επιστρέφουμε στο σημείο 1), τίθεται ένα γενικότερο πολιτικό θέμα για όλη την ευρώπη, διότι ουσιαστικά μπαίνεις σε μια διαμάχη να διώξεις την ελλάδα από την ευρωζώνη, το οποίο δεν είναι καν τεχνικά απλό. Αν συμβεί αυτό θα γίνει της τρελής το πανηγύρι, διότι μια τέτοια απόφαση δεν πρόκειται να την πάρουν τα 23 μέλη του συμβουλίου της εκτ, πρόκειται να την πάρουν οι κυβερνήσεις των 17μελών της ευρωζώνης.

Άρα το ερώτημα είναι κατά πόσο τα 17μέλη της ευρωζώνης θέλουν την ελλάδα εκτός ευρώ, με την ιρλανδία, την ιταλια, την ισπανία, την πορτογαλία και την κύπρο να βρίσκονται ελάχιστα βήματα πίσω από την ελλάδα. Την τελευταία φορά που η γερμανία προσπάθησε να βάλει χέρι, έχασε κατά κράτος, καθώς μόνο η ολλανδία και η φιλανδία έδειξαν να συμφωνούν.

Ήδη μέσω των LTRO υπάρχει μια τεράστια μετακίνηση κεφαλαίων από την ιταλία και την ισπανία και η αποπομπή της ελλάδας θα δημιουργήσει ένα πολιτικό προηγούμενο από το οποίο κανείς δεν θα ηρεμήσει εύκολα. Πιθανότατα λοιπόν προκειμένου να διώξουν την ελλάδα, θα πρέπει η γερμανία να εγγυηθεί για όλες τις ισπανικές, τις ιταλικές, τις ιρλανδικές και πορτογαλικές τράπεζες και ακόμα και τότε ποιος τους εμπιστεύεται πως θα το τηρήσουν? Ουσιαστικά είναι μια νίκη χωρίς περιεχόμενο και θα μπορούσε να ισχύει μόνο αν το υπαρξιακό ζήτημα των γερμανών, είναι να διώξουν την ελλάδα, κάτι που είμαι σίγουρος το πιστεύουν αρκετοί έλληνες, αλλά δεν πρόκειται για τίποτα άλλο από μια ντόπια φανταστική αφήγηση. Οι γερμανική ελίτ δεν δίστασε να ξεκινήσει το τύπωμα (που υποτίθεται ήταν ισότιμο με το προπατορικό αμάρτημα στη δική τους αφήγηση) προκειμένου να σώσει τα μέλη της που είχαν επενδύσει στην ιρλανδία την ισπανία και την ιταλία. Δεν την κόβω να αποκτήσει αρχές μέσα στους επόμενους 2 μήνες.

Οκ, υπάρχει μία χώρα της ευρωζώνης για τις αρχές της οποίας δεν έχω αμφιβολίες. Πιστεύω πως προτιμούν να κόψουν τις κλειτορίδες τους παρά να αθετήσουν τα χρέη τους και παίρνουν εκείνο το σεξπιρικό “one pound of flesh” στην κυριολεκτική του σημασία. Είναι το κούιζ της εβδομάδας και για να σας βοηθήσω θα σας πω, πως είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που τήρησε τις υποχρεώσεις της μετά το τέλος του πρώτου πολέμου, με λίγα λόγια πρόκειται για μια ευρωπαϊκή εξαίρεση

5.Και στην αργεντινή γιατί έγινε bankrun?

Στην αργεντινή έγινε bankrun διότι η αργεντίνικη κεντρική τράπεζα είχε δημιουργήσει μια συνθήκη αντίστοιχη με τον κανόνα του χρυσού. Ισχυριζόταν πως για κάθε πέσο που κυκλοφορεί αυτή είχε στη διάθεσή της ένα αμερικάνικο δολάριο. Το αμερικάνικο δολάριο λοιπόν ήταν ή νέα ουγγιά του χρυσού στην αργεντινή. Όταν με την κρίση, διάφοροι καταθέτες ήξεραν πως αυτό δεν γίνεται να ισχύει για πολύ ακόμα (καθώς η αργεντίνη κεντρική τράπεζα δεν μπορούσε να τυπώσει δολάρια), πήγαν και σήκωσαν τις καταθέσεις τους ή τις μετέτρεψαν σε δολάρια και τις έστειλαν στις ηπα . Εκεί η κυβέρνηση αναγκάστηκε να κάνει το corralito, δηλαδή τους περιορισμούς στις αναλήψεις ρευστού, έτσι ώστε να περιοριστεί η διαρροή δολαρίων που συνεχώς λιγόστευαν.

Το πρόβλημα όμως του μικροαστού αργεντίνου ήταν πιο μεγάλο από αυτό του αντίστοιχου έλληνα. Διότι ο αργεντίνος είχε στα χέρια του πέσος, τα οποία μόλις γινόταν η υποτίμηση θα υποτιμούνταν κι αυτά. Κι έτσι έπρεπε να τρέξει να περάσει τα σύνορα με την ουρουγουάη και να μεταρέψει εκεί τα πέσος του σε αμερικάνικα δολάρια για να προστατευθεί από την υποτίμηση.

6.Και στη northen rock γιατί είχε μαζευτεί τόσος κόσμος?

Διότι τους είχαν πει πως οι υπάλληλοι θα κάνουν full monti. Καλά όχι γι’αυτό. Απλά δεν καταλάβαιναν το πως δουλεύει το σημερινό μαγαζί

7.Και για ποιο λόγο όλοι ασχολούμαστε με το bankrun?

Για αρχή γιατί όλοι οι μικροαστοί από τον 19ο αιώνα και μετά αναζητούν διάφορες ιστορίες όπου λόγω κάποιας θείας δίκης μπορεί να κινδυνέψουν να βρεθούν στη πλέμπα με τους φτωχούς (ή να τους φάνε οι φτωχοί). Κατά δεύτερο διότι οι τραπεζίτες με αυτόν τον μύθο, μπορούν να κάνουν όλη την κοινωνία να γυρίζει ανάσκελα κάθε φορά που λένε τη λέξη και να βουτάνε το δάχτυλο στο γλυκό όσες φορές θέλουν.

Το τρίτο είναι περισσότερο ιδεολογικό. Οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι από τους οποίους έχει πήξει ο κόσμος, δεν μπορούν να χωνέψουν πως δεν ζούμε υπό τον κανόνα του χρυσού όπως τα παλιά καλά χρόνια, και το χρήμα είναι κάτι που το κράτος καθορίζει με νόμους και εκδίδει κατά το δοκούν. Επιπλέον κατά το φιλελεύθερο δόγμα, εάν το χρήμα δεν έχει μια αυθύπαρκτη αναλλοίωτη πανανθρώπινη φετιχιστική αξία (ένα πολύτιμο αγαθό που μάλιστα βρίσκεται σε ανεπάρκεια), τότε στην ουσία είναι ηλίθια και η συσσώρευση του, άρα καταρρέει όλος ο βολικός μύθος της αποταμίευσης και της σπανιότητας των κεφαλαίων. Παρά το γεγονός πως πολύ συχνά στην ιστορία καταρρέει αυτός ο μύθος της σταθερής αξίας του χρήματος, αυτοί επιμένουν. Ο μύθος τους έχει τόσο μεγάλη ισχύ, διότι για τον μικρόκοσμο του καθενός μας, το χρήμα έχει αυτή την ιδιότητα. Κάθε φορά που πάω στον μπακάλη και πληρώνω 1,30ευρώ με κάτι μικρά χρωματιστά χαρτάκια, παίρνω μία παγωμένη budweiser, αλλά οι περισσότεροι από εμάς δεν διαθέτουν άπειρα χαρτάκια.

Πρέπει να θυμόμαστε όμως πως σαν γνήσιοι νεοφιλελεύθεροι η επιμονή τους αυτή αναφέρεται μόνο στη φαντασιακό. Ακολουθώντας τη αποκρυφιστική διδασκαλία του νεο-συντηρητικού λέο στράους, οι νεοφιλελεύθεροι κηρύττουν την πανανθρώπινη αξία του χρήματος ως αγαθού σε στενότητα από τη μία, ενώ από την άλλη όλο το νεοφιλελεύθερο κατασκεύασμα των τελευταίων 35 χρόνων βασίζεται ακριβώς στην ιδέα πως το χρήμα δεν είναι παρά μια σύμβαση που το κράτος (ακόμα καλύτερη η κεντρική τράπεζα που ελέγχεται από τους ίδιους) επιβάλει κατά το δοκούν (εκεί στηρίζεται η πιστωτική επέκταση).

Οπότε η φύση του χρήματος για τους φιλελεύθερους είναι λίγο πολύ σαν τη φύση της κβαντομηχανικής για έναν παραδοσιακό φυσικό. Σιχαινόμαστε την ιδέα ότι δουλεύει γιατί καταρρέει η θρησκεία μας, αλλά από τη στιγμή που δουλεύει τη χρησιμοποιούμε ελπίζοντας πως μια μέρα κάποιος θα διορθώσει αυτή την ανωμαλία της φύσης. Στο ενδιάμεσο βγάζουμε πολλά πολλά χρήματα και κυβερνάμε τον κόσμο