Η γνώμη ενός ειδικού –του Σομπάρ ντε Λωβ– επιβεβαιώνει, σύμφωνα με ακριβή πειράματα, ότι τα προγράμματα που προτείνονται από τους πολεοδόμους δημιουργούν σε ορισμένες περιπτώσεις δυσφορίες και εξεγέρσεις που θα μπορούσαν να αποφευχθούν εν μέρει αν είχαμε μια βαθύτερη γνώση των πραγματικών συμπεριφορών, και κυρίως των κινήτρων αυτών των συμπεριφορών.
Μεγαλείο και υποτέλεια της πολεοδομίας. Αφού ξετρυπώσαμε τον πολεοδομικό σχεδιαστή με μια καχύποπτη επιμονή, λοξοδρομήσαμε όπως άρμοζε απέναντι σε μια τέτοια έλλειψη χρήσεων, απέναντι σε μια τέτοια αισχρότητα. Δεν πρόκειται εδώ να αμφισβητηθεί η λαϊκή ετυμηγορία. Ο λαός είχε ήδη αποφανθεί με την ίδια απρέπεια: “Βρε αρχιτέκτονα!” ήταν ανέκαθεν μια βρισιά στο Βέλγιο. Αλλά αφού ένας τέτοιος ειδικός συντάσσεται σήμερα με την κοινή γνώμη και επιχειρεί κι αυτός να ξετρυπώσει τον σχεδιαστή, σωθήκαμε! Έτσι, ο πολεοδόμος καταδικάζεται επίσημα γιατί προκαλεί δυσφορία και εξέγερση, γιατί τις προκαλεί “σχεδόν” σαν πρωτογενής προβοκάτορας. Πρέπει να ελπίζουμε σε μια κατάλληλη αντίδραση των δημόσιων αρχών· θα ήταν αδιανόητο να διατηρούνται εξόφθαλμα εστίες εξέγερσης από εκείνους που έχουν το καθήκον να τις σβήνουν. Υπάρχει εδώ ένα έγκλημα εναντίον της κοινωνικής ειρήνης που μπορεί να κριθεί μόνο από ένα πολεμικό συμβούλιο. Θα δούμε άραγε τη δικαιοσύνη να επιβάλλεται στον τομέα της; Εκτός αν ο ειδικός δεν είναι τελικά παρά ένας πανούργος πολεοδόμος.
Αν ο σχεδιαστής δεν μπορεί να γνωρίζει τα συμπεριφορικά κίνητρα εκείνων που θέλει να στεγάσει με τον καλύτερο τρόπο για τη νευρική τους ισορροπία, θα ήταν καλύτερο να ενσωματωθεί η πολεοδομία χωρίς καθυστέρηση στο επίκεντρο των εγκληματολογικών ερευνών (να εντοπίζονται οι προβοκάτορες –βλ. παραπάνω– και να επιτρέπεται σε όλους να παραμένουν ήσυχοι εντός της ιεραρχίας)· αν μπορεί πραγματικά, τότε η επιστήμη της ποινικής καταστολής χάνει τον λόγο ύπαρξής της και αλλάζει κοινωνική ονομασία: η πολεοδομία θα είναι αρκετή για τη διατήρηση της καθιερωμένης τάξης χωρίς προσφυγή στη χοντροκοπιά των πολυβόλων. Ο άνθρωπος εξομοιωμένος με το σκυρόδεμα, τι όνειρο ή τι ευτυχής εφιάλτης για τους τεχνοκράτες, έστω και αν αυτό που τους απομένει από Ανώτερη Νευρική Δραστηριότητα χάνεται και αποθηκεύεται μέσα στη δύναμη και τη σκληρότητα του σκυροδέματος.
Αν οι ναζί είχαν γνωρίσει τους σύγχρονους πολεοδόμους, θα είχαν μετατρέψει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σε H.L.M.[1] Αλλά αυτή η λύση φαίνεται υπερβολικά βάναυση για τον κ. Σομπάρ ντε Λωβ. Η ιδεώδης πολεοδομία πρέπει να περιλαμβάνει τους πάντες, χωρίς δυσφορία ή εξέγερση, προς την τελική λύση του προβλήματος του ανθρώπου.
Η πολεοδομία είναι η πληρέστερη συγκεκριμένη πραγματοποίηση ενός εφιάλτη. Εφιάλτης, σύμφωνα με το Λιτρέ: “κατάσταση που καταλήγει σε αφύπνιση με ένα σκίρτημα μετά από έντονη ανησυχία”. Αλλά σκίρτημα απέναντι σε τι; Ποιος μας μπούκωσε μέχρι υπνηλίας; Θα ήταν εξίσου ανόητο να εκτελεστεί ο Άιχμαν όσο και να απαγχονιστούν οι πολεοδόμοι. Αυτό θα σήμαινε ότι επιτίθεται κανείς στους στόχους ενώ βρίσκεται μέσα στο πεδίο βολής!
Ο σχεδιασμός είναι η σπουδαία λέξη, η απρεπής λέξη όπως λένε μερικοί. Οι ειδικοί μιλάνε για οικονομικό σχεδιασμό και για πολεοδομικό σχεδιασμό, έπειτα κλείνουν το μάτι με νόημα και, εφόσον το παιχνίδι διεξάγεται επιτυχώς, όλοι χειροκροτούν. Το αποκορύφωμα του θεάματος είναι ο σχεδιασμός της ευτυχίας. Ήδη, ο υπέρμαχος των αριθμών διενεργεί την έρευνά του· ακριβή πειράματα διαπιστώνουν την πυκνότητα των τηλεθεατών· το ζήτημα είναι η διευθέτηση του εδάφους γύρω τους, η οικοδόμηση για λογαριασμό τους, χωρίς να αποσπαστούν από τις ασχολίες με τις οποίες τρέφονται από τα μάτια και τα αυτιά. Το ζήτημα είναι να εξασφαλιστεί για τον καθένα μια ειρηνική ζωή και μια ισορροπία, με εκείνη τη σοφή προνοητικότητα που έδειχναν οι πειρατές των κόμικς στη φράση τους: “Οι νεκροί δεν μιλούν”. Η πολεοδομία και η πληροφόρηση είναι συμπληρωματικές στις καπιταλιστικές και “αντι-καπιταλιστικές” κοινωνίες, οργανώνουν τη σιωπή.
